της Μαρίζας Ντεκάστρο
Οι Ιακώβ Σιμπή και Καρίνα Λάμψα έχουν προσφέρει σημαντικότατες μελέτες με θέμα τον ελληνικό εβραϊσμό (βλ. Η Διάσωση, εκδ. Καπόν, 2021 και Η Ζωή απ’ την αρχή, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2010).
Στην πρόσφατη απαιτητική ιστορική μελέτη τους, Σεφαραδίτες 1492-1932, παρουσιάζουν τη μακρά ιστορία των εκατοντάδων χιλιάδων Σεφαραδιτών Εβραίων οι οποίοι εκδιώχτηκαν στα τέλη του 15ου αι. από την Ιβηρική χερσόνησο. Πρόκειται λοιπόν για την Οδύσσεια των Σεφαραδιτών και την εγκατάστασή τους σε πόλεις και λιμάνια της οθωμανικής αυτοκρατορία, την ανάπτυξη των κοινοτήτων, του εμπορίου, των θεσμών, με δυο λόγια την ένταξή τους έτσι όπως διαμορφώθηκε ιστορικά στις περιοχές υποδοχής. Η μελέτη των συγγραφέων βασίζεται στην έρευνα πλήθους αρχειακών πηγών (τουρκικών, εβραϊκών, μεταξύ των οποίων κοινοτικά έγγραφα, προσωπικές μαρτυρίες και ταξιδιωτική λογοτεχνία).
Στο πρώτο μέρος, με τίτλο Ο διωγμός από την Ιβηρική χερσόνησο, αναφέρονται τα ζητήματα προσηλυτισμού τα οποία τέθηκαν στην Ισπανία και την Πορτογαλία και το δίλλημα της επιλογής -εξορία ή υποχρεωτικός προσηλυτισμός.
Στο δεύτερο και εκτενέστερο μέρος, με τίτλο Στην Οθωμανική αυτοκρατορία, αναπτύσσονται θέματα πολιτισμού, κοινοτικής οργάνωσης, σχέσεων μεταξύ των χριστιανική, μουσουλμανικών και εβραϊκών κοινοτήτων, οικονομική ζωή, εφημερίδες, εκπαίδευση, επιχειρηματικότητα, κ.ά. Ειδική μνεία γίνεται στις κοινότητες της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης και πολύ εκτενέστερη στη Θεσσαλονίκη, την επονομαζόμενης Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων.
Το τρίτο μέρος, τιτλοφορείται Στη δίνη του 20ου αιώνα, πραγματεύεται την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος, τη δύση της εκεί εβραϊκής κοινότητας, τις μεταναστεύσεις και το όραμα της μετάβασης στην Παλαιστίνη των Θεσσαλονικιών εβραίων πριν τον Β’ ΠΠ και το Ολοκαύτωμα.
Η εξαιρετικά πυκνή και τεκμηριωμένη μελέτη των Σιμπή- Λάμψα εμπλουτίζεται με αναλυτικό Χρονολόγιο, χάρτες, στατιστικούς πίνακες, βιογραφικές σημειώσεις σημαντικών προσωπικοτήτων, έγγραφα και μαρτυρίες, ενώ εικόνες μουσειακών αντικειμένων και ζωγραφικοί πίνακες, ή λεπτομέρειές τους, δημιουργούν το εικονογραφικό περιβάλλον των υπό εξέταση χρονικών περιόδων.
Η έκδοση, επιμελημένη από τον Μωυσή Καπόν, είναι ένα κόσμημα όπως όλα τα βιβλία του εκδοτικού οίκου!
*****
Στο τελευταίο βιβλίο της Ξένιας Καλογεροπούλου Πριν τα ξεχάσω, Μισός αιώνας θέατρο για παιδιά όπως τα αφηγήθηκε στη Τζούλια Διαμαντοπούλου, θαύμασα την εναργή παρουσίαση και την ανάλυση κάθε πτυχής του θέματός που εξετάζει. Σαν αναγνώστρια, της αναγνωρίζω ένα μεγάλο χάρισμα: την πηγαία αφήγηση που γραπώνει τον αναγνώστη από τις πρώτες σελίδες.
Η ηθοποιός/συγγραφέας/σκηνοθέτρια/μεταφράστρια έχει χάρη, ξέρει να διηγείται και να παρεμβάλει πολλά προσωπικά στοιχεία και μικροϊστορίες κάνοντας το γραπτό της γοητευτικό. Δεν μιλάει απλά για τις καινοτόμες δράσεις της (π.χ. θέατρο για μωρά) και τις δραστηριότητες των επαγγελμάτων που άσκησε, των οποίων το απόσταγμα κάποια στιγμή μπαίνει στο χαρτί ώστε να μη χαθούν. Επιπλέον δεν αρκείται στην παράθεση δεδομένων, όπως θα φανταζόμαστε με αναφορές στα τεκταινόμενα των πενήντα χρόνων ενασχόλησης με το παιδικό θέατρο.
Το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Ξ. Κ. συναντά το αναγνωστικό κοινό στον πολιτισμό και την ιστορία, στο τότε και στο τώρα. Το θέμα λοιπόν δεν είναι να μην ξεχαστούν τόσο όσα έζησε και αφηγείται όσο το να σκύψουμε πάνω σε όλα εκείνα που κινδυνεύουν να ξεχαστούν! Γιατί όσο ενδιαφέρον έχει να διαβάσουμε τα πεπραγμένα της άλλο τόσο έχουν οι απόψεις της για όσα προτείνει και επισημαίνει με επιμονή, συγκεκρμένα την ανάληψη αποφάσεων (και δράσης) εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού σε τρεις τομείς:
-Να ανακαινιστεί και να λειτουργήσει το Θεατρικό μουσείο ως μοναδικό κέντρο μελέτης και πληροφόρησης των μελετητών του νεοελληνικού θεάτρου και του θεατρόφιλου κοινού.
