Οι λέξεις έχουν Ιστορία  (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

0
540

της Μαρίζας Ντεκάστρο

 

Τα παιδιά ενθουσιάζονται να αποκρυπτογραφούν, να γράφουν σε αρχαία αλφάβητα και σε greeklish, να συνδυάζουν ήχους και γράμματα που παράγουν την έννοια συντομευμένα, να ψάχνουν ομώνυμες λέξεις, σύνθετες λέξεις, να ερμηνεύουν. Με μια κουβέντα, οι λέξεις και η γλώσσα τα συναρπάζουν. Η δε οπτικοποίηση της γλώσσας (που οδηγεί στον οπτικό γραμματισμό), η οποία με εικόνες φτιάχνει λέξεις (όπως, για παράδειγμα, τα επιφωνήματα των κόμικς, τα tags, η σήμανση δημόσιων χώρων, τα emojis, κ.ά.) πέρα από τη χρησιμότητα στη ζωή όλων μπορεί να γίνει παιχνίδι.

Οι λέξεις που φτιάχνουν τη γλώσσα έχουν μια ποικιλότητα που συχνά δεν τη συνειδητοποιούμε. Έχουν ηλικία, φύλο, επαγγέλματα, τόπους, μορφωτικό επίπεδο, αλλά και ειδικά λεξιλόγια (της θρησκείας, της πολιτικής, των επιστήμων, των κοινωνικών ομάδων, των συναισθημάτων, κλπ). Ως μέσον επικοινωνίας, η γλώσσα έχει διαφόρων ειδών χρήσεις, δεν είναι αμετάβλητη (όπως πιστεύουν οι αμύντορες της καθαρότητάς της) και μελετάται ισότιμα στις διάφορες μορφές της.

Η μετατροπή του προφορικού λόγου σε γραπτό διέδωσε, έφερε κοντά, επηρέασε, πολλαπλασίασε σκέψεις, ιδέες. Αυτά τα στοιχεία των λέξεων παρουσιάζει στο νεανικό κοινό η Mary Richards στο βιβλίο Η Ιστορία των λέξεων για παιδιά, ανάλογης ποιότητας, σύνθεσης και πολύπλευρης προσέγγισης με τα δυο προηγούμενα βιβλία της: Ιστορία της Μουσικής και Ιστορία των Εικόνων που έγραψε και εικονογράφησε η Rose Blake.

Το βιβλίο αναπτύσσεται σε οκτώ κεφάλαια που καθένα προσθέτει στο προηγούμενό του. Ξεκινά από την Πρώτη λέξη (οι απαρχές, η επικοινωνία, οι χειρονομίες, το νόημα), προχωράει στη Γραφή (ιστορίες, ηχητικά σύμβολα, εργαλεία γραφής) και την Ανάγνωση (κείμενα, τυπογραφία), περνάει στη Γλώσσα και πώς οργανώνεται ως σύστημα, τρία κεφάλαια αφιερώνονται στη δύναμη των λέξεων –Οι πανίσχυρες λέξεις που επηρεάζουν τις πράξεις μας, Μυστικές λέξεις, Ποιητικές λέξεις. Καταλήγει στο όγδοο κεφάλαιο με τίτλο Η τελευταία λέξη θέτοντας τους αναγνώστες  ζητήματα και προβληματισμούς ως προς το μέλλον των λέξεων, τις γλώσσες σε κίνδυνο, τον παγκόσμιο ιστό κ.ά.

Θα έλεγα λοιπόν ότι προτείνει στους νεαρούς αναγνώστες μια προσέγγιση των λέξεων και της γλώσσας ως κοινωνικά φαινόμενα.

 

Αναμφίβολα, Η Ιστορία των λέξεων για παιδιά ανήκει ειδολογικά στα βιβλία γνώσεων (γλωσσάρι, πηγές, κλπ.), όπου κείμενα και τεκμήρια αλληλοϋποστηρίζονται. Αυτή είναι η γραμμή σύνθεσης των βιβλίων γνώσεων κάθε είδους και έχει άμεση σχέση με τη διδακτική και την παιδαγωγική: να δώσει γνωστικές πληροφορίες εξοικειώνοντας, ταυτόχρονα, τους αναγνώστες με όσο το δυνατόν περισσότερα εύγλωττα πρωτότυπα έργα. Σ’ αυτό το βιβλίο, διαπιστώνουμε εξαιρετική οικονομία όσον αφορά τα τεκμήρια, ένα-δυο σε κάθε δισέλιδο θέμα. Τα αρχαιολογικά και πολιτισμικά τεκμήρια, πλαισιωμένα από την ανάλαφρη εικονογράφηση της Rose Blake, συν-δημιουργού του βιβλίου συνομιλούν, ως είθισται μέσω της αφήγησης (γιατί για την αφήγηση μιας ιστορίας πρόκειται), με προσωπικότητες, ή ανώνυμους, με καταστάσεις που αποτυπώθηκαν στην Ιστορία, με τις ιστορικές εποχές, το περιβάλλον και τις συνθήκες μέσα στις οποίες δημιουργήθηκαν. Πιστεύω ότι πίσω από αυτή την άποψη υπάρχει η ιδέα πως τα πολλά μπορεί να διασπάσουν την προσοχή του αναγνώστη, ενώ παράλληλα δεν του αποκλείουν την έρευνα σε άλλα βιβλία και χώρους. Μία επίσκεψη στο Επιγραφικό Μουσείο, για παράδειγμα, θα την επιβεβαίωνε.

Καθόλου τυχαία, το βιβλίο πήρε το βραβείο New Horizons στη Διεθνή Έκθεση Παιδικού Βιβλίου στην Μπολόνια το 2019!

 

 

Mary Richards, Η Ιστορία των λέξεων για παιδιά, Εικ. Rose Blake, Μτφρ. Ηλίας Μαγκλίνης,Εκδ. Καπόν, 2022

Προηγούμενο άρθροΙστορία και αθέατες όψεις της καθημερινότητας (του Θανάση Αγάθου)
Επόμενο άρθροΤο τέλος των ουτοπιών του 20ου αι. (της Δήμητρας Ρουμπούλα)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