της Μαρίζας Ντεκάστρο
Το Δεκαεφτά, της Αλεξάνδρας Μητσιάλη, κυκλοφόρησε το 2002 με τον τίτλο Οδός Αθώων, Θάλαμος 17 και στην εκπνοή του 2019 επανεκδόθηκε με νέο τίτλο ο οποίος παραπέμπει στην ηλικία των χαρακτήρων και τον τόπο του τελικού δράματος.
Τολμηρά καταγγελτικό για τα τότε ελληνικά δεδομένα, βάζει στο στόχαστρο το εκπαιδευτικό σύστημα, την οικογένεια καθώς και τις αγκυλώσεις, τα αδιέξοδα ή τις επιδιώξεις που αναφύονται στην επαρχιώτικη κοινωνία.
Με φόντο λοιπόν την κοινωνία της Κέρκυρας (απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε) και τόπο συνάντησης το λύκειο της πόλης, τρεις μαθητές και τρεις ενήλικοι συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοσπαράσσονται από τα προσωπικά τους δράματα.
Το Δεκαεφτά είναι ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα με δυνατούς χαρακτήρες, που αφήνουν τους αναγνώστες να διαμορφώσουν τη στάση τους απέναντί τους.
Οι νέοι- με μουσική υπόκρουση τραγούδια και στίχους από το συγκρότημα Τρύπες.
Η Μαρίνα, πνεύμα αντιλογίας, σκουλήκι στον κορμό του σχολείου, λένε γι’ αυτήν, αντικείμενο πόθου γνωστών της και άγνωστων ανδρών, μάγκας και ευαίσθητη, άλυτο μυστήριο. Η Μαρίνα νοσηλεύεται στο ψυχιατρείο κι από κει αυτοκτονεί.
Ο φίλος της, Ορέστης, επαναστατεί εναντίον του αστικού υποκριτικού κατεστημένου, ζει μέσα στις καταχρήσεις μισώντας και εκδικούμενος την οικογένειά του. Άγνωστο τι θα κάνει στο μέλλον. Η Μαρίνα και ο Ορέστης διαγράφουν τις ακραίες καταστροφικές τροχιές τους ώστε να απελευθερωθούν απ’ όσα νιώθουν ότι είναι μαρτύριο.
Η Σάρα, εβραιοπούλα, που με την ευκαιρία της επιτυχίας στο πανεπιστήμιο θέλει να ξεφύγει από τη μειονοτική μιζέρια της οικογένειάς της και να αλλάξει ζωή. Φεύγει.
Πλάι τους, διαλυμένοι ενήλικοι οι οποίοι πελαγοδρομούν και παραπαίουν μέσα στα προβλήματα.
Η μητέρα της Μαρίνας εξακολουθεί να ζει τη φαντασίωση της άσπιλης κόρης της.
Η Ελίζα Δούκα, μητέρα του Ορέστη, κάνει το βήμα εγκαταλείποντας το κουκούλι της συζυγικής εστίας και τη δυστυχισμένη της ζωή.
Ο αυταρχισμός, ο σεξισμός, η απογοητευτική άκαμπτη συμβατικότητα και η άθλια παιδαγωγική του σχολείου παραμένουν και διαιωνίζονται στις φιγούρες των εκπαιδευτικών.
Οι προβληματικές, δειλές, ματαιωμένες σχέσεις του ζεύγους των φιλολόγων εραστών του σχολείου, Έλλης Δεγκρίνη, η οποία προσπαθεί να ορθοποδήσει μετά το διαζύγιό της και να βρει τον έρωτα και του ανασφαλούς Μάνου Δουβένη που τρέμει τις δεσμεύσεις. Όχι μόνο δεν τολμούν να φτιάξουν τη ζωή τους αλλά ούτε να χτυπήσουν και να ξεσκεπάσουν τη σαπίλα. Με ερωτηματικό αν θα τα ξαναβρούν.
Ένα ακόμα στοιχείο που συνδέει τους πάντες: ο έρωτας και ο διάχυτος ερωτισμός. Όχι ο εφηβικός ερωτισμός και οι νεανικοί έρωτες όπως συνηθίζεται σε ανάλογα βιβλία. Η συγγραφέας αντιμετωπίζει τους 17χρονους ως σχεδόν ενήλικους, ικανούς να νιώσουν τις ερωτικές αναστατώσεις των λίγο μεγαλύτερών τους. Και ούτε αποκλειστικά με την ανδρική προστυχιά όπως την περιγράφει, για παράδειγμα, ο Παπαθεοδώρου στο Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια. Εδώ σκιαγραφούνται με την αγωνία της ανεκπλήρωτης επιθυμίας.
Στιγμές στιγμές το μυθιστόρημα θυμίζει την ταινία Ανάμεσα στους τοίχους, του Λοράν Καντέ γιατί κι αυτό είναι μια αφήγηση που εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια λίγων μηνών μιας σχολικής χρονιάς σε «κλειστούς χώρους»- στις σχολικές αίθουσες (σ. 121-127 και 198-211), στα νεανικά δωμάτια (σ. 107-114), στα σαλόνια και τις κρεβατοκάμαρες των οικογενειών (σ. 128- 135 και 170-171), στα μυαλά και τις ανείπωτες σκέψεις των ηρώων.
To Δεκαεφτά είναι σαν καθρέφτης που αντανακλά σκοτεινιά. Ή μια πολύ μεγάλη τοιχογραφία που καθώς τη διατρέχεις έχεις την αίσθηση ότι προκαλεί προς όλες τις κατευθύνσεις! Μα, είμαστε οι μεγάλοι τόσο χάλια; Τόσο αποπροσανατολισμένοι, τόσο ανίσχυροι; Προκαλεί και τους νέους αφού παρουσιάζει τις πλευρές ζωής που σιχαίνονται. Το ερώτημα είναι αν όλοι θα βρουν τη δύναμη να αλλάξουν.
Με το Δεκαεφτά, η