του Μάρκου Κρητικού
Το αφιέρωμα στο γαλλικό μαύρο μυθιστόρημα συνεχίζεται με το β΄΄μέρος.
Αναζητήστε το α΄μέρος εδώ
Hervé Le Corre – Άμμος στο στόμα (1993)
Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (2017)
σελ. 176
«Πάντα αναρωτιόμουν γενικότερα για το θέμα της ένοπλης πάλης. Ακόμη και σήμερα αναρωτιέμαι τι μπορεί να κινητοποιήσει τους μαχόμενους να επιλέξουν αυτό το είδος δράσης. […] Παρ’ όλα αυτά κατανοώ την απόγνωσή τους, την οργή τους. Πιστεύω ότι κάνουν λάθος, αλλά δεν μπορώ να τους καταδικάσω πλήρως», θα πει ο πολυβραβευμένος Ερβέ Λε Κορ, επίγονος του μεγάλου Ζαν Πατρίκ Μανσέτ και ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους εκπρόσωπους του γαλλικού νουάρ, σχετικά με το ερώτημα που προκύπτει από το μυθιστόρημά του, Άμμος στο στόμα: Κατά πόσο η ένοπλη πάλη συνιστά λύση σε μια δημοκρατία, έστω και προβληματική; Ο Πιερ και η Ματίλντ, ένα ζευγάρι με πλούσιο παρελθόν σε αριστερές επαναστατικές οργανώσεις, μπλέκουν άθελά τους σε μια υπόθεση ανατίναξης ενός υπό ανέγερση ξενοδοχείου στο Μπιαρίτζ της Γαλλίας, από Βάσκους αυτονομιστές και καλούνται να τους φυγαδεύσουν από τα Πυρηναία στην Ισπανία. Στο κατόπι τους βρίσκονται δύο Γάλλοι αστυνομικοί και ένας ψυχικά διαταραγμένος επαγγελματίας δολοφόνος, εντεταλμένος από την ισπανική κυβέρνηση(!). Ένα σκληρό νουάρ υψηλής έντασης, μια πολλαπλή δραματική καταδίωξη αλληλοσυγκρουόμενων προθέσεων και συμφερόντων με κοινό παρονομαστή τη θεσμική βία, σε ιδιαίτερα ζοφερή ατμόσφαιρα, η οποία εντείνεται από την τοπογραφία της περιοχής και από τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Ο αναγνώστης, αποστασιοποιημένος συναισθηματικά, χωρίς σημεία ταύτισης με την ψυχοσύσταση των πρωταγωνιστών, παρασύρεται από τον γρήγορο ρυθμό της αφήγησης. Αξίζει να αναφέρω ότι επέλεξα το Άμμος στο στόμα ανάμεσα σε εξαιρετικά και βραβευμένα αστυνομικά θρίλερ του συγγραφέα, ως το πιο αντιπροσωπευτικό της σχολής του neo-polar.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Ερβέ Λε Κορ:
- Διασχίζοντας τη νύχτα, μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
O μελαγχολικός αστυνόμος Ζουρντάν, ή φοβισμένη Λουίζ, μητέρα ενός μικρού αγοριού και ένας ψυχοπαθής δολοφόνος, «διασχίζοντας τη νύχτα» θα συναντηθούν στο βροχερό Μπορντό, σε μια άγρια ιστορία γυναικοκτονιών και γυναικείας κακοποίησης. Ένα σκοτεινό και υποβλητικό μυθιστόρημα, με καθηλωτική, κινηματογραφική αφήγηση, σκληρές ρεαλιστικές σκηνές και σκοπό μέσα από την αστυνομική πλοκή να αναδείξει επίκαιρα κοινωνικά προβλήματα. Η έξοχη νουάρ ατμόσφαιρα εγκλωβίζει τον αναγνώστη στην κλειστοφοβική αίσθηση μιας εφιαλτικής πραγματικότητας, όπου πλανάται διάχυτη η απειλή της ωμής κοινωνικής βίας.
Patrick Raynal – Αγνώστου υιού (1995)
Μετάφραση: Φωτεινή Μουρκούση
Πόλις (2004)
σελ. 245
Ο στρατευμένος στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά Πατρίκ Ρενάλ, συγγραφέας, κριτικός αστυνομικής λογοτεχνίας και διευθυντής επί σειρά ετών της θρυλικής «serie noire» του εκδοτικού οίκου Gallimard, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού νουάρ, με περισσότερα από τριάντα αστυνομικά μυθιστορήματα στο παλμαρέ του. Στο Αγνώστου υιού, ο πρώην αριστερός επαναστάτης και νυν αστυνομικός, Ρεϊμόν Ματάς, παραιτημένος από τη ζωή, γυρνάει σε κακόφημα μπαρ, συνδέεται ερωτικά με πόρνες και τραβεστί, κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών και συναλλάσσεται με ανθρώπους του υπόκοσμου, ενώ υποστηρίζει ότι «η δικαιοσύνη δεν είναι υπόθεση των μπάτσων». Όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που η Μισέλ, μια πρώην φιλενάδα του, του αποκαλύπτει ότι είναι ο πατέρας του παιδιού της, του εικοσιτριάχρονου Μανουέλ, ο οποίος, όπως όλα δείχνουν, είναι ο εγκληματίας που δολοφονεί εν ψυχρώ ιδιοκτήτες καταστημάτων για να τους ληστέψει. Ένα μελαγχολικό νουάρ με πρωτότυπη πλοκή και πρωτοπρόσωπη αφήγηση, που αξιοποιεί τις συμβάσεις του αμερικάνικου hard-boiled και ακολουθεί την πολιτική κατεύθυνση του γαλλικού neo-polar. Ο δε συγγραφέας του παρασύρει τον αναγνώστη σε μια παράλληλη αγωνιώδη περιπλάνηση στους κακόφημους δρόμους της Νίκαιας –της πόλης που πρωταγωνιστεί σε όλα τα μυθιστορήματά του– και στον σκοτεινό εσωτερικό κόσμο του ήρωα, προκειμένου να εκφράσει την απογοήτευση και την ανησυχία του για τον αποπροσανατολισμό της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, ως επακόλουθο των μάταιων αγώνων της γενιάς του ’68 για έναν καλύτερο κόσμο.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Πατρίκ Ρενάλ::
Παράθυρο με θέα γυναίκες, μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου, Πόλις.
