της Θεοδώρας Δ. Πατρώνα
Μία εκατόχρονη γυναίκα, η Αλέξω Τζίγκου, ξεδιπλώνει την πορεία της ζωής της που καλύπτει τον 20ο αιώνα. Στο τελευταίο μυθιστόρημα του Σωτήρη Δημητρίου από τις Εκδόσεις Πατάκη με τίτλο Ουρανός απ’ άλλους τόπους, είναι τόσες οι πίκρες και τα βάσανα της ηρωίδας που αν ο ουρανός ήταν χαρτί θα χρειαζόταν και άλλους ουρανούς για να τα χωρέσει.
Η αφήγηση της Αλέξως εξελίσσεται κατά βάση στα φτωχικά χωριά της ορεινής Θεσπρωτίας, στα σύνορα με την Αλβανία: στην Πόβλα, τον Τσαμαντά, το Μπαμπούρι, τον Λια κατά την ταραχώδη περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και ανταρτοπόλεμου με Γερμανούς και αντάρτες να απειλούν τις ζωές και τις περιουσίες των άτυχων κατοίκων. Το πολυπληθές μυθιστόρημα αποδεικνύει για άλλη μια φορά την αγάπη του συγγραφέα για την γυναίκα της Ηπείρου και φέρνει στο προσκήνιο τις μικρές και μεγάλες τους ιστορίες και τις σχέσεις τους: μητέρες, αδελφές, νύφες και πεθερές, φίλες και αντίπαλες, όλες αγωνίστριες της ζωής.
Σε περίοπτη θέση, βρίσκεται η φιγούρα της μητέρας της Αλέξως, της Μηλιάς, μάνας έξι κοριτσιών και ενός γιού. Παρόλη την συμπονετική και καλοπροαίρετη φύση της η Μηλιά γίνεται τραγικό θύμα των ανταρτών με μαρτυρικό τέλος που αναπόφευκτα θυμίζει την Ελένη στο ομώνυμο έργο του Νίκου Γκατζογιάννη, ένα τέλος που τραυματίζει για πάντα την Αλέξω. Στον αντίποδα βρίσκεται ο πατέρας της ηρωίδας, Κώστας Τζίγκος, νωθρός και ανεπαρκής, εγωιστής και καλομαθημένος, ένας σωστός πατριάρχης. Τα θραύσματα της μνήμης της υπερήλικης ηρωίδας αποκαλύπτουν, ανάμεσα στα άλλα, τα πέτρινα παιδικά χρόνια και την δεινή θέση των κοριτσιών στην παραδοσιακή ελληνική ύπαιθρο, την εξαθλίωση και την βάναυση εκμετάλλευσή τους με το παράπονο της ηρωίδας να ξεχειλίζει συχνά κατά την παράθεση των γεγονότων.
Τα βασικά αφηγηματικά νήματα που συνθέτουν το σπαρακτικό αφήγημα της Αλέξως είναι η στέρηση και ο μόχθος των κτηνοτρόφων και μικροκαλλιεργητών, η φρίκη του πολέμου και ιδίως του ανταρτοπόλεμου, η ξενιτειά ως μόνη διαφυγή για τους άνδρες και η συχνή εγκατάλειψη των γυναικών πίσω. Τα θέματα αυτά εμπλουτίζονται με τα αυτοσχέδια τραγούδια, τα λαογραφικά στοιχεία, τα έθιμα και τις δοξασίες της περιοχής και περισώζουν αλλά και αποκαλύπτουν ένα σύμπαν που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί.
Η δύναμη της πολύχρωμης ντοπιολαλιάς, αγαπημένο εργαλείο του συγγραφέα, την οποία χρησιμοποιεί η ηρωίδα αποκλειστικά είναι τόσο μεγάλη που υπερπηδά το εμπόδιο των συχνά άγνωστων λέξεων, και την έλλειψη ενός γλωσσαρίου, και κατακλύζει με το συναίσθημα και την μουσικότητά της.
Το τέλος του βαθιά ανθρώπινου αυτού έργου βρίσκει την Αλέξω στα χέρια των ξένων οικιακών βοηθών, να περιμένει το δικό της τέλος, να ταλαντεύεται ανάμεσα στη συγχώρεση και την βλαστήμια, μία γυναίκα της υπαίθρου που έζησε και είδε πολλά αλλά παρέμεινε όρθια με τη δύναμη της ψυχής της.
Σωτήρης Δημητρίου, Ουρανός απ’ άλλους τόπους, Πατάκης
Βρες το εδώ
