της Όλγας Σελλά
Ο ρυθμός της πρώτης φάσης από τις πρεμιέρες της νέας σεζόν βάζει κι εμάς τους θεατές, από τη μια μέρα στην άλλη, σε εντελώς διαφορετικούς κόσμους, αυτούς που στήνει η κάθε παράσταση. Κάνουμε, ως θεατές, άλματα στην ιστορία, στις εποχές, στις προσωπικότητες, κι όχι μόνο στη φόρμα της κάθε παράστασης. Έτσι, σήμερα, στη στήλη «Κριτικά και ευσύνοπτα, θα πάμε πρώτα πίσω, στις αρχές του 19ου αιώνα, στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, στη Μάνη και στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, δηλαδή για την ακρίβεια στην οδό Μαυρομιχάλη θα πάμε στο κέντρο της Αθήνας. Μετά θα βρεθούμε σ’ έναν ιδιόμορφο καυταλισμό Ρομά, σε μια «Romaland» που στήθηκε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Και τέλος, θα πεταχτούμε απέναντι από τη Στέγη, στο θέατρο «Σημείο» (πίσω από το Πάντειο) για να γνωρίσουμε τον βίο και την πολιτεία της Σεβάς Χανούμ, μιας από τις σπουδαίες λαϊκές φωνές του λαϊκού τραγουδιού. Όλα αυτά επί σκηνής. Ας ξεκινήσουμε.
«Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το φάσμα των φατριών»
Όλα ξεκίνησαν από την παρατηρητικότητα και την φιλομάθεια του ηθοποιού και σκηνοθέτη Φώτη Μακρή, που αναρωτιόταν καθώς βάδιζε στους δρόμους της πόλης, «ποιος να είναι ο τάδε» που έδωσε το όνομα του στην οδό. Αποφάσισε να κάνει ένα επιτόπιο, επιμαυρομιχάλειο για την ακρίβεια, γκάλοπ, ρωτώντας περαστικούς αν γνωρίζουν ποιος ήταν ο Μαυρομιχάλης. Οι απαντήσεις ποίκιλλαν: από την απόλυτη άγνοια έως τη στοιχειώδη γνώση. Και από αυτό το σημείο, και στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, ξεκίνησε η ιδέα για μια παράσταση, μέσω της οποίας θα γνωρίζαμε τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ένα πρόσωπο που συνδέεται με ηρωικές όσο και με μαύρες στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Φώτης Μακρής πρότεινε στον Παντελή Μπουκάλα να γράψει το κείμενο κι εκείνος μας έδωσε ένα έργο λογοτεχνικό, θεατρικό όσο και απολύτως τεκμηριωμένο μέσα από πλήθος ιστορικών ντοκουμέντων. Μια προσωπογραφία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, μέσα από τα δικά του κείμενα, από επιστολές, από μαρτυρίες, αλλά κυρίως μέσα από τα λόγια ενός ανθρώπου που πάτησε σε τρεις αιώνες: του πρώτου στρατιωτικού γιατρού της ελεύθερης Ελλάδας, του Απόστολου Μαυρογένη (Πάρος 1792 – Αθήνα 1906), συγγενή της Μαντώς Μαυρογένους, όπως με υπερηφάνεια δηλώνει. Κι αντί να γνωρίσουμε ένα πρόσωπο, χάρη στο εξαιρετικό συγγραφικό εύρημα του Παντελή Μπουκάλα, γνωρίζουμε δύο. Και ομολογώ ότι την ύπαρξη του Απόστολου Μαυρογένη δεν τη γνώριζα. Πράγματι, ένας ευφυέστατος και πληρέστατος «διπλός μονόλογος». Η σκηνή στο studio Μαυρομιχάλη προσομοιάζει