«Είμαι ο πιο κομπογιαννίτης ασφαλιστής σε μια πόλη που έχει πολλούς από δαύτους. Έτοιμος για οτιδήποτε όταν αυτό το οτιδήποτε πληρώνεται». Έτσι συστήνεται ο Φίλιπ Κλερ, στην Ελίζ ντ’ Ορβίλ, η οποία τον επισκέπτεται στο γραφείο του στη Νίκαια, για να του αναθέσει μια καλοπληρωμένη αλλά καθόλου νόμιμη δουλειά. ‘Όταν η σαγηνευτική Εζίλ θα βρεθεί δυο μέρες αργότερα δολοφονημένη, ο εμμονικός, απρόβλεπτος και κυνικός ασφαλιστής, θα αναστατώσει την πόλη προκειμένου να εξιχνιάσει το έγκλημα. Ένα βραβευμένο νουάρ μυθιστόρημα, με σαφείς επιρροές ως προς το αφηγηματικό ύφος και την απόδοση της ψυχοσύστασης του μοναχικού πρωταγωνιστή, από το έργο του Ρέιμοντ Τσάντλερ.
(Το μαύρο τραγούδι της Μασσαλίας, 1995 – Το τσούρμο, 1996 – Solea, 1998)
Μετάφραση: Ριχάρδος Σωμερίτης – Αλέξης Εμμανουήλ
Πόλις (2011)
σελ. 797
Αν στη ζωή σου διαβάσεις ένα και μοναδικό νουάρ –η επίτομη έκδοση μας επιτρέπει να θεωρήσουμε την τριλογία ως ένα βιβλίο– θα πρέπει να είναι αυτό! Υπερβάλλω για να τονίσω ότι είναι τόσο σπουδαία η Τριλογία της Μασσαλίας, ώστε διαφοροποιεί τη θεώρηση αλλά και τις απαιτήσεις του αναγνώστη σχετικά με την αστυνομική λογοτεχνία. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 αποτέλεσε εκδοτικό και λογοτεχνικό φαινόμενο στη Γαλλία και έκανε τον Ζαν-Κλωντ Ιζζό –συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφο (αρχισυντάκτη της κομμουνιστικής εφημερίδας La Marseillaise)– διάσημο σε όλο τον κόσμο, ενώ σήμερα θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς εκπροσώπους του μεσογειακού νουάρ. Δύο είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της τριλογίας: ο αστυνομικός Φάμπιο Μοντάλ και η Μασσαλία. Ένας αρχετυπικός νουάρ ήρωας, ευαίσθητος και μελαγχολικός, και μια πόλη-λιμάνι υποδοχής μεταναστών, με όλα τα χαρακτηριστικά της πολυπολιτισμικότητας και των κοινωνικών αντιθέσεων, τα οποία πυροδοτούν τον ρατσισμό, τη βία, τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. «Η Μασσαλία είναι ένα πεπρωμένο. Το δικό μου», λέει ο «Μάρλοου της Μασσαλίας» για τη μεγάλη αγαπημένη του και ξεγελάει τον θάνατο που τον περιτριγυρίζει με τις μοιραίες γυναίκες της ζωής του, με μια βουτιά στα νερά της Μεσογείου, μια μπουγιαμπέσα από τα χέρια της Ονορίν και ένα λαγκαβουλίν, συνοδεία τζαζ μουσικής. Ένα έξοχο νουάρ, βαθιά υπαρξιακό με έντονα λυρικά στοιχεία, και φόντο ένα σταυροδρόμι πολιτισμών όπου ο συγγραφέας αναμειγνύει περίτεχνα την αλμύρα της θάλασσας με τη μυρωδιά του θανάτου, τα υψηλά ιδανικά με τα σφοδρά πάθη, την αστυνομική ίντριγκα με τον αισθησιασμό, και τις έθνικ μουσικές των χωρών της Μεσογείου με την τζαζ. Ως γνήσιος δε απόγονος του neo-polar χρησιμοποιεί τη μυθοπλασία ως μέσο κοινωνικής και πολιτικής κριτικής. Μια νουάρ τριλογία που ξεπερνάει τα όρια του είδους και συγκαταλέγεται στα σπουδαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
«Ζηλεύω τη Μασσαλία. Πολύ θα το ’θελα να βρω μια μέρα το μπαρ του Φονφόν –καλή του ώρα– και να του φωνάξω: «Patron, un pastis!». Στη μνήμη του Ιζζό» (από το επίμετρο του Ριχάρδου Σωμερίτη).
Μετάφραση: Τίνα Πλυτά
Καλέντης (2017)
σελ. 480
Ο Ζαν-Κριστόφ Γκρανζέ, συγγραφέας, σεναριογράφος, δημοσιογράφος σε διεθνή μέσα και βραβευμένος ρεπόρτερ, θεωρείται από τους σπεσιαλίστες του ευπώλητου αστυνομικού θρίλερ, με εκατομμύρια πωλήσεις σε όλο τον κόσμο και φανατικούς αναγνώστες στην Ελλάδα. Θα μπορούσαμε να τον κατατάξουμε πιο κοντά στην αμερικανική και σκανδιναβική σχολή του είδους παρά στο γαλλικό polar. Στα Πορφυρά ποτάμια, στο δεύτερο από τα δεκατρία βιβλία του, ο Πιερ Νιεμάν, ένας κυκλοθυμικός και βίαιος αστυνομικός, καλείται να εξιχνιάσει ένα άγριο έγκλημα στην πανεπιστημιούπολη του Γκερνόν, στους πρόποδες των γαλλικών Άλπεων. Παράλληλα στο χωριό Σαρζάκ, αρκετά χιλιόμετρα μακριά, ο Καρίμ Αμπντούφ, ένας αντισυμβατικός αστυνομικός αραβικής καταγωγής, ερευνά τη σύληση του τάφου ενός παιδιού και τη μυστηριώδη εξαφάνιση στοιχείων από τα σχολικά αρχεία. Ένα σκληρό αστυνομικό καταιγιστικής δράσης και ευφάνταστης πλοκής, ιδανικό page turner μυθιστόρημα, το οποίο κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, χωρίς να απαιτεί ιδιαίτερη προσήλωση, συνδυάζοντας όλα τα κλισέ του ψυχολογικού θρίλερ: αποτρόπαια εγκλήματα με τελετουργικό τρόπο που οδηγούν σταδιακά στην αποκάλυψη των κινήτρων του ψυχικά διαταραγμένου δολοφόνου, υπερβολές στην εξέλιξη της ιστορίας που υπηρετούν το σασπένς και γρήγορη κινηματογραφική αφήγηση. Τα Πορφυρά ποτάμια μεταφέρθηκαν το 2000 στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Ματιέ Κασσόβιτς με εξαιρετική επιτυχία –περισσότεροι από τρία εκατομμύρια θεατές στη Γαλλία, και δεύτερη σε εισπράξεις ταινία στην Ευρώπη τη σεζόν 2000-2001– και με τους σπουδαίους ηθοποιούς Ζαν Ρενό και Βενσάν Κασέλ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους των δύο σκληροτράχηλων αστυνομικών.
Tonino Benacquista – Επικίνδυνη οικογένεια (Μαλαβίτα) (2004)
Μετάφραση: Ειρήνη Τσολακέλλη
Άγρα (2013)
σελ. 416
O ιταλικής καταγωγής και γεννημένος στο Παρίσι Τονίνο Μπενακουίστα είναι βραβευμένος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, σεναριογράφος καθώς και συγγραφέας θεατρικών έργων και κόμικς. Στο μυθιστόρημά του Επικίνδυνη οικογένεια, ο Τζοβάννι Μαντζόνι, ένας πρώην περιώνυμος μαφιόζος, νυν πληροφοριοδότης της αστυνομίας και persona non grata στους κύκλους της αμερικανικής μαφίας, μετακομίζει οικογενειακώς σε μια κωμόπολη της Νορμανδίας υπό την επίβλεψη ενός πράκτορα του Εφ Μπι Άι, σύμφωνα με το πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων. Οι «παλιές συνήθειες» όμως δεν κόβονται και τα πράγματα περιπλέκονται όταν κάποιοι «παλιοί φίλοι» από τη Νέα Υόρκη αποφασίζουν να επισκεφτούν τη Γαλλία για ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Μια απολαυστική περιπέτεια, με «πιασάρικο» θέμα, έξυπνη πλοκή και κυρίαρχο το μαύρο χιούμορ, που παρωδεί τις ιεραρχικές δομές και τις μεθόδους της μαφίας αλλά και τα στερεότυπα του αστυνομικού αφηγήματος. Το 2008 εκδίδεται το σίκουελ του βιβλίου Malavida encore – Μελιτζάνες alla mafia, ο ελληνικός τίτλος (Modern Times 2010). Το 2013, η Επικίνδυνη οικογένεια μεταφέρεται στον κινηματογράφο –με τον πρωτότυπο τίτλο Family– από τον σκηνοθέτη Λικ Μπεσόν, με τους Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Μισέλ Φάιφερ και Τόμι Λι Τζόουνς στους πρωταγωνιστικούς ρόλους και σημειώνει μεγάλη εισπρακτική επιτυχία.
