της Όλγας Σελλά
Παρότι ήταν η Παρασκευή με τον λιγότερο κόσμο στο κοίλον (σε σύγκριση με τις τέσσερις προηγούμενες) , ήταν η παράσταση που είχε η μεγαλύτερη παρουσία ξένων θεατών. Τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα, με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη Καταλειφό στην πρώτη του πρωταγωνιστική παρουσία στην Επίδαυρο παρακολούθησαν την Παρασκευή περίπου 4.500 ως 5.000 θεατές.
Με τα πιο λιτά και μίνιμαλ σκηνικά απ’ όλες τις ως τώρα φετινές παραστάσεις στην Επίδαυρο, αλλά και τα χωρίς κάποια συνδήλωση με την παράσταση (τα υπογράφει η Λιλή Πεζανού), ο Οιδίπους (Δημήτρης Καταλειφός), γέροντας, τυφλός, κουρασμένος και διωγμένος από τον τόπο του ως μίασμα, συνοδευόμενος από την κόρη του Αντιγόνη (Αγγελική Παπαθεμελή) φτάνει στην Αθήνα, και πατάει έναν ιερό τόπο που δεν πρέπει να πατά πόδι ανθρώπου, όπως του λένε οι τρομοκρατημένοι από την ασέβειά του κάτοικοι της περιοχής. Είναι στον Κολωνό, στο πάρκο όπου τιμούνται οι Ευμενίδες. Νιώθει πάλι διωγμένος, παρακαλεί («σπλαχνιστείτε αυτόν τον άθλιο ίσκιο του Οιδίποδα», «μη με καταφρονείτε γιατί έχετε μπροστά σας την ειδεχθή μου όψη»). Κι είναι το σημείο που οι Αθηναίοι δείχνουν τον σεβασμό και τη φροντίδα τους στους ξένους («Τον πρόσφυγα σεβάσου»), μια αντίληψη που δεν βρίσκεται μόνο σκόρπια στους κατοίκους της Αθήνας, αλλά και στην αντίληψη του βασιλιά της, του Θησέα (Χρήστος Χατζηπαναγιώτης) που φτάνει εκεί, αντιλαμβάνεται ποιος είναι ο ξένος και του προσφέρει απλόχερα τη φιλοξενία του. Τόσο που δεν μπορεί να το πιστέψει ο Οιδίποδας, ότι η τύχη του χαμογελάει έστω και τώρα, τόσο που το θεωρεί μάταιο πλέον («Άσκοπο να ορθώνεται κάποιος στα γηρατειά του, όταν σαν νέος γκρεμίστηκε”), λέει για την ευγένεια και τις τιμές που του παρέχονται.
Η ανακούφισή του όμως δεν θα κρατήσει πολύ, αφού σύντομα φτάνει εκεί ένας παλιός του γνώριμος από την πατρίδα του, τη Θήβα. Ο Κρέων (Χρήστος Σαπουντζής) και προσπαθεί να τον πείσει να επιστρέψει στη Θήβα, για να σώσει την πόλη από τον Εμφύλιο που διεξάγεται ανάμεσα στους δύο γιους του Οιδίποδα, στον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη. Κι όταν εκείνος αρνείται με θυμό και αγανάκτηση, ο Κρέων δείχνει το άλλο του πρόσωπο: απαγάγει τις δύο κόρες του, την Αντιγόνη και την Ισμήνη (Αλεξάνδρα Αϊδίνη) που στο μεταξύ έχει φτάσει στην Αθήνα κι έχει συναντήσει τα μέλη της οικογένειάς της. Η παρέμβαση του Θησέα δείχνει και πάλι τις αρχές και τις αξίες της Αθήνας και την καταδίκη και δίωξη οποιασδήποτε πράξης βίας και ανομίας: («Δεν συνηθίζει η πόλη αυτή άνομους ν’ ανατρέφει»).