με έκθεση σ’ ένα μουσείο. Υπάρχει άλλωστε και το χοντρό βελούδινο σκοινάκι που αποτρέπει στους επισκέπτες να πλησιάσουν (ενδιαφέρον σκηνικό εύρημα). Πίσω από το σκοινάκι υπάρχει ο χώρος ενός ανθρώπου των γραμμάτων, με πολλά βιβλία γύρω του, ένα παλιό ξύλινο γραφείο, μια ξύλινη καρέκλα, την απαραίτητη λάμπα και στο βάθος η εικόνα ενός αγάλματος που απεικονίζει αγωνιστή της Επανάστασης. Στην άλλη γωνία ένα μουσικός (Νείλος Καραγιάννης), που παραπέμπει –με τη φουστανέλα που φοράει- σε γνωστούς πίνακες της εποχής. Και ο Φώτης Μακρής γίνεται πότε ο Πετρόμπεης, πότε ο Μαυρογένης, πότε τραγουδάει, πότε χορεύει. Και όσο περνάει η ώρα, τα ερωτήματα για τη στάση και το ρόλο του Πετρόμπεη σε σημαντικές στιγμές του Αγώνα και των πρώτων χρόνων του νέου ελληνικού κράτους, πυκνώνουν. Κυρίως με τα αναπάντητα ερωτήματα για τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια από τον γιό και τον αδελφό του. Κι όσο πυκνώνουν τα ερωτήματα, τόσο γέρνει εκείνο το άγαλμα στην εικόνα στο βάθος της σκηνής… Ο Φώτης Μακρής σήκωσε μόνος του όλο το βάρος των προσώπων και των διαφορετικών στιγμών –όχι πάντα με την ίδια πειστικότητα- αφήνοντας πολύ συχνά λίγο χώρο στη θεατροποίηση του κειμένου (ηθελημένα;), που σε αρκετά σημεία είχε τη ροή διαρκούς λόγου, προκαλώντας δυσκολίες στο να παρακολουθήσει κανείς το πολύ ενδιαφέρον κείμενο. Αναμφίβολα όμως είναι μια παράσταση που συνομιλεί με την πρόσφατη ιστορία, αναζητώντας την εθνική αυτογνωσία.
Σκηνοθεσία: Φώτης Μακρής, Στέλλα Κρούσκα, Κλεοπάτρα Τολόγκου. Σκηνικά-κοστούμια: Μάγδα Καλορίτη, Μουσική: Νείλος Καραγιάννης. Φωτισμοί: Φώτης Μακρής. Studio Μαυρομιχάλη (Μαυρομιχάλη 134), κάθε Παρασκευή στις 9μ.μ. σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου.
- Το βιβλίο του Παντελή Μπουκάλα «Ο Πέτρος της Μάνης και το φάσμα των φατριών – Ένας διπλός μονόλογος» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Άγρα».
«Romaland –Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και δεν ήταν»
Ταξίδεψαν πολύν καιρό σε πολλά μέρη για να συλλέξουν το υλικό αυτής της παράστασης ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης. Στο Ζεφύρι, τον Ασπρόπυργο, τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα, τις Σέρρες. Και ακολούθησαν την ίδια μέθοδο με όλες τις προηγούμενες παραστάσεις τους θεάτρου-ντοκιμαντέρ το οποίο υπηρετούν. Αυτή τη φορά για να μας γνωρίσουν τους Ρομά, τους ανθρώπους που διαρκώς συναντάμε και διαρκώς προσπερνάμε, αν δεν αποφεύγουμε εμείς οι μπαλαμοί. Μάζεψαν υλικό για μεγάλο διάστημα, γνωρίστηκαν με Ρομά, και τους έπεισαν, κάποιους και κάποιες από αυτή τη φυλή, ν’ ανέβουν στη σκηνή και να μιλήσουν για τη ζωή τους. Με τη μορφή του