του Γιάννη Μπασκόζου
Μια ταλαιπωρημένη πόλη με τριπλή κατοχή, πρόσφυγες, κυνηγημένοι, διχασμένοι κάτοικοι και ανάμεσα τους μια τριάδα φίλων που διαβαίνει την ιστορία άλλοτε στην άκρη και άλλοτε μέσα από το βουητό της είναι το περίγραμμα αυτής της νουβέλας του Βασίλη Τσιαμπούση με τίτλο «Ο κήπος των ψυχών» (Εστία). Θυμόμαστε τον Τσιαμπούση από τα διηγήματα στην αριστουργηματική Βέσπα και μετά στη βραβευμένη συλλογή του Η γλυκιά Μπονόρα και βέβαια από τα δύο μυθιστορήματά του Εκτός έδρας και Γαλάζια αγελάδα, τα περισσότερα με αναφορές στον τόπο του ή στο ευρύτερο μακεδονικό τοπίο .
Στο πρόσφατο Ο Κήπος των ψυχών ο συγγραφέας παραδίδει μια ολοκληρωμένη μυθιστορία που εδράζεται στην πόλη του, τη Δράμα, της οποίας η ταραγμένη ιστορία παρεισφρέει στη ζωή των ηρώων και την κατευθύνει σε απρόσμενους ατραπούς. Ο κεντρικός ήρωας είναι ο ένας από μια τριάδα φίλων που ζουν στη Δράμα πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο αφηγητής με πατέρα φωτογράφο, ο Κώστας από αριστερή οικογένεια και ο εβραίος Σάλμο. Ο αφηγητής στη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής μένει ορφανός και τον περισυλλέγει ένας βούλγαρος λοχαγός, ο Άντον. Ο Κώστας με τους γονείς του θα πάνε στην τότε Τσεχοσλοβακία, ο Σάλμο με τους δικούς του στο Πήλιο και θα μείνει ο Κώστας μόνος του στην πόλη να προσπαθεί να τα φέρει πέρα συνεχίζοντας το πατρικό επάγγελμα του φωτογράφου. Το πέρασμα στην εφηβεία για τον Κώστα θα είναι σημαδεμένο με σκληρά γεγονότα από τα οποία δεν λείπουν τρυφερές στιγμές. Ο έρωτας, το σεξ, το ποδόσφαιρο αλλά και οι φρικαλεότητες των κατακτητών, οι φανατισμοί των κομμουνιστών, οι διωγμοί των εβραίων και ανάμεσα τους οι φτωχοί κάτοικοι έρμαια σε μια πόλη που διαφεντεύεται συνεχώς από ξένα συμφέροντα. Και όμως μέσα σε αυτόν τον καταιγισμό γεγονότων ενυπάρχει η τρυφερότητα, η αγάπη του γείτονα, οι σκανδαλιές και ακόμα η απρόσμενη ειλικρινής αγάπη που αναπτύσσεται ανάμεσα στον βούλγαρο Άντον και τον νεαρό αφηγητή. Η όμορφη κόρη του Άντον όσο και η απρόσιτη γυναίκα του Βάλια θα έχουν κομβικό ρόλο στην αφήγηση.
Το τέλος του βιβλίου βρίσκει τον αφηγητή να σκαλίζει τον κήπο του και να αναθυμάται όλα όσα τον διαμόρφωσαν. Γονείς, φίλοι, συγγενείς, γείτονες, ερωμένες τον συντροφεύουν στις σκέψεις του, νομίζει ότι ακούει τα τραγούδια τους, τα κουτσομπολιά και τις φωνές τους. «Οι αναμνήσεις πετούσαν γύρω του σαν τρομαγμένες πεταλούδες», και όσο και αν ξέρει ότι η ζωή συνεχίζεται με τα παιδιά και τα εγγόνια η δική του ζωή είναι πιά μέσα σε αυτόν τον «κήπο των ψυχών».
Ένα αφήγημα που δεν είναι ιστορικό αλλά που δείχνει πως οι ιστορικές στιγμές διαμορφώνουν ορισμένες φορές τυχαία, άλλοτε απρόσμενα ή αποφασίζουν να διακόψουν τη συνέχεια της προσωπικής ζωής των χαρακτήρων. Είναι σαφές ότι ο συγγραφέας βιογραφεί και βιογραφείται σε πολλά σημεία, εμμένει στο αυτεξούσιο των προσώπων, που αν και παγιδεύονται από τα γεγονότα εντούτοις ορισμένες φορές σε εκπλήσσουν, δείχνοντας ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο και ότι το ανθρώπινο στοιχείο μπορεί να παρεισφρήσει και να διαμορφώσει τη δική του προσωπική ιστορία. Ώριμο πεζογράφημα, πικρό στην επίγευσή του μιας και σε βάζει σε συγκρίσεις: πώς διάβολο έζησε μια γενιά μέσα σε τόσες αντιξοότητες; Συγκινητικό, ευαίσθητο, γραμμένο με λιτή γλώσσα που ταιριάζει στη θεματική του, με ήρωες που θα τους θυμάται ο αναγνώστης και μετά το κλείσιμο του βιβλίου, κυρίως γιατί περικλείουν κάτι αληθινό, ίσως και κάτι από τη δική του ζωή.
Βασίλης Τσιαμπούσης, Ο κήπος των ψυχών, Εστία
Βρες το εδώ