Και λίγο αργότερα φτάνει ο Πολυνείκης (Μάξιμος Μουμούρης) και του ζητάει να πάει μαζί του και να τον στηρίξει στον αγώνα κατά του αδελφού του. Ο Οιδίπους όχι μόνο αρνείται, αλλά εκρήγνυται και καταριέται τους γιους του κι αδελφούς του. Δεν έχει τίποτα άλλο πια να διευθετήσει ο Οιδίπους. Ήρθε η ώρα να φύγει από τον κόσμο που τον πίκρανε και του επιφύλαξε μύρια δεινά. Δεν ξεχνά τον τρόπο που τον υποδέχθηκε ο Θησέας και του χαρίζει αιώνια ακμή για την πόλη του, αν δεν αποκαλύψει ποτέ πώς ακριβώς έφυγε και πού είναι ο τάφος του…
Αυτή είναι με λίγα λόγια το τελευταίο έργο του Σοφοκλή, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά πέντε χρόνια μετά το θάνατο του ποιητή, περίπου το 401 π.Χ. Μια τραγωδία για την προστασία του ξένου, για την καταδίκη της ανήθικης και δεσποτικής εξουσίας, για την αναζήτηση της γαλήνης στα στερνά του ανθρώπου. Μια τραγωδία πικρή, αλλά και παρηγορητική ταυτόχρονα. Μια τραγωδία που παρότι δεν έχει ιδιαίτερη δράση, έχει πολλές συναισθηματικές διακυμάνσεις και θίγει σημαντικά θέματα. Ο Γιώργος Σκεύας, στην πρώτη παρουσία στην Επίδαυρο, δεν κατάφερε να δείξει το μεγαλείο της. Ίσως ο μεγάλος χώρος της ορχήστρας να λειτούργησε ανασταλτικά για έναν σκηνοθέτη που μέχρι σήμερα έχει χειριστεί μικρές σκηνές. Με αποτέλεσμα πολλά πράγματα να μοιάζουν ακαθοδήγητα με πρώτο απ’ όλα τον χορό, που κινησιολογικά και δραματουργικά ήταν αμήχανος, «ακούρδιστος» και σε κάποια σημεία έμοιαζε παρείσακτος στις σκηνές. Μοναδική εξαίρεση ένα δυο χορικά προς το τέλος του έργου και εκεί λειτούργησε (και έχει συγκλονιστικά χορικά αυτή η τραγωδία) και εκεί λειτούργησε και η μουσική της Σήμης Τσιλαλή. Κρίμα γιατί ο χορός απαρτίζεται από καλούς νέους ηθοποιούς, που αφέθηκαν στην τύχη τους. Ενδιαφέρουσα ήταν η παρουσία του Γιώργου Νούση, στο ρόλο του Άγγελου. Όσο για τους καλούς ηθοποιούς που μετείχαν στην παράσταση, όλοι προσπάθησαν αλλά έμοιαζαν να μην εντάσσονται σ’ ένα ενιαίο σύνολο. Και ο Χρήστος Σαπουντζής και ο Μάξιμος Μουμούρης και ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης. Η Αγγελική Παπαθεμελή και η Αλεξάνδρα Αϊδίνη κατάφεραν, ωστόσο, να μεταφέρουν και την αγωνία και το νοιάξιμο και τη σύνεση που απαιτούσε η διαχείριση και η φροντίδα ενός γηραιού και κουρασμένου ανθρώπου και την αξιοπρεπή κόπωση της δικής τους τυραννισμένης διαδρομής, που είχε ακόμα πολλά κεφάλαια μπροστά της. Το μεγάλο ατού της παράστασης ήταν, ασφαλώς, ο Δημήτρης Καταλειφός, ένας ηθοποιός που έχει διανύσει χιλιόμετρα, έχει ερμηνεύσει δεκάδες ρόλους, έχει χαρίσει σπουδαίες ερμηνείες. Και στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», έναν ρόλο που του ταίριαζε γάντι, είχε την εμπειρία, το ταλέντο και το θεατρικό ένστικτο να χειραγωγήσει τα εργαλεία του, παρότι υπήρξαν δύο στιγμές που η πονεμένη προσβολή και ο ακαταλάγιαστος θυμός για την αδικία που υπέστη έγιναν παραπάνω εξωστρεφείς στην εκδήλωσή τους (στις σκηνές με τον Κρέοντα και τον Πολυνείκη). Όμως αναμφίβολα έδωσε το ξεχωριστό βάρος στην παράσταση.