-Να επαναδραστηριοποιηθεί η Ελλάδα στην ASSITEJ, τον φορέα που συνδέει τα ευρωπαϊκά παιδικά θέατρα. Η Ξ. Κ. είχε ξοδέψει άπειρες ώρες προσωπικής εργασίας στην οργάνωση της ελληνικής συμμετοχής και σήμερα η Ελλάδα είναι απούσα.
-Να γίνει το ΥΠΠΟ σοβαρά συστηματικός αρωγός του παιδικού θεάτρου. Δεν αρκεί η προκήρυξη διαγωνισμού θεατρικών έργων για να προχωρήσει το ελληνικό θέατρο για παιδιά, ούτε οι πενιχρές επιχορηγήσεις για το ανέβασμα παραστάσεων, ούτε η έλλειψη κονδυλίων για να παρουσιαστούν σε διεθνή φεστιβάλ ελληνικές παραστάσεις για παιδιά.
*****
Terra Ultima. Eξερεύνηση; Fantasy Βιολογία; Μυστήριο; Όλα ναι, και οπωσδήποτε Τέχνη στη χαρτογράφηση και την παρουσίαση στο ευρύ κοινό (σ’ εμάς τους αναγνώστες, αλλά και στα αληθοφανή, πλην φανταστικά διεθνή επιστημονικά περιοδικά και τις επιστημονικές εταιρείες που συνεισφέρουν στη μυθοπλασία) της ανύπαρκτης ηπείρου Terra Ultima!
Την ήπειρο «ανακάλυψε», κάπου μεταξύ Αλάσκας και Ασίας, ο Ολλανδός εξερευνητής Ραούλ Ντελέο ο οποίος παραχώρησε τις σημειώσεις των τριών εξερευνητικών του αποστολών, χάρτες και εικόνες στον βιολόγο Νόα Γ. Στερν για να τις κάνει βιβλίο. Αυτή είναι η αρχική δημιουργική ιδέα. Στην πραγματικότητα, οι ρόλοι αντιστρέφονται και είναι ο εικονογράφος Ντελέο (1968) εκείνος που μας παραδίδει αυτό το εξαιρετικό βιβλίο!
Οι Στερν και Ντελέο συναγωνίζονται σε φαντασία με επιτυχία τον Λουκιανό, τον Μινχάουζεν, τις μυθολογίες των λαών, όλους όσοι έχουν δημιουργήσει ζωικά είδη που εξελίχτηκαν έξω από τη γνωστή γενεαλογία. Να μερικά είδη που συνάντησε ο εξερευνητής τα οποία είχαν δημιουργηθεί από τον συνδυασμό δυο συνηθισμένων ζώων: κοχλιοκαμηλοπάρδαλη, χελωνομέδουσα, φοινικόπτερο ελάφι, χρυσός βατραχοκάνθαρος…
Καθετί στο βιβλίο, χωρίς να λείπει το λεπτό χιούμορ όταν ο Στερν σχολιάζει τα λεγόμενα του Ντελέο, παρουσιάζεται πολύ σοβαρά, πειστικά και με τόσες λεπτομέρειες που οι αναγνώστες θα πιστέψουν στο τέλος ότι η Terra Ultima και τα εκπληκτικά πλάσματα (45 είδη με τις λατινικές ονομασίες τους και επεξηγηματικά σχόλια) που την κατοικούσαν, υπάρχει στ’ αλήθεια. Και διαρκώς αναρωτιέται ο αναγνώστης: Ο Ντελέο έζησε; Έφτασε στην απάτητη ήπειρο και πραγματικά την εξερεύνησε; Πέρασε όσα μας αφηγείται;
Το βιβλίο (χαρτόδετο μεγάλου μεγέθους) είναι τυποτεχνικά άψογο! Τα πάντα- οι φόδρες, η πιστότητα της εκτύπωσης, η τυπογραφία, το χαρτί, η σύνθεση των σελίδων, οι ακουαρέλες με τις εικόνες με των ζώων, οι παλλαϊκοί χάρτες, τα αποκόμματα επιστολών, κ.ά., είναι μοναδικά, και λίγα γράφω! Είμαι βέβαιη πως οι αναγνώστες θα ανακαλύψουν περισσότερες αρετές του όταν το διαβάσουν επειδή
η Terra Ultima είναι άθλος ως σύλληψη/σύνθεση και παιχνίδι μεταξύ επιστήμης και μυθοπλασίας που δουλευόταν από τον εικονογράφο επί δυο δεκαετίες!
INFO
Ξένια Καλογεροπούλου, Πριν τα ξεχάσω- Μισός αιώνας θέατρο για παιδιά, όπως τα αφηγήθηκε στη Τζούλια Διαμαντοπούλου, Εκδ. Εθνικό Θέατρο, 2023.
Ραούλ Ντελέο, Terra Ultima, Σύνταξη και Εισαγωγή Νόα Γ. Στερν, Μτφρ. Ειρήνη Παπακυριακού& Μαργαρίτα,Μπονάτσου, Εκδ. Πατάκης, 2023.
Ιακώβ Σιμπή – Καρίνα Λάμψα, Σεφαραδίτες 1492-1932, Εκδ. Καπόν, 2023.