θεάτρου-ντοκιμαντέρ. Στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης στήθηκε ένας καταυλισμός (με έντονη τη γλώσσα της σκηνογραφίας), και πέντε Ρομά, τρεις γυναίκες και δύο άντρες μας μίλησαν για τα στερεότυπα που αντιμετωπίζουν διαρκώς, για ό,τι ζουν και δεν θέλουμε να δούμε. Κι όλα αυτά με χιούμορ, μουσική και αυτοτρολάρισμα. Με ανάλαφρο τρόπο, ειλικρινή και λεβέντικο. Και με τη τρυφερή συστολή του ερασιτεχνικού, που δημιουργεί αυτομάτως μια σχέση με τη σκηνή και την πλατεία. Η αλήθεια είναι ότι οι πέντε Ρομά που ανέβηκαν στη σκηνή ανήκουν σ’ εκείνους που θέλουν ν’ αλλάξουν τη μοίρα που φαινόταν προδιαγεγραμμένη γι’ αυτούς. Που δεν ντρέπονται για την καταγωγή τους και διεκδικούν την ισότιμη θέση τους στην κοινωνία. Ίσως γι’ αυτό υπήρχε περισσότερο υλικό για τα στερεότυπα που βιώνουν και αντιμετωπίζουν και λιγότερο υλικό για τη ζωή και τις παραδόσεις τους. Θα ήθελα να μάθω περισσότερα γι’ αυτές. Όπως έμαθα ότι δεν λένε «συγνώμη», αλλά «δεν ήθελα». Δεν λένε «σ’ αγαπώ», αλλά «πονάω, πεθαίνω για σένα». Ότι στην αρχή των παραμυθιών λένε «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και δεν ήταν». Και όταν τραγουδάνε, όπως τραγούδησε η Αγγελική Ευαγγελοπούλου «Το αγριολούλουδο» των Νικολόπουλου-Πυθαγόρα είναι σαν να αφηγούνται όλες τις αποχρώσεις και τις διαδρομές της ζωής τους. Ήταν λίγες αυτές οι αναφορές, αλλά υπήρχε απλόχερα το κέφι τους, το χιούμορ τους, η αποκοτιά τους, η δύναμη και το πείσμα τους, όπως της Μέλπως Σαΐνη, που θέλει τα παιδιά της να τελειώσουν το σχολείο και κάνει ό,τι μπορεί γι’ αυτό. Ήταν διαφορετική παράσταση από τις προηγούμενες παραστάσεις θεάτρου ντοκουμέντου που μας έχουν δείξει οι Αζάς και Τσινικόρης. Ίσως τους καθοδήγησε το θέμα και το υλικό. Ίσως ενέταξαν στην παράσταση πιο σύγχρονες θεατρικές όψεις, που απομείωσαν τη δύναμη του ντοκουμέντου, υπήρχαν αρκετές στιγμές που υπερτερούσε το θέατρο απ’ ό,τι το ντοκιμαντέρ. Παρά τις επιμέρους παρατηρήσεις όμως, ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία, πρόταση, γνωριμία, παράσταση.
Η ταυτότητα της παράστασης
Έρευνα, Κείμενο & Σκηνοθεσία: Ανέστης Αζάς, Πρόδρομος Τσινικόρης, Σκηνικά & Κοστούμια: Διδώ Γκόγκου, Σχεδιασμός Φωτισμών: Ελίζα Αλεξανδροπούλου, Μουσική & Ηχητικός Σχεδιασμός: Παναγιώτης Μανουηλίδης, Βίντεο: Oliwia Twardowska, Επιστημονικός Σύμβουλος: Γιώργος Τσιτιρίδης, Βοηθός Σκηνοθέτη: Αβραάμ Γκουτζελούδης, Συνεργάτης για τη Δραματουργία: Μιχάλης Πητίδης, Σύμβουλος Δραματουργίας: Camille Louis
Training ερμηνευτών: Λιάνα Ταουσιάνη, Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου : Μαργαρίτα Τζαννέτου, Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος, Εκτέλεση Παραγωγής: Ζωή Μουσχή – Ρένα Ανδρεαδάκη
Παίζουν: Γιώργος Βιλανάκης, Θεοδοσία Γεωργοπούλου, Αβραάμ Γκουτζελούδης, Αγγελική Ευαγγελοπούλου, Μέλπω Σαΐνη
Μουσικός επί σκηνής: Γιώργος Δούσος
Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, Τετάρτη ως Κυριακή στις 8.30μ.μ. Μέχρι 26 Νοεμβρίου
Σεβάς Χανούμ, η αμαζόνα του ρεμπέτικου
Κυριαρχεί το μαύρο φόντο. Σαν μαυροπίνακας που με κιμωλία γράφεται η ζωή της Σεβαστής Παπαδοπούλου, της Σεβάς Χανούμ, που μεσουράνησε στο λαϊκό τραγούδι τη δεκαετία του ’50. Όλο το σκηνικό λούζεται από το «χιόνι» που βλέπαμε στις παλιές ασπρόμαυρες τηλεοράσεις. Δίπλα της ένας νεαρός (Ιάσονας Χρόνης), η περσόνα του Γιώργου Χρονά που τη συνάντησε το 1983 και του αφηγήθηκε τη ζωή της και η προσωποποίηση της μουσικής ταυτόχρονα. Η ίδια η Σεβάς, η Σεβαστή Παπαδοπούλου όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, (Κωνσταντίνα Μιχαήλ) σοβαρή και στυλιζαρισμένη μέσα σ’ ένα αυστηρό σκούρο ταγιέρ, έχει στο τραπεζάκι δίπλα στον καναπέ αναμνηστικά από τη ζωή της, φωτογραφίες, και το καντήλι της, που το ανάβει κι όλο σβήνει… Μια δυναμική γυναίκα, που έβλεπε τα πράγματα απ’ τη δική της πλευρά, που διεκδικούσε μ’ έναν λαϊκό όσο και ευθύ τρόπο ό,τι επιθυμούσε, τσακωνόταν, ερωτευόταν, μεθούσε, τραγουδούσε. Που δεν χάριζε κάστανα και πλήρωσε το τίμημα. Που θυμόταν πάντα τα παλιά της μεγαλεία, τους παλιούς της έρωτας, τον αρραβώνα της με τον Στέλιο Καζαντζίδη, τις θρυλικές ταβέρνες που τραγούδησε, τον Χιώτη, τον Τσιτσάνη, τον Τζίμη τον Χοντρό, τον Μπιθικώτση, τον Παπαϊωάννου… Τα αφηγήθηκε όπως ήθελε να τα θυμάται στον Γιώργο Χρονά, δεν του μίλησε ευθέως για τα πάθη της (ποτό, χασίς, ξενύχτια), μόνο για τα μεγαλεία, για τους τσαμπουκάδες της, για τους έρωτές της, για το τραγούδι. Δεν είχα δει την παλιά παράσταση του Κωνσταντίνου Ρήγου, πάλι με την Κωνσταντίνα Μιχαήλ. Αυτή είχε πάντως πινελιές αφαιρετικές στη σκηνική της απόδοση, είχε «πείραγμα», το πιο της Σεβάς Χανούμ. Μια διαφορετική προσωπογραφία, ίσως η προσωπογραφία μιας εποχής όχι μόνο της Σεβάς Χανούμ, που η ποιητικότητα του κειμένου ερχόταν σε ηθελημένη κόντρα με τη ροκ σκηνοθετική προσέγγιση σε αρκετά σημεία. Μια παράσταση που ζωντάνεψε όμως μια προσωπικότητα πράγματι μυθιστορηματική, τη στιγμή της παρακμής της και λίγο πριν το τέλος της.
Η ταυτότητα Παράστασης
Κείμενο: Γιώργος Χρονάς, Σκηνοθεσία – διασκευή: Κωνσταντίνος Ρήγος, Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας , Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Ρήγος
Ερμηνεύει η Κωνσταντίνα Μιχαήλ
Στο ρόλο του δημοσιογράφου ο Ιάσονας Χρόνης
Θέατρο «Σημείο» (Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα). Παρασκευή και Σάββατο στις 9μ.μ., Κυριακή στις 8μ.μ.