Maurice Attia – Το μαύρο Αλγέρι (2006)
Μετάφραση: Μαρία Μηλολιδάκη
Πόλις (2008)
σελ. 400
Ο πιε νουάρ –Γάλλος, γεννημένος στο Αλγέρι– Μορίς Ατιά, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, συγγραφέας και σεναριογράφος θεωρείται, με την περίφημη τριλογία του Το μαύρο Αλγέρι – Η κόκκινη Μασσαλία – Παρίσι Μπλουζ (όλα από τις εκδόσεις Πόλις), ένας από τους πιο εμβληματικούς εκπροσώπους του μεσογειακού νουάρ. «Ο Πάκο κι εγώ έχουμε πολλά κοινά. Είμαστε καχύποπτοι απέναντι σε κάθε είδους δογματικές ρητορείες, είτε πολιτικές είτε καλλιτεχνικές, και δεν στρατευόμαστε κάτω από καμία ιδέα, παρά μόνο για την ιδέα του εύθραυστου και του ευμετάβλητου της ανθρώπινης φύσης», θα πει ο συγγραφέας για το alter ego του, τον θρυλικό αστυνόμο Πάκο Μαρτίνεθ, που πρωταγωνιστεί στην τριλογία. Στο Μαύρο Αλγέρι, αναλαμβάνει, μαζί με τον επιστήθιο φίλο του αστυνόμο Μορίς Σουκρούν, να εξιχνιάσει την άγρια δολοφονία ενός νεαρού ζευγαριού, η οποία αποδίδεται στην ακροδεξιά Οργάνωση Μυστικός Στρατός, στη διαβόητη OAS. Την ίδια ώρα η πόλη φλέγεται από διαδηλώσεις και τρομοκρατικές επιθέσεις λόγω της επικείμενης αναγνώρισης της ανεξαρτησίας της Αλγερίας από την κυβέρνηση του στρατηγού Ντε Γκωλ. Ο Πάκο, που κρατάει αποστάσεις από τα δραματικά ιστορικά τεκταινόμενα, η Ιρέν, ο μεγάλος του έρωτας, που έχει χάσει το πόδι της σε βομβιστική επίθεση, ο Σουκρούν, ο φίλος του, υπαρκτό πρόσωπο που δολοφονήθηκε από την OAS –όπως μαθαίνουμε στο Χρονολόγιο του πολέμου της Αλγερίας που περιλαμβάνεται στην έκδοση–, και η Τερέζα, η γιαγιά του, που κρύβει ένα μεγάλο οικογενειακό μυστικό, αναλαμβάνουν από κοινού να συμπληρώσουν το παζλ της ιστορίας. Μέσα από την εξαιρετικού ρυθμού πολυφωνική και πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία κλιμακώνεται παράλληλα με τις αιματηρές οδομαχίες στο Αλγέρι, ο συγγραφέας μας παρουσιάζει ένα μοναδικό πολιτικό και ιστορικό νουάρ για τα γεγονότα της Αλγερίας και για τα ηθικά και υπαρξιακά διλήμματα που τίθενται στις μεγάλες ιστορικές στιγμές. Συνδυάζει δε περίτεχνα τη μυθοπλασία με πραγματικά στοιχεία και γεγονότα, γιατί «Με ενδιαφέρουν περισσότερο οι συλλογικές από τις ατομικές ιστορίες» όπως θα πει σε συνέντευξή του ο σπουδαίος συγγραφέας.
Πιερ Λεμέτρ – Ιρέν (2006)
Μετάφραση: Κλαιρ Νεβέ
Μίνωας (2018)
σελ. 512
Ο Πιερ Λεμέτρ είναι καταξιωμένος και δημοφιλής συγγραφέας της σύγχρονης γαλλικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Τα βιβλία του γνωρίζουν μεγάλη εμπορική επιτυχία και έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ ο ίδιος έχει λάβει πολυάριθμες διακρίσεις για το έργο του με σπουδαιότερη το βραβείο Concourt το 2013, για το μυθιστόρημα, Καλή αντάμωση, εκεί ψηλά (Μίνωας). Η Ιρέν, είναι το πρώτο βιβλίο μιας τετραλογίας με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Καμίγ Βεροβέν, έναν φαλακρό μεσήλικα, με ύψος μόλις ένα μέτρο και σαράντα πέντε εκατοστά, «όσο περίπου κι ενός παιδιού δεκατριών ετών». Στην υπόθεση του βιβλίου ένας κατά συρροή δολοφόνος διαπράττει στο Παρίσι αποτρόπαια, τελετουργικά εγκλήματα που παραπέμπουν σε χαρακτηριστικές σκηνές γνωστών αστυνομικών μυθιστορημάτων. Ο ικανότατος αστυνόμος –του οποίου η όμορφη σύζυγος Ιρέν περιμένει παιδί– και οι αταίριαστοι συνεργάτες του από το τμήμα ανθρωποκτονιών θα δώσουν μάχη με το χρόνο για να αποκρυπτογραφήσουν και να προλάβουν τις επόμενες κινήσεις για τις οποίες ο ψυχικά διαταραγμένος δράστης προειδοποιεί τον Καμίγ Βεροβέν, σε μια ιστορία που εξελίσσεται σε προσωπική υπόθεση των δυο. Ένα ιδιαίτερο αστυνομικό θρίλερ με κλιμακούμενο σασπένς, απρόσμενη πλοκή, κλειστοφοβική ατμόσφαιρα και έμφαση στην απόδοση της ψυχοσύστασης των πρωταγωνιστών. Ο συγγραφέας με υποδόριο χιούμορ και βιβλιοφιλικές αναφορές στον αντίποδα των λεπτομερών περιγραφών φρικιαστικών σκηνών, βάζει την προσωπική του σφραγίδα, γαλλικό αστυνομικό μυθιστόρημα.
Μετάφραση: Κώστας Κατσουλάρης
Κέδρος (2014)
σελ. 392
Ο Μάρκους Μαλτ –πραγματικό όνομα Μαρκ Μαρτινιανί–, συγγραφέας και μουσικός, κέρδισε με το νουάρ μυθιστόρημα Μπλε νότες σε κόκκινο φόντο το Γαλλικό Βραβείο Λογοτεχνίας Μυστήριου το 2012. Η Βέρα Ναντ, η όμορφη μετανάστρια από την Κροατία, που ζει στο Παρίσι και αναζητεί καριέρα ηθοποιού θα βρεθεί δολοφονημένη με φριχτό τρόπο. Η αστυνομία θα αποσπάσει άμεσα την ομολογία δύο μικροαπατεώνων, διακινητών ναρκωτικών και η υπόθεση θα κλείσει. O Μίστερ, ο έγχρωμος πιανίστας της τζαζ στο μπαρ Blue Dolphin, αποφασίζει να ερευνήσει την παράξενη υπόθεση μαζί με τον φίλο του Μπομπ, τον πρώην καθηγητή φιλοσοφίας και νυν ταξιτζή, γιατί όπως λέει: «η Βέρα ήταν καθαρή. Θα έκοβα και τα δυο μου χέρια». Γιουγκοσλάβοι πλανόδιοι μουσικοί, ένας μονόχειρας καλλιτέχνης που είχε ζωγραφίσει προφητικά πορτρέτα της Βέρας, και διεφθαρμένοι πολιτικοί που συναλλάσσονται με παραστρατιωτικές οργανώσεις και εγκληματίες πολέμου εμπλέκονται σε μια σκοτεινή ιστορία, που τα πλοκάμια της φτάνουν μέχρι τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο. Άλλωστε, όπως αποδεικνύεται, ο φόνος της Βέρας δεν ήταν παρά «μια μικρή ιστορία που παρασύρθηκε στη δίνη της μεγάλης». Ένα πολιτικό νουάρ αστυνομικής αφορμής, με συνέχεις αναφορές σε κορυφαίους μουσικούς και τραγούδια της τζαζ, που λειτουργούν ως ηχητική υπόκρουση στην έξοχη νουάρ ατμόσφαιρα του νυχτερινού Παρισιού. Η ποιητική γραφή των εμβόλιμων κεφαλαίων που αναφέρονται στο παρελθόν της Βέρας Ναντ και οι απολαυστικοί διάλογοι μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών δίνουν το στίγμα ενός σπουδαίου συγγραφέα. Εξαιρετική αναγνωστική επιλογή αποτελεί και το πολυβραβευμένο μυθιστόρημα του συγγραφέα Ο κήπος της αγάπης (Opera), ένα ιδιαίτερο, σπονδυλωτό ψυχαναλυτικό νουάρ.
Caryl Férey – Μαπούτσε (2012)
Μετάφραση: Αργυρώ Μακάρωφ
Άγρα (2013)
σελ. 475
O πολυβραβευμένος, πολυταξιδεμένος και διεθνώς αναγνωρισμένος συγγραφέας νουάρ μυθιστορημάτων Καρίλ Φερέ χρησιμοποιεί τη μυθοπλασία ως εργαλείο για κοινωνική και πολιτική κριτική στα πρότυπα του neo-polar. Έχει όμως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: σε όλα τα βιβλία του οι ιστορίες διαδραματίζονται εκτός της Γαλλίας, σε κοινωνικά ταραγμένες χώρες με πολύπαθες μειονότητες, όπου και διεξάγει την πολύμηνη επιτόπιά του έρευνα, για να είναι σε θέση να αποδώσει στην πραγματική τους διάσταση τα εθνοτικά, πολιτισμικά και πολιτικά τους προβλήματα. «Για τα βιβλία μου επιλέγω χώρες που η ιστορία τους τις βαραίνει […] Επειδή ζω στη Γαλλία, ζω την καθημερινότητά της, φοβάμαι πως τα βιβλία μου γι’ αυτήν θα φανούν εξαιρετικά πολιτικοποιημένα, με πολλή ιδεολογία μέσα και αυτό δεν το θέλω και δεν με ευχαριστεί», εξηγεί ο ίδιος ο συγγραφέας και δηλώνει: «Πάντα αισθάνομαι στην πλευρά των καταπιεσμένων».
Στο Μαπούτσε η ιστορία εκτυλίσσεται στην Αργεντινή τη δεκαετία του 2000 με πρωταγωνιστές τη Ζάνα, μια Ινδιάνα της φυλής Μαπούτσε, γλύπτρια και πόρνη για να εξασφαλίσει τα προς το ζην, η οποία ψάχνει στοιχεία για την άγρια δολοφονία στο Μπουένος Άιρες μιας φίλης τραβεστί, και τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Ρουμπέν Καλδερόν, ο οποίος ερευνά την εξαφάνιση μιας νεαρής φωτογράφου, κόρης ενός από τους πιο σημαντικούς επιχειρηματίες της χώρας. Γρήγορα θα φανεί ότι οι δύο υποθέσεις συνδέονται μεταξύ τους και οδηγούν σε μια σκοτεινή ιστορία εξαφάνισης παιδιών που συνέβη στα μαύρα χρόνια της δικτατορίας του Βιντέλα, με εμπλεκόμενους πρώην ασφαλίτες, στρατιωτικούς και σημαίνοντα πρόσωπα της εξουσίας. Η ιστορία θα κορυφωθεί στην οροσειρά των Άνδεων, όπου θα λάβει χώρα ένα άγριο και αιματηρό ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Ένα ιδιαίτερα σκληρό πολιτικό θρίλερ, με ευρηματική πλοκή και σοκαριστικές σκηνές, όπου ο σπουδαίος στιλίστας της γραφής Καρίλ Φερέ ακτινογραφεί έναν βίαιο, σκοτεινό και πολύπλοκο κόσμο, βασίζοντας περίτεχνα τη δράση του αστυνομικού μύθου σε κοινωνιολογικές και πολιτικές παραμέτρους.
Ζιλ Βενσάν – Ντζεμπέλ. Στους λόφους του Αλγερίου (2013)
Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη
Εκδόσεις Καστανιώτη (2014)
σελ. 288
«Το αστυνομικό μυθιστόρημα, το νουάρ, με ενδιαφέρει όταν θέτει ερωτήματα, όχι απλώς όταν αφορά μόνο ένα αίνιγμα. Η ιστορία του παππού μου, που ήταν βουλευτής του Δημοκρατικού Μετώπου, με επηρέασε στο μυθιστόρημά μου Ντζεμπέλ. […] Ήταν από τους πρώτους που εναντιώθηκαν στα βασανιστήρια που έκαναν οι Γάλλοι στους Αλγερινούς. Αυτό ήταν ακριβώς το έναυσμα για να γράψω το Ντζεμπέλ, που έχει θέμα τον πόλεμο της Αλγερίας», θα πει σε συνέντευξή του ο βραβευμένος συγγραφέας Ζιλ Βενσάν, ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους εκπροσώπους του γαλλικού neo-polar, με τη Μασσαλία να πρωταγωνιστεί σε όλα του τα μυθιστορήματα. Στο Ντζεμπέλ, η ιστορία εξελίσσεται σε δύο αφηγηματικούς χρόνους. Αρχικά το 1960, όταν ο νεαρός Γάλλος ασυρματιστής Αντουάν Μπερτιέ αυτοκτονεί πάνω στο πλοίο της επιστροφής ύστερα από παραμονή δεκαοχτώ μηνών στην εμπόλεμη Αλγερία ενώ η οικογένειά του ενημερώνεται ότι έπεσε ηρωικά μαχόμενος, και στη συνέχεια το 2011, στη Μασσαλία, όταν η αδερφή του απευθύνεται στον ιδιωτικό ντετέκτιβ Σεμπαστιέν Τουρέν για να διαλευκάνει την υπόθεση, μόλις μαθαίνει το πραγματικό τέλος του αδερφού της. Μια σειρά ανεξήγητων φόνων εμπλέκει στην υπόθεση την έμπειρη αστυνόμο Αϊσά Σαντιά –βασική ηρωίδα και στα επόμενα βιβλία του συγγραφέα–, η οποία θα συνεργαστεί με τον ιδιόρρυθμο ντετέκτιβ. Ένα σκληρό νουάρ με απρόβλεπτη πλοκή, στέρεα δομημένη σε ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές προεκτάσεις τους, το οποίο συνδυάζει περίτεχνα το σασπένς του αστυνομικού μύθου με το αντιμιλιταριστικό πνεύμα που διέπει την αφήγηση. Το Ντζεμπέλ τιμήθηκε με το ευρωπαϊκό βραβείο Polar το 2014.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Ζιλ Βενσάν:
Αυτή η χώρα που τη δολοφονούν, μτφρ Γιάννης Καυκιάς, Angelus Novus.
Η έμπειρη αστυνόμος Αϊσά Σαντιά και η ομάδα της επιχειρούν να εξιχνιάσουν στη Μασσαλία την περίεργη δολοφονία ενός Σύριου επιχειρηματία, διευθυντή της προεκλογικής εκστρατείας μιας πολλά υποσχόμενης νεαρής βουλευτίνας, του Εθνικού Κόμματος. Παράλληλα στο Ενέν Μπομόν, μια μικρή πόλη του Βορρά όπου κυριαρχεί το ακροδεξιό στοιχείο, η νεαρή υπαστυνόμος Καρόλ Βερμέρ, αναλαμβάνει στην πρώτη της σοβαρή υπόθεση, τον βιασμό και την άγρια δολοφονία δυο γυναικών από την Αφρική. Ένα εξαιρετικό κοινωνικοπολιτικό νουάρ με φόντο μια χώρα που μαστίζεται απ’ το εθνικισμό και την διαφθορά της εξουσίας.
Ίαν Μανούκ – Γερουλντελγγέρ (2013)
Μετάφραση: Ουρανία Πολυκανδριώτη
Στερέωμα (2015)
σελ. 648
Ένα νουάρ που τιμήθηκε με έντεκα βραβεία αστυνομικού μυθιστορήματος σε μια χώρα με τόσο μακρά παράδοση στο είδος και η υπόθεσή του διαδραματίζεται στην πατρίδα του θρυλικού Τζένγκινς Χαν, τη μακρινή Μογγολία, δεν μπορεί να μην παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο πολυταξιδεμένος Γάλλος, αρμενικής καταγωγής Πατρίκ Μανουκιάν –περιπλανήθηκε χρόνια στην Αμερική και γνώρισε από κοντά την κουλτούρα της μπιτ γενιάς–, συγγραφέας και εκδότης βιβλίων ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος, υπογράφει με το ψευδώνυμο Ίαν Μανούκ την πρώτη από τις τρεις συνολικά περιπέτειες του Κομισάριου Γερουλντελγγέρ και πραγματοποιεί εντυπωσιακή είσοδο στη γαλλική αστυνομική λογοτεχνία. Ο αστυνομικός επιθεωρητής του Ουλάν Μπατόρ, καλείται στο ομώνυμο μυθιστόρημα να εξιχνιάσει μια σειρά αποτρόπαιων τελετουργικών εγκλημάτων, μαζί με τον βοηθό του αστυνόμο Ογιούν και τον ιατροδικαστή Σολονγκό. Καλοί και διεφθαρμένοι μπάτσοι, Κινέζοι και Κορεάτες επιχειρηματίες, Μογγόλοι ναζιστές και Ρωσίδες πόρνες είναι το ετερόκλητο πλήθος των πρωταγωνιστών του βιβλίου, σε μια άγνωστη και μυστηριώδη χώρα της Άπω Ανατολής, όπου η παλιά κουλτούρα, με τις ρίζες της σε θρύλους και δεισιδαιμονίες της πάλαι ποτέ Μογγολικής Αυτοκρατορίας, συνυπάρχει με τον σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής της πρωτεύουσας Ουλάν Μπατόρ. Ένα πρωτότυπο, δυνατό νουάρ, στο οποίο ο συγγραφέας με περίτεχνη γραφή μας παρουσιάζει, μέσα από μια άρτια και συναρπαστική αστυνομική ιστορία, ενδιαφέροντα ιστορικά και εθνολογικά στοιχεία της άγνωστης μογγολικής παράδοσης.
Hugues Pagan – Χαμένο προφίλ (2017)
Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
Πόλις (2019)
σελ. 576
Ο Αλγερινής καταγωγής Υγκ Παγκάν –πρόκειται για φιλολογικό ψευδώνυμο–, καθηγητής φιλοσοφίας, συγγραφέας, σεναριογράφος και επιθεωρητής της αστυνομίας για 25 χρόνια (!), θεωρείται από τους σπουδαιότερους εκφραστές του γαλλικού νουάρ τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Στο Χαμένο προφίλ, ο αστυνόμος Μενιέ, ο οποίος βρίσκεται στα ίχνη μιας νεαρής καταζητούμενης, δέχεται ένοπλη επίθεση και τραυματίζεται θανάσιμα. Όταν ο Σνεντέρ, ο επικεφαλής του τμήματος δίωξης εγκλήματος, ανακαλύπτει ότι η νεαρή είναι κόρη του κυρίου Τομ που «ελέγχει» την πόλη, τα πράγματα περιπλέκονται, επειδή οι δύο άντρες συνδέονται από το παρελθόν με μια σκοτεινή, πολυπλόκαμη ιστορία. Παράλληλα, στη ζωή του μοναχικού Σνεντέρ μπαίνει η Τσερόκι μια αινιγματική γυναίκα από τον κύκλο του κυρίου Τομ. Η πολυτάραχη εξέλιξη της σχέσης τους καταλήγει να είναι το ίδιο σημαντική για την αφήγηση με τη λύση του αστυνομικού μυστήριου, αφού από την έκβαση και των δύο εξαρτάται η λύτρωση των τραγικών ηρώων. Ο Υγκ Παγκάν, ύστερα από πολλά χρόνια σιωπής, μας παρουσιάζει ένα σπουδαίο αστυνομικό μυθιστόρημα που διατηρεί τις συμβάσεις του αμερικάνικου hard-boiled (μελαγχολικός ντετέκτιβ που παλεύει με τους εσωτερικούς του δαίμονες, μοιραίες γυναίκες, διεφθαρμένοι μπάτσοι και οργανωμένο έγκλημα), αλλά ξεχωρίζει για την ψυχογραφική δύναμη του ύφους του και την έξοχη νουάρ ατμόσφαιρα.
Francois Thomazeau – Μασσαλία εμπιστευτικό (2018)
Μετάφραση: Λίνα Σιπητάνου
Οκτάνα (2021)
σελ. 370
Ο Μαρσεγέζος Φρανσουά Τομαζό, ιστορικός, δοκιμιογράφος και συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, θεωρείται με τον Ζαν Κλωντ Ιζζό από τους πρωτοπόρους του νουάρ της πόλης, τη δεκαετία του ’90. To μυθιστόρημα Μασσαλία εμπιστευτικό, είναι το πρώτο μέρος μιας τριλογίας που έχει στον πυρήνα του θέματος της, την άρρηκτη σχέση του εγκλήματος με την πολιτική, στη Μασσαλία. Την άνοιξη του 1936, ο Αντουάν Καρντέλλα, ένας Κορσικανός αστυνομικός, δέχεται μια σφαίρα πισώπλατα και τραυματίζεται θανάσιμα στον πολυσύχναστο δρόμο που στεγάζονται τα πολιτικά γραφεία των σοσιαλιστών και των συντηρητικών. Ποιος είχε συμφέρον από τον θάνατο ενός διεφθαρμένου μπάτσου μια μόλις εβδομάδα πριν τις εκλογές; Ο έντιμος Αντρέ Γκριμάλ, ο ανώτερος επιθεωρητής της 9ης Κινητής Μονάδας Επεμβάσεων, και ο Λυσιέν Τερόζ, ο επικεφαλής του Τμήματος Ηθών, θα αναλάβουν τη περίεργη υπόθεση. Διαπλεκόμενοι πολιτικοί, αδίστακτοι μαφιόζοι, φασίστες, μπράβοι, πόρνες και μετανάστες συνθέτουν ένα δαιδαλώδες, σκοτεινό και βίαιο πολιτικό θρίλερ. Ο συγγραφέας αναπαριστά εντυπωσιακά την ιστορική τοιχογραφία της Μασσαλίας του Μεσοπολέμου, συνδυάζει επιδέξια την αστυνομική μυθοπλασία με τα ιστορικά γεγονότα και βυθίζει τον αναγνώστη στη νοσηρή ατμόσφαιρα μιας γενικευμένης κοινωνικής σήψης.
Marin Ledun – Σε χαιρετώ, αδερφέ μου (2018)
Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
σελ. 256
O μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και συγγραφέας ραδιοφωνικών θεατρικών έργων Μαρέν Λεντέν, είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της νέας γενιάς στον χώρο του γαλλικού αστυνομικού, με περισσότερα από 10 νουάρ μυθιστορήματα στο ενεργητικό του. Στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε για πρώτη φόρα με το πολυβραβευμένο, ψυχολογικό θρίλερ, Ο πόλεμος της ματαιοδοξίας (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου). Στο διαφορετικού ύφους μυθιστόρημα, Σε χαιρετώ, αδερφέ μου πρωταγωνιστεί μια απίθανη πολύτεκνη οικογένεια. Ο πατέρας, ένας ειρηνιστής βοηθός συμβολαιογράφου, η μητέρα, μια αναρχική νοσοκόμα και τα έξι παιδιά τους εκ των οποίων τα τρία υιοθετημένα από την Κολομβία, ζουν στην κωμόπολη Τουρνόν, στην κοιλάδα του ποταμού Ροδανού της νότιας Γαλλίας. Η καθημερινότητά τους διαταράσσεται όταν ο Γκις, το καλό παιδί της οικογένειας και «επαγγελματίας αποδιοπομπαίος τράγος», εξαφανίζεται ενώ θεωρείται ύποπτος για τη ληστεία ενός καπνοπωλείου. Σύσσωμη η οικογένεια θα ψάξει να τον βρει και θα δώσει μάχη για να αποδείξει την αθωότητά του γιατί η αστυνομία δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία σε μια υπόθεση που αφορά σε έναν υιοθετημένο αλλοδαπό. Ένα απολαυστικό και πρωτότυπο μυθιστόρημα με έντονα στοιχεία μαύρου χιούμορ, σπαρταριστούς διαλόγους, και εξαιρετικές μουσικές αναφορές. Ο συγγραφέας επιλέγει περίτεχνα τη νεανική ορμή και τη χιουμοριστική διάθεση της εικοσάχρονης αφηγήτριας Ροζ –αδερφής του εξαφανισμένου Γκις– για να καυτηριάσει το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο της γαλλικής επαρχίας, εστιάζοντας στον συντηρητισμό, στον φόβο για τη διαφορετικότητα και στον καθωσπρεπισμό των μικρών κοινωνιών.
Dominique Manotti – Μασσαλία 73 (2020)
Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (2021)
σελ. 368
Ντομινίκ Μανοτί, είναι το λογοτεχνικό ψευδώνυμο της συγγραφέως δεκατεσσάρων νουάρ μυθιστορημάτων και ιστορικού, Μαρί-Νοέλ Τιμπό. Η Μασσαλία 73, είναι η έκτη περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον ομοφυλόφιλο αστυνομικό, Τεοντόρ Ντακέν. Η άγρια δολοφονία στη Μασσαλία, του νεαρού Μαλέκ Κιντέρ, Γάλλου υπηκόου Αλγερινής καταγωγής, με κίνητρο την τυφλή εκδίκηση για τον φόνο ενός λευκού οδηγού λεωφορείου από έναν ψυχικά διαταραγμένο βορειοαφρικανό, πυροδοτεί κοινωνικές ταραχές και μια σειρά ρατσιστικών δολοφονιών από ακροδεξιές ομάδες, με θύματα Άραβες, κυρίως Αλγερινούς. Ο έντιμος Ντακέν, γνήσιο τέκνο του Μάη του ’68, αναλαμβάνει την υπόθεση και ενώ οι φόνοι πληθαίνουν θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους ισχυρούς δεσμούς των Σωμάτων Ασφαλείας με παρακρατικά, ακροδεξιά στοιχεία. Η ιστορία εξελίσσεται σε διάρκεια δυο μηνών και επικεντρώνεται στα αίτια και τις αφορμές που οδήγησαν στο αντι-μεταναστευτικό πογκρόμ του 1973, στη Γαλλία. Ένα ιστορικο-πολιτικό νουάρ, βασισμένο στα πραγματικά αιματηρά γεγονότα ρατσιστικής και αστυνομικής τρομοκρατίας, με επίκεντρο την πολυπολιτισμική και πολύπαθη Μασσαλία, που «υποδέχτηκε στο λιμάνι της, όλες τις ράτσες», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ζαν Κλοντ Ιζό. Η διεισδυτική ματιά και η αμεσότητα του αφηγηματικού ύφους της εξαιρετικής ιστορικού και συγγραφέως, μας βοηθούν, με το πρόσχημα μιας αστυνομικής υπόθεσης, να κατανοήσουμε τις ιδιάζουσες συνθήκες που κληροδότησε ο πόλεμος της Αλγερίας στη γαλλική κοινωνία.
Παγκόσμιος οδηγός αστυνομικού – επόμενα τεύχη:
Ιταλία
Ελλάδα
Βαλκάνια -Τουρκία
Γερμανία
Μ. Βρετανία (1ο μέρος)
Μ. Βρετανία (2ο μέρος)
Σκανδιναβικές χώρες
Υπόλοιπος κόσμος
