της Βαρβάρας Ρούσσου
Οι ποιητικές προτάσεις του καλοκαιριού ή ποιος είπε ότι η ποίηση δε διαβάζεται δίπλα στη θάλασσα
Ποιητικές προτάσεις από παλαιότερες και νέες κυκλοφορίες (με αλφαβητική σειρά). Θα ξεκινήσω εκτός δεκαπεντάδας με το Έσω χάραγμα (1975-2015) της Άντειας Φραντζή εκδ. Sestina 2021 που μόλις έλαβα και δεν πρόλαβα να διαβάσω προσεκτικά. Πρόκειται για άπαντα τα ποιητικά της σπουδαίας πανεπιστημιακής -νυν ομότιμης- φιλολόγου και σημαντικής ποιήτριας της γενιάς του ’70. Βιβλίο στο οποίο θα επανέλθω.
Δημήτρης Αγγελής, Σχεδόν βιβλικά, Πόλις 2017
Ο τίτλος ανταποκρίνεται ακριβώς στα λυρικού προσανατολισμού πεζόμορφα ποιήματα όπου οι βιβλικές αναφορές ενσωματώνονται στο προσωπικό ποιητικό πεδίο, συλλειτουργούν με αναφορές σε «βιβλικές» μορφές της λογοτεχνίας και της τέχνης. Το ονειρικό/συνειρμικό -και όχι υπερρεαλιστικό- στοιχείο (υποστηριγμένο και από τη φόρμα) συναρθρώνεται με την αναφορικότητα των ποιημάτων (την επιστροφή στο «πραγματικό»). Μια σημαντική ποιητική συλλογή στην οποία αξίζει κανείς να επιστρέφει.
Δημήτρης Γκιούλος, Αστικά δύστυχα, θίνες 2020
Η δεύτερη συλλογή για τον Γκιούλο, πρώτη αποκλειστικά δική του (Αντάρτικο2 η πρώτη σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Παπαπρίλη-Πανάτσα). Καυστική ποίηση που διερευνά διεισδυτικά τον περίγυρο -από το οικογενειακό περιβάλλον έως την πίεση και τις ματαιώσεις της αστικής ζωής-, οργισμένα καταγγελτική. Το βιβλίο παρουσιάζει ενδιαφέρον, παρά τις όποιες υφολογικές αδυναμίες, για τη λειτουργικότητα της πικρά ειρωνικής ματιάς, τις γλωσσικές επιλογές και γιατί εντάσσεται στην πολυπληθή ομάδα νεότερων ποιητών που επιχειρούν να αποτυπώσουν δυναμικά, και κάποτε εν θερμώ, τη δυσφορία των καιρών.
Δημήτρης Ελευθεράκης, Άσπρα μήλα, Πατάκης 2021
Η αναμενόμενη με εξαιρετικό ενδιαφέρον συλλογή του αδόκητα και πρόσφατα χαμένου Δημήτρη Ελευθεράκη που έμελλε να είναι η τελευταία του και εκδόθηκε μετά το θάνατό του. Βιβλίο της ωριμότητάς του την ανάγνωση του οποίου είναι σκόπιμο να μην επηρεάσει, κατά το δυνατόν, η απώλεια του δημιουργού. Θα επανέλθουμε ανιχνεύοντας το ποιητικό στίγμα του Ελευθεράκη.
Ανν Κάρσον, Λίγα λόγια, μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Πατάκης 2013
Δίγλωσση έκδοση, η πρώτη μετάφραση της Κάρσον στα ελληνικά. Στέκεται κανείς στα ποιήματα-μικρά δοκίμια. Η δραστικότητα του λόγου περνάει στη μετάφραση. Μια αφορμή για όποιον δε γνωρίζει την Κάρσον να έρθει σε επαφή με τον ποιητικό λόγο μιας καταπληκτικής κλασικής ελληνίστριας και να καταλήξει στην ανάγνωση του δοκιμίου της Έρως ο γλυκόπικρος. (μτφρ. Ανδρονίκη Μελετλίδου, Δώμα 2019).
Στάθης Κουτσούνης, στου κανενός τη χώρα, Μεταίχμιο 2020
Η ιδέα του θανάτου, ένα φάσμα που διαπερνά όλα τα ποιήματα ήδη από τον τίτλο αφού η χώρα του ανώνυμου κανενός είναι ο ου τόπος του θανάτου, αποτελεί την προσωπική ποιητική διερεύνηση της ανθρώπινης μοίρας από την ποιητική φωνή. Τα ποιήματα κορυφώνονται δυναμικά, η θλίψη παρά την κυριαρχία της δε γίνεται στεγνό μοτίβο αλλά πηγάζει αβίαστα, η νοσταλγική ανάμνηση είναι διαπεραστική. Η ποιητική του πένθους οδηγεί στην ωριμότερη και καλύτερη ποιητική συλλογή του Κουτσούνη.
Αλεξάνδρα Μπακονίκα, Ντελικάτη γυναίκα, Πόλις 2021
Ποίηση του ατομικού βιώματος, ισορροπεί ανάμεσα στα δύο αιώνια άκρα: έρωτας ως ζωή και θάνατος ανιχνεύοντας την ανάμνηση της ερωτικής πληρότητας, την ορμή της ηδονής, την απόλαυση της ομορφιάς αλλά και καταγράφοντας την οδύνη της ασθένειας που επελαύνει οδηγώντας στην απώλεια ενός νέου ανθρώπου. Ποίηση άμεση και βαθιά συγκινητική.
Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, Άπαντα τα ποιήματα, μτφρ. Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου βακχικόν 2020
Για πρώτη φορά στα ελληνικά όλο το ποιητικό έργο της σπουδαίας Μπάχμαν. Εισαγωγή (σε μετάφραση Αλ. Τσαντίλα) με βιογραφικά στοιχεία που φωτίζουν και το ποιητικό έργο της Μπάχμαν. Ένας οπωσδήποτε δύσκολο μεταφραστικό εγχείρημα και μια αξιοσημείωτη συμβολή των εκδόσεων βακχικόν (που εντέλει μας μεταφέρει έναν τεράστιο όγκο μεταφρασμένης ποίησης από όλο τον κόσμο). Ποίηση δυνατή, συχνά γροθιά στο στομάχι, στοχαστική, λειτουργεί συμπληρωματικά προς το λοιπό έργο της Μπάχμαν.
Αθηνά Παπαδάκη, Σήμερον, κουκκίδα 2021
Μια ποιήτρια από τον πυρήνα της γενιάς του ’70 καταθέτει μια ποιητική σύνθεση που αποτελείται από είκοσι στοχαστικές «ομολογίες», ήτοι σύντομους υποθετικούς μονολόγους- αποστροφές, δεκαέξι επίσης σύντομα ποιήματα όπου η απεύθυνση προς νεκρούς περνά από το λογοτεχνικό διακείμενο και ένα εκτεταμένο ποίημα σε στίχο-παράγραφο («Της χαρμολύπης») που κλείνει με τρόπο δυνατό τη συλλογή. Η Παπαδάκη δε σταματά να επεξεργάζεται τη γραφή της και σε αυτή τη συλλογή παρουσιάζεται με εξαιρετική οικονομία των μέσων και πυκνότητα.
Δημήτρης Πέτρου, Μόρα, Μικρή Άρκτος 2018
Έρωτας, βραχνάς του θανάτου, η αλληλεπίδραση τόπου-ατόμου στην ώριμη συλλογή του Πέτρου, με φροντίδα στη φόρμα, επεξεργασία του βιώματος και της γλώσσας αλλά και των ποιητικών επιδράσεων. Ο Πέτρου δημιουργεί σκηνικά και καταστάσεις που εντέλει μεταδίδουν τα βάρη της μνήμης που τροφοδοτούν τη συλλογή εγκαθιστώντας μια ουσιαστική επικοινωνία με τον αναγνώστη.
Την Ιταλίδα ποιήτρια του μεσοπολέμου (1912-1938) μας γνωρίζουν οι δύο μεταφράστριες. Εικονοποιία, υποβλητική ατμόσφαιρα, λυρική και στοχαστική, με διαρκείς αναφορές σε φυσικά τοπία, με παρούσα τη σκέψη του θανάτου (αυτοκτόνησε το 1938) και αποδέκτη ένα εσύ απόν, ποίηση που ανακαλεί εκείνην του ελληνικού μεσοπολέμου, στις παρυφές του μοντερνισμού αλλά χωρίς τις αναζητήσεις του.
Δανάη Σιώζιου, Ενδεχόμενα τοπία, αντίποδες 2021
Νέα ποιητική φωνή που συνεχίζει στο ίδιο κλίμα και ύφος με τα Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια, την πρώτη συλλογή της. Εξερεύνηση και συσχετισμός το εσωτερικού χώρου με το τοπίο βάζει την προβληματική της σχέσης άνθρωπος τόπος-τοπίο-χώρος όπου, σε μια βάση αλληλεπίδρασης με τον άνθρωπο, το τοπίο γίνεται ο πολιτισμικός προσδιορισμός του τόπου. Η συλλογή οδήγησε τη δική μου ανάγνωση στον Simmel (Φιλοσοφία του τοπίου Ποταμός 2004) χωρίς ο συσχετισμός αυτός να στερήσει την ποιητική δυναμική του βιβλίου και την επικοινωνία με τον αναγνώστη σε επίπεδο συγκίνησης.
Γιάννης Στίγκας-Νικόλας Ευαντινός, Κωμωδία, Άγρα 2021
Με τη δαντική Θεία Κωμωδία για απαρχή η ποιητική σύνθεση των Στίγκα-Ευαντινού με τίτλο Κωμωδία διατηρεί την τριμερή διαίρεση Κόλαση-Καθαρτήριο-Παράδεισος ενώ παράλληλα μπορεί να θεωρηθεί «διμερής» αφού τα ποιήματα της συλλογής όπως και οι σημειώσεις ή τα πεζά μέρη γράφονται είτε από τον έναν είτε από τον άλλο -ο καθείς με το δικό του σύμβολο (καταβυθισμένη φάλαινα ο Στίγκας-ψάρι ο Ευαντινός). Πόσο ένα τέτοιο εγχείρημα αποδίδει αισθητικά και ποιες οι ορίζουσές τους και ποιοι συσχετισμοί αναπτύσσονται με τη Θεία Κωμωδία επιφυλάσσομαι να το εξετάσω προσεχώς. Το εγχείρημα δεν παύει πάντως να είναι ερεθιστικό δεδομένου ότι έχουμε να κάνουμε με μια εξέχουσα ποιητική φωνή (Στίγκας) και μια πολύ ενδιαφέρουσα και εν εξελίξει (Ευαντινός).
Πελαγία Φυτοπούλου, Μάθημα γεωγραφίας, ενύπνιο 2021
Ακόμη μια ποιητική συλλογή που επιδιώκει να επαναφέρει τον κοινωνικό ρόλο της ποίησης με την εστίαση στο κοινωνικό, το συλλογικό το οποίο απορροφά το προσωπικό βίωμα. Απόδειξη ότι και το πιο προσωπικό είναι πολιτικό. Ποιήματα που ανακαλούν την τολμηρή γλώσσα και την κατά μέτωπο επίθεση
Θανάσης Χατζόπουλος, Υπό κατασκευήν σημαίες, Πόλις 2021
Το διάβασα συνδυαστικά με το πεζό του ίδιου Ιστορικός ενεστώς (Πόλις 2020) γιατί τα νήματα από την ποίηση στην πεζογραφία, όσων ποιητών/τριών συμβαίνει να ασκούν και τα δύο, δημιουργούν ωσμώσεις και μεταφορές που, νομίζω, δεν παραβλέπει κανείς όταν παρακολουθεί συστηματικά την εξελικτική τους πορεία. Λυρικός και δραματικός ποιητής ο Χατζόπουλος εδώ επιστρέφει στην ιστορία για να διερευνήσει πτυχές της που επηρέασαν τη διαμόρφωση της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας. Έτσι από τη μορφή του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, εμβληματική και μυθοποιημένη στη συλλογική μνήμη των νεοελλήνων, όπως και εκείνη του Ρήγα γύρω από τις οποίες περιστρέφονται η πρώτη και τρίτη ενότητα του βιβλίου σε ανώνυμους ήρωες που συχνά δεν τοποθετούνται σε συγκεκριμένη εποχή, χωρίς να αποκόπτεται από τη λυρική ρίζα του προσωπικού του ιδιώματος αλλά και με την αναφορικότητα της αφήγησης συμβάντων κατά το μάλλον ή ήττον πραγματικών (και γενικά θα έλεγα ρεαλιστικών), ο Χατζόπουλος με τις πεζόμορφες εκδοχές ή τα μικρότερα ποιήματα με αίσθηση ρυθμού στήνει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συλλογές του 2021 στους πρώτους επτά μήνες της χρονιάς.
Γιώργος Ψάλτης, Εσένα, Ίκαρος 2017
Ερωτική ποίηση, ένα επικίνδυνο ποιητικό διακύβευμα στο οποίο όμως ο Ψάλτης ανταπεξέρχεται χωρίς τις κοινοτοπίες. Μια ενιαία στην ουσία ποιητική σύνθεση, με χρονικό άνυσμα «δράσης» όπου η σωματικότητα, η ηδονή, η απουσία και η εγκατάλειψη η απόλαυση και η οδύνη αναδεικνύουν τον έρωτα σε κεντρική παράμετρο της ανθρώπινης ύπαρξης. Το μπαλκόνι με θέα στη θάλασσα απ’ όπου η ποιητική φωνή εποπτεύει ουσιαστικά το ερωτικό βίωμα είναι κίνητρο για μια θερινή επανανάγνωση της συλλογής αυτής.