Όμως είχε κι άλλο ένα ατού η παράσταση. Κι αυτό ήταν η νέα μετάφραση που υπογράφουν η Χρύσα Προκοπάκη και ο Θάνος Τσακνάκης, που συνένωσαν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα και έδωσαν (τον γλωσσικό πλούτο και την ποιητικότητα που δίνει η Χρύσα Προκοπάκη, τη στέρεη γνώση του κλασικού φιλολόγου και τη μετάφραση από το αρχαίο κείμενο ο Τσακνάκης). Ήταν μια γλώσσα που μιλιέται, που τέρπει καθώς ακούγεται, μια γλώσσα που οι έμπειροι ηθοποιοί της παράστασης πρόσφεραν πεντακάθαρα. Και ήταν στιγμές πράγματι, που ειδικά ο τρόπος που χειρίστηκαν τα χορικά (σε μοναδική συνομιλία με το δημοτικό τραγούδι, που βρίσκει πάντα τρόπους να μιλήσει για το άφατο –«άχαρος, ατραγούδιστος κι αγιόρταστος ο Χάρος») ήταν όχι μόνο γοητευτικός, αλλά λυτρωτικός.
Δύο σημαντικά στοιχεία στην παράσταση (η παρουσία του Δημήτρη Καταλειφού και η λαμπρή μετάφραση) που όμως δεν φάνηκαν αρκετά για να απορροφήσουν τις μη διακριτές προθέσεις του σκηνοθέτη στην ανάγνωση του αρχαίου δράματος, που δεν κατάφερε να μεταφέρει τις σημαντικές δονήσεις του συναρπαστικού αυτού κειμένου.
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Χρύσα Προκοπάκη, Θάνος Τσακνάκης, Σκηνοθεσία: Γιώργος Σκεύας, Δραματουργική επεξεργασία: Γιώργος Σκεύας, Χρύσα Προκοπάκη, Σκηνικά – Κοστούμια: Λίλη Πεζανού, Μουσική: Σήμη Τσιλαλή, Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος, Κίνηση: Damiano Ottavio Bigi, Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας, Τρέιλερ: Μιχαήλ Μαυρομούστακος, Βοηθός σκηνοθέτη: Γιάννης Σαβουιδάκης, Βοηθός ενδυματολόγου: Χάρης Σουλιώτης, Βοηθοί Παραγωγής: Βαγγέλης Βογιατζής, Ξένια Καλαντζή, Διεύθυνση Παραγωγής: Κατερίνα Μπερδέκα, Παραγωγός: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος
Παίζουν: Δημήτρης Καταλειφός, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Αγγελική Παπαθεμελή, Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Μάξιμος Μουμούρης, Χρήστος Σαπουντζής, Γιώργος Νούσης, Νίκος Νίκας, Γιώργος Φριτζήλας, Damiano Ottavio, Νίκος Δερτιλής, Γιώργος Μπούτσικας.
Επόμενοι σταθμοί περιοδείας
ΗΡΑΚΛΕΙΟ 08/08/23, ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
ΡΕΘΥΜΝΟ 09/08/23, ΦΟΡΤΕΤΖΑ / ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΩΦΙΛΗ
ΧΑΝΙΑ 10/08/23, ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΤΑΦΡΟΥ
ΠΡΕΒΕΖΑ 16/08/23, ΡΩΜΑΪΚΟ ΩΔΕΙΟ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ
ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΔΑ 17/08/23, ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΗΛΙΔΑΣ
ΚΑΛΑΜΑΤΑ 18/08/23, ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΣΤΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΒΟΛΟΣ 26/08/23, ΘΕΡΙΝΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΛΟΥ «ΜΕΛΙΝΑ»
ΚΑΒΑΛΑ 27/08/23, ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΙΛΙΠΠΩΝ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 28/08/23, ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ 29/08/23, ΘΕΑΤΡΟ ΕΗΜ ΦΡΟΝΤΖΟΥ
ΑΘΗΝΑ 02/09/2023, Ωδείο Ηρώδου Αττικού
ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 04/09/2023, ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΤΡΑΣ
ΛΑΡΙΣΑ 07/09/2023, ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΑΛΚΑΖΑΡ
