του Ζαχαρία Σώκου
«ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΤΑ ΜΠΛΕ» είναι ο τίτλος της νέας ποιητικής συλλογής – της πέμπτης στη σειρά – του Πέτρου Στεφανέα, εκδόσεις «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ»2019. Σ’ αυτήν αναγνωρίζονται τα χαρακτηριστικά της ποιητικής φυσιογνωμίας του, όπως αυτά έχουν αποτυπωθεί στις τέσσερις προηγούμενες συλλογές, αλλά και ένας μετεωρισμός – του ποιητή – μεταξύ της αποσπασματικότητας και μιας πιο κλασσικής αφηγηματικής μορφής. Τα κύρια χαρακτηριστικά της ποιητικής του ταυτότητας , όπως προκύπτουν από τις συλλογές που έχει παρουσιάσει είναι η ειρωνεία, η δημιουργία εικόνων και η αποσπασματικότητα. Τα ποιήματα – ως λεκτικοί μηχανισμοί – αποτελούνται από μικρά λεκτικά γρανάζια που συνδεόμενα μεταξύ τους μας δίνουν την κίνηση εντός των. Στη δεύτερη ποιητική συλλογή, την «Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ» έχουμε ποιήματα που η αποσπασματικότητα υποχωρεί, υπάρχει σχετική αφηγηματική συνέχεια και γίνονται λίγο πιο εμφανή υλικά συναισθηματικής έντασης εντός του ποιήματος. Στην «ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΤΑ ΜΠΛΕ» συμπλέκονται όλα τα χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες του ποιητή:
ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΓΥΑΛΙ ΙΙ
Ένα κορίτσι με την μπαγκέτα του / Καθισμένο στο παράθυρο / Διευθύνει τους επιστρέφοντες / Από την κυριακάτικη λειτουργία /
Από τα χαρακτηριστικά της ποίησής του Π.Σ είναι και ο πειραματικός της χαρακτήρας, κάτι που – σε συζήτησή μας – αποδέχτηκε και ο ίδιος. Ο χαρακτήρας αυτός δεν έγκειται σε παρεμβάσεις μορφολογικές, ούτε σε παρεμβάσεις που σχετίζονται με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών ή των performances. Ούτε ακόμα σε παρεμβάσεις φωνητικού ή ρυθμικού χαρακτήρα και δεν σχετίζονται άμεσα ούτε με μουσική ούτε με εικόνα . Πρόκειται για ποίηση που διαβάζεται με τον κλασικό τρόπο της αναγνωστικής εμπειρίας. Ο πειραματικός χαρακτήρας έγκειται, κατά κύριο λόγο, στη χρήση της γλώσσας, το πώς δηλαδή χρησιμοποιεί τα νοήματα και τις σημασίες των λέξεων στο περιβάλλον της πρότασης και στον τρόπο που αφηγείται το μύθο. Πολλές φορές φαίνεται ότι αφαιρεί , με έναν δικό του τρόπο, την ουσία από τις λέξεις και τις προτάσεις ή παίζοντας μαζί τους τις οδηγεί σε μια οντολογική υπονόμευση και απομείωση της ουσίας τους. Αυτή η αμφισβήτηση της ουσίας του νοήματος, στον Στεφανέα, γίνεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο και κυρίως με τη δήθεν αφελή παράθεση και γειτνίαση λέξεων και προτάσεων ανισομερούς νοηματικής βαρύτητας και σημασίας. Κι ακόμα ότι οι λέξεις και οι στίχοι είναι λεκτικά γρανάζια που οδηγούν σε λεκτικούς μηχανισμούς. Με αυτό τον τρόπο γίνεται κατανοητή και η έντονη αποσπασματικότητα και η αυτονομημένη εικονοποιία που παρατηρούνται στην ποίησή του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τίτλοι των ποιημάτων είναι ένα από τα κλειδιά αποκωδικοποίησης της ποίησης του Π.Σ, ας δούμε ένα μικρό απόσπασμα από την τελευταία συλλογή:
« ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ»
Στις ακτές της τρώνε παγωτά/ Δημοκρατικοί και όργανα εθνικιστών/ Τρώω και εγώ ένα διπλό παγωτό/ Καϊμάκι με φράουλα/ Ελληνική συνταγή/ Δημοκρατική…»
Οι λέξεις που ορίζουν σημαινόμενα ή καθολικές έννοιες, σε αυτό το απόσπασμα ποιήματος του Π.Σ, όπως δημοκρατικοί, εθνικιστές, ελληνική, υφίστανται μια ευρηματική, σχεδόν παιγνιώδη και υπόγεια υπονόμευση. Η υποστήριξη της ουσίας των λέξεων σημαίνει πίστη στις θεσμικές λειτουργίες και την υπόσταση του συστήματος και ταυτοχρόνως στήριξη στο νόμο, την ηθική και την επιστήμη. Αμφισβήτηση της ουσίας των λέξεων σημαίνει, με έμμεσο τρόπο, αμφισβήτηση των ανωτέρω κι ότι αυτό σημαίνει για το γίγνεσθαι.. Μήπως ο Πέτρος Στεφανέας, ένας επιστήμονας και μάλιστα καθηγητής λογικής στο ΕΜΠ και σπουδές που αφορούν στα μαθηματικά , τη λογική και τη φιλοσοφία της πληροφορικής στα πανεπιστήμια των Αθηνών, της Οξφόρδης και του ΕΜΠ μας κλείνει το μάτι λέγοντάς μας κάτι που μόνο με την τέχνη μπορεί να ειπωθεί; Ο ίδιος έχει ομολογήσει, σε συνέντευξή του ότι: «το πρώτο σχέδιο ολοκληρωμένου ποιήματος το έγραψα ένα βαρύ αγγλικό χειμώνα στο φοιτητικό μου δωμάτιο στην Οξφόρδη. Ήταν η απάντησή μου στη μεγάλη αγγλική νύχτα και το κρύο». Αν , στην αναζήτηση πυξίδας προσανατολισμού, θεωρήσουμε αυτές τις αναφορές – μαζί με τα βιογραφικά του στοιχεία – ως περικείμενα και συγκείμενα στοιχεία, μπορούμε να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε καλύτερα τον ποιητικό τρόπο και τη σχέση του Π.Σ με την ποίηση. Η σχέση αυτή , σε πρώτο επίπεδο, ορίζεται από τις εντυπώσεις που διαμορφώνονται από μια πρωτογενή επαφή με τον αισθητό κόσμο και τις κοινωνικού χαρακτήρα προσλαμβάνουσες. Εντυπώσεις όμως που δεν προδίδουν εύκολα τα συναισθήματα που προκαλούνται ή τις συνοδεύουν. Παρατηρεί και σαν αδιάφορος περιγράφει, δημιουργεί εικόνες ή μαρτυρεί εντυπώσεις, διαθέσεις ή κρίσεις για τα αισθητά και τα νοητά που τον περιβάλλουν πάντα όμως από διακριτή, χαμηλής θερμοκρασίας ασφαλή απόσταση.
Σε δεύτερο επίπεδο η απόσταση ασφαλείας από τις λέξεις και η περίεργα ψύχραιμη προσέγγιση των ζητημάτων που πραγματεύεται, η ευρηματικότητα, η αμφισβήτηση , η παιγνιώδης διάθεση και η διακριτική ειρωνεία που κάποτε μπορεί να εκληφθεί και ως σαρκασμός καταλήγουν σε υπονόμευση της ουσίας των λέξεων, (απόσπασμα από την τελευταία συλλογή «Αφροδίτη στα μπλε»):
« ΞΥΡΙΣΜΑ»
Όταν έχω πένθος θέλω να ξυριστώ/ Να δω τον εαυτό μου χωρίς πρόσθετα βάρη/
Απαλλαγή από όλες αυτές τις τρίχες, τις συναδέλφους μου/Κύτταρα χωρίς ελπίδα γρήγορης επανένωσης/ Μια ρίζα να συνδέσει προσωρινά/ Το ορατό με το αόρατο μέρος μου…»
Αντίστοιχα χαρακτηριστικά παρατηρούμε σε όλες τις ποιητικές συλλογές του Π.Σ. Σην πρώτη συλλογή «Σημείων Στιγμιότυπα» εκδόσεις Γαβριηλίδης 2003, ο ποιητικός τόνος και τρόπος είναι πιο οξύς, πιο ενδεικτικός της καταγωγής του Π. Στεφανέα από την πειραματική γραφή. Η υπονόμευση του νοήματος κι ότι έχουμε προαναφέρει είναι πιο εμφανής, κι ακόμα το σπάσιμο της γραμμικής αφήγησης και η κυριαρχία της αποσπασματικότητας. Ενδεικτικό το δεύτερο ποίημα της πρώτης του συλλογής:
«ΕΘΝΙΚΗ ΕΟΡΤΗ»
Πρέπει να κάνουμε μια δοξολογία για τα μυρμήγκια./ Ίσως όμως να χρειάζεται και παρέλαση αναπήρων πολέμου.»
Έχει ειπωθεί ότι η πειραματική γραφή δίνει έμφαση στο σημαίνον. Σύμφωνα με τον Σωσσύρ (ιδρυτή της μοντέρνας γλωσσολογίας), σημαίνον είναι ο ήχος και η εικόνα της λέξης που περιγράφει και καταδεικνύει ένα αντικείμενο, ενώ το σημαινόμενο είναι η έννοια, η ιδέα και η αντίληψη της λέξης. Τα σημαινόμενα που είναι πιο κοντά στις καθαρές έννοιες που προαναφέραμε, υφίστανται τη μεγαλύτερη υπονόμευση στην πειραματική γραφή που πολλές φορές δεν λειτουργεί ως φορέας νοήματος . Η υπονόμευση όμως ή η αποδυνάμωση του νοήματος , σε μία από τις όψεις μοντερνισμού, λέγεται ότι δεν είναι παρά ένας δόλος για την ενίσχυσή του. Είναι βέβαιο ότι η ποίηση του Πέτρου Στεφανέα, όπως έχει γράψει και ο κοινός μας φίλος του Κυριάκος Σταμέλος, κινείται στην περιοχή της modern era και εκείθεν. Αν θα επιχειρούσαμε να την ταξινομήσουμε το φρονιμότερο θα ήταν να διαπιστώσουμε τι δεν είναι και με τη μέθοδο τυπικής λογικής «της εις άτοπον απαγωγής» να κάνουμε μία εκτίμηση για το που κατά τη γνώμη μας ανήκει. Έτσι μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι ο Π.Σ. δεν ανήκει στο μεγάλο ρεύμα του ρομαντισμού στη λογοτεχνία. Η χρήση κάποιων εμβόλιμων λυρικών και ρομαντικών στοιχείων, δεν διαφοροποιεί τη διαπίστωσή μας. Οι ρομαντικής και συναισθηματικής εντάσεως αναφορές, αν υπάρχουν, είναι γιατί εξυπηρετούν και την ειρωνεία και τον σαρκασμό αλλά και τν εικονοποιητική του διάθεση.
Αν επιμείνουμε στον χαρακτηρισμό – πειραματική γραφή – θα πρέπει να πούμε ότι η ποίηση του Π.Σ κινείται στο διευρυμένο πλαίσιο του μεγάλου και ενεργού ρεύματος του μοντερνισμού. Κι αυτό γιατί – όπως αναφέρει και ο καθηγητής Ν. Βαγενάς – δεν υπάρχει μεταμοντέρνα λογοτεχνία με την πραγματική έννοια του όρου, εκείνη δηλαδή μιας ουσιώδους ρήξης με τον μοντερνισμό. Γιατί δεν είναι δυνατόν να υπάρξει λογοτεχνία, πέρα από το σημείο στο οποίο την οδήγησε, με τις ακραίες εκφράσεις του (φουτουρισμός, ντανταϊσμός, σουρεαλισμός), ο μοντερνισμός.
Αν αναιρέσουμε τον χαρακτηρισμό της πειραματικής γραφής τότε πρέπει να πούμε ότι η ποίηση του Π.Σ έχει χαρακτηριστικά που δείχνουν προς το μεταμοντερνισμό. Βέβαια τα όρια ανάμεσα στο μοντέρνο και στο μεταμοντέρνο έχουν σοβαρές επικαλύψεις. Ο μεταμοντερνισμός χρονικά ακολουθεί το μοντερνισμό και γενετικά ¨εμπεριέχεται¨ σε αυτόν , τουλάχιστον με το όνομα. Αν υποτεθεί ότι διαφοροποιούνται έχουν διευρυμένη γκριζαρισμένη μεθοριακή γραμμή και τεμνόμενες και επικαλυπτόμενες περιοχές. Ορισμένοι θεωρούν ότι ο μεταμοντερνισμός εξελίσσει τον μοντερνισμό και άλλοι ότι τον οδηγεί στην αποδυνάμωση και εντέλει στην κατάρρευσή του. Χαρακτηριστικά της γραφής του Στεφανέα – οδοδείκτες θα λέγαμε – που δείχνουν προς τη μεταμοντέρνα περιοχή είναι η ειρωνεία, το χιούμορ, και ο σαρκασμός. Ακόμα η ανάμιξη – δήθεν αφελώς – του σοβαρού με το παιγνιώδες στοιχείο, και η αμφισβήτηση ή η κατάλυση των παραδεδεγμένων τρόπων σκέψης. Επίσης η υποβάθμιση της έντασης της διαφοράς του ανώτερου και του κατώτερου, του υψηλού και του τετριμμένου. Τα χαρακτηριστικά αυτά, που – μεταξύ άλλων – θεωρούνται ενδεικτικά της μεταμοντέρνας γραφής, είναι πιο διακριτά στα πρώτα ποιήματα του Π.Σ. Από την Πρώτη συλλογή :
«ΤΑ ΣΑΝΤΟΥΙΤΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ»
Ο νεαρός κοιτάζει τα σάντουιτς / ενώ δουλεύει το πλυντήριο με τις φανέλες του προέδρου. /
Η δεσποινίς βέβαια εξακολουθεί να μιλάει για τον εσωτερικό της κόσμο. /
Από την τρίτη συλλογή «ΤΟ ΨΥΓΕΙΟ ΜΑΣ»:
«ΕΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΠΟΙΗΜΑ»
Η λέξη ποίημα αφορά κάθε ποίημα / Κάθε ξεφλουδισμένο φυστίκι/
Είτε είναι αυτό ένα καθάρισμα με το ξεσκονόπανο / Είτε δημιούργημα της Σιμπόρσκα /
Καινούριο σημαίνει νέα άφιξη φιστικιών / Χωρίς προεργασία /
Έχει προηγηθεί το καθάρισμα με το ξεσκονόπανο / Και η ανάγνωση στίχων στα πολωνικά /
Σιμπόρσκα – φιστίκι /
Μελετώντας και τις πέντε ποιητικές συλλογές έχεις την αίσθηση ότι ο Π. Στεφανέας στα ποιήματά του έχει εναποθέσει ή έχει κρύψει μυστικά του που πρόλαβε να τα μετατρέψει σε ποιήματα για να μην τα προδώσει.
Διερευνώντας κάθε μία συλλογή ξεχωριστά θα επιχειρήσω κάποιες σύντομες επισημάνσεις.
ΣΗΜΕΙΩΝ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ
Η πρώτη συλλογή με τον τίτλο «ΣΗΜΕΙΩΝ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ» εκδόθηκε το 2003. Η γραφή της έχει σαφώς πιο πειραματικό χαρακτήρα. Σε κάθε ποίημα κάθε στροφή είναι μια αυτόνομη εικόνα που συνήθως δεν συνδέεται με την εικόνα της επόμενης στροφής του ίδιου ποιήματος. Αυτή την ευδιάκριτη αποσπασματικότητα θα την συναντάμε πολύ συχνά στη γραφή του. Αυτή η ποίηση μπορεί να χαρακτηριστεί και μεταμοντέρνα. Ο Π.Σ με τη συλλογή αυτή εισέρχεται στον λογοτεχνικό κόσμο από μία δική του δίοδο, μία θα έλεγα πορτούλα μυστική πού, όσο και αν έχει εξελίξει τη γραφή του, δεν την έχει λησμονήσει ποτέ ως τώρα. Από αυτή τη συλλογή:
«ΓΙΟΡΤΗ»
Σερβίρισμα πολλών ταχυτήτων / σε πειναλέους ιπποπόταμους /
Άδειο καπέλο κλόουν / σε παιδικό πάρτι /
Μικρή κάλτσα / τρύπια και μελαχρινή / στο δωμάτιο υπηρεσίας /
Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Το 2009, με μια προσεγμένη έκδοση από το «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ», ο Π.Σ παρουσιάζει την δεύτερη ποιητική του συλλογή με τον τίτλο «Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ». Η αποσπασματικότητα της πρώτης συλλογής υποχωρεί και σε κάθε ποίημα αναπτύσσεται ένα θέμα. Προσωποποιούνται αντικείμενα ή και σωματοποιούνται αισθητά όπως συρτάρια, γραμματόσημα, σκόνες κλπ ή μη αισθητά, όπως οι πρωινοί φόβοι, η παρένθεση, οι λέξεις κλπ και με έναν ευρηματικό διάλογο δημιουργεί εξαιρετικές ποιητικές συνθέσεις:
«ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ»
Τι ακριβώς σημαίνεις – / Τα λόγια μου σε αποφεύγουν /
Πνίγονται σε συνήθεις ερμηνείες /
Ποια αλήθεια θα συναντήσω /
Μην αναζητάς τη χρησιμότητά μου /
Την επέβαλαν /
Σε πολλά ποιήματα της συλλογής παρατηρείται ένας ιδιότυπος φετιχισμός, μια ιδιαίτερη και τρυφερή σχέση οικειότητας με αντικείμενα, όπως στα μοναχοπαίδια που η μοναχικότητα, κάποιες φορές, τα κάνει να αναπτύσσουν ιδιαίτερη σχέση και με τα άψυχα αντικείμενα του χώρου τους. Απόσπασμα από ένα ποίημα της συλλογής που του έχω ιδιαίτερη προτίμηση :
«ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΚΡΕΒΑΤΙ»
Θεέ του μικρού κρεβατιού / ξύπνα τις ψυχές των ξύλων που σε γέννησαν / Βάλ’ τες ν΄ ακούσουν παραμύθια / Κοίτα / Σε κυνηγάνε / Είναι κιόλας εδώ / Μαζί τους και οι λέξεις απ’ το στόμα της γιαγιάς /….
Αυτός ο τρόπος του να δίνει υπόσταση σε ασήμαντα πράγματα και καταστάσεις της καθημερινότητας θα αποτελέσει προσφιλή μέθοδο και στις επόμενες συλλογές. Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ θα αποτελέσει σταθμό στην λογοτεχνική διαδρομή του Π.Σ. Έχω την αίσθηση ότι τότε αισθάνθηκε, τελεσίδικα, ότι στην ποίηση θα γευτεί το γλυκό ψωμί του βίου του κι ότι συνδέθηκε πλέον μαζί της, με όρκους αιώνιας πίστης.
ΤΟ ΨΥΓΕΙΟ ΜΑΣ
Η τρίτη ποιητική συλλογή – «ΤΟ ΨΥΓΕΙΟ ΜΑΣ», «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ» 2012 – του Στεφανέα συνεχίζει , πιο εκλεπτυσμένα πλέον, το ύφος του χαμηλότονου υπαινιγμού που κατέκτησε στην προηγούμενη συλλογή. Πάλι προσωποποιήσεις αντικειμένων κοινής καθημερινής χρήσης όπως η θερμοφόρα, το ψυγείο η όντων, όπως η μύγα, που τα ενανθρωπίζει για να αντλήσει τις ιδιότητές τους. Ο ποιητής καταφεύγει στον κόσμο των αισθήσεων και των αισθητών ,τον κόσμο των πραγμάτων και των αντικειμένων της καθημερινότητας. Από εκεί αντλεί τα θέματά του με τέτοια θέματα καταπιάνεται. Τα «κεφτεδάκια του γείτονα» ή «η βαφή των μαλλιών της γειτόνισσας» είναι ασήμαντες καθημερινές συνήθειες, διαθέσεις , επιθυμίες . Από το πουθενά, από πράγματα που πετάμε στα σκουπίδια, τις μικρές και ασήμαντες κινήσεις της καθημερινότητας τις μετασχηματίζει για να ορίσει το ποιητικό του σώμα. Σε αυτή τη συλλογή ο Στεφανέας εντάσσει στα ποιήματά του πολιτικούς και κοινωνικοοικονομικούς όρους που δεν συνηθίζεται να χρησιμοποιούνται στον ποιητικό λόγο. Ανοχή σε τέτοιες κινήσεις έχει δείξει η μεταμοντέρνα ποίηση που θέλησε έτσι να ανατρέψει τον ελιτισμό της μοντέρνας «υψηλής τέχνης». Βέβαια η χρήση αυτών των όρων από τον Π.Σ δεν αφορούν στην ουσία του ποιήματος :
«ΔΑΚΡΥ»
Στην τουαλέτα / Πριν ξυπνήσει η δεξιά βλεφαρίδα /
Μικρές ανάσες κι ένα δάκρυ / Δίπλα στο λάπτοπ / ένα κορίτσι γυμνό στην οθόνη / Με κοτσίδες /
Ανησυχεί για τις δραστηριότητες / Του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου / Και του Συνδέσμου Χωρών Ανατολικής Μεσογείου /
Κάποιος πρέπει να χρηματοδοτήσει την ποίηση /
Ο ηλεκτρονικός καταραμένος όφις / Είναι κιόλας στο γραφείο της / Θα την σαγηνεύσει /
Αλμυρό δάκρυ μ΄ όλες τις συνθήκες/
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ
Στην ποίηση των τριών τελευταίων συλλογών – της «ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ» 2015,εκδόσεις «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ» συμπεριλαμβανομένης – εντοπίζεται ο κοινός ποιητικός τόπος του Π.Σ. Συσχετίζει μείζονα θέματα με ασήμαντα πράγματα, με λεπτομέρειες, συνήθειες και τρόπους καθημερινούς και επαναλαμβανόμενους. Άλλοτε τα απομειώνει, τα ειρωνεύεται, τα σαρκάζει πάντα με τακτ και επιτηδευμένη αδιαφορία κι άλλοτε τα σχολιάζει με υπερβολική αφέλεια και αθωότητα:
«ΚΑΛΙΟ ΚΑΙ ΝΑΤΡΙΟ»
Κυρίες με κονιάκ μνημοσύνου / Μεταφράζουν θεατρικά Μεξικού /
Μαύρα ρούχα /
Μοντέλα της Σχολής Καλών Τεχνών / Απόφοιτοι Τεχνικών Σχολών /
Μομφές κατά του Διαδικτύου / Προσφυγή στα διεθνή δικαστήρια /
Τα μπρόκολα σε σχήμα φλάουτου / Έβραζαν επί μεγάλο χρονικό διάστημα / Με αλάτι Θιβέτ /
Το σώμα μας εξ άλατος αμφιλεγόμενο /
Επιλέγει από τα καθέκαστα της καθημερινότητας να αφηγηθεί όχι τη λογική τους διαδοχή και συνέχεια, αλλά μικρές κι ασήμαντες λεπτομέρειες που όμως εντέλει συναποτελούν το ίδιο το συμβάν. Έτσι με έναν ανατρεπτικό τρόπο προσέγγισης δίνει την αίσθηση της καθολικότητάς των. Δεν διαβαθμίζει τη σημασία των συμβάντων αλλά λειτουργεί ως ουδέτερος παρατηρητής. Η συλλογή «ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ» είναι η μόνη που ο τίτλος της δεν προέρχεται από ομώνυμο ποίημα της συλλογής. Υπάρχουν οι λέξεις «Μηχανισμοί Αντικυθήρων» αλλά δεν επελέγησαν για τίτλος ποιήματος, αλλά για τίτλος όλης της συλλογής. Είναι σαφές στην επιλογή αυτή υπάρχει και ένα κεντρικό κλειδί για την αποκωδικοποίηση της ποίησης του Στεφανέα. Το σημαντικό εύρημα που ανακαλύφθηκε στην θάλασσα των Αντικυθήρων είναι ο αρχαιότερος μηχανισμός με γρανάζια . Αυτό θέλει να μας πει ο ποιητής ότι τα ποιήματα είναι μηχανισμοί από λέξεις – γρανάζια που συνθέτουν στίχους και εικόνες- γρανάζια και έτσι παράγεται η μορφή του ποιήματος. Κάθε στίχος λειτουργεί σαν αυτόνομο γρανάζι που δημιουργεί μια εικόνα γρανάζι και προκύπτει ο τελικός μηχανισμός, ήτοι το ποίημα. Ας δούμε ένα ποίημα με αυτό το βλέμμα:
«ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΤΕΤΑΡΤΗ ΒΡΑΔΥ»
Στις τιμές περιλαμβάνεται ΦΠΑ / Τσιπούρα με σπανάκι / Πουρέ σελινόριζας / Σάλτσα λουΐζας ή γιασεμιού/ Κριθαρότο με τρία είδη πολωνικών μανιταριών / Μιλφέιγ με βύσσινο και κεράσι / Λωτός με πουρέ / Μοσχάτος Λήμνου / Αναμονή / Μπροστά μου δύο ποτήρια κενά / Το ένα δεξιά μου με νερό / Το άλλο αναμένει / Κάλαντα σε αραβικό χαμάμ /
Μόνο αν λάβουμε κάθε στίχο ως ένα αυτόνομο γρανάζι που ταυτοχρόνως δημιουργεί μια εικόνα, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το ποίημα. Αυτός ο συνδυασμός γραναζιών μας δίνει στο τέλος τον μηχανισμό – ποίημα και την αίσθηση ενός εστιατορίου μια Τετάρτη το βράδυ, όπως το αντιλαμβάνεται ο ποιητής. ΑΦΡ
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΤΑ ΜΠΛΕ
Η τελευταία ποιητική συλλογή, πάλι από «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ», με τον τίτλο «ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΣΤΑ ΜΠΛΕ» εκδόθηκε το 2019. Πρόκειται για την πιο ώριμη συλλογή που συγκεφαλαιώνει τα χαρακτηριστικά της ιδιοπροσωπίας ενός ποιητή που ξεκίνησε με την πειραματική ποίηση για να διαμορφώσει ένα ξεχωριστό ιδίωμα, διακριτό και αξιοπρόσεκτο. Ιδιαιτέρα σήμερα που η ποίηση προσπαθεί να βρει βηματισμό εν μέσω ενός εκδοτικού πληθωρισμού, με απουσία σοβαρής κριτικής αποτίμησης ,με έντονη αυτοαναφορικότητα και ατμοσφαιρικό συναισθηματισμό . Ο Π.Σ. ακολουθώντας έναν ξεχωριστό τρόπο ποιητικής έκφρασης , αθροίζοντας με την επιστημονική και βιωματική οδό γνώση και εμπειρία μας παρουσιάζει μια αξιοπρόσεκτη ποιητική παραγωγή. Ας δούμε το ποίημα που ακολουθεί από την τελευταία συλλογή. Έχει αφηγηματική ροή και ενότητα και έντονα στοιχεία ειρωνείας έως σαρκασμού:
« Ο ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΣ ΘΕΙΟΣ»
Σήμερα άναψα ένα κερί για κάθε μέλος της οικογένειας / Περίσσεψε η αλήθεια είναι / Από λάθος μου ένα κερί / Έψαξα αμέσως εκεί μπροστά στο μανουάλι να βρω ένα όνομα / Για τον ξεχασμένο αυτόν συγγενή /
Μέσα σε δευτερόλεπτα αποφάσισα το όνομά του / Δημήτριος ή Μήτσος / Ο θείος αυτός υπάρχει στα χαρτιά του κοιμητηρίου / Και στο άρωμα του κεριού που άναψα για αυτόν /
Από αυτές τις προσευχές δεν αναμένω δικαιώματα /
Μακάρια τα ανίψια που τιμούν αφιλοκερδώς/ Τη μνήμη των άγνωστων θείων τους/
Αναφερθήκαμε εκτενώς στα χαρακτηριστικά της ποίησης του Π.Σ. Πριν ολοκληρωθεί, αυτή η προσέγγιση, μια αναφορά σε ένα χαρακτηριστικό που σχετίζεται με το ρυθμό, ταυτοτικό στοιχείο του ποιητικού λόγου. Ένα ιδιαίτερο ισοκράτημα διατρέχει όλη την ποιητική ύλη του. Στα ποιήματα του πλανάται μια αίσθηση που μας κρατά σε διέγερση και ο κάθε αναγνώστης καλείται να βάλει τη δική του τελεία σαν λύση.
Info: Πέτρος Στεφανέας, Αφροδίτη στα μπλέ, Το Ροδακιό
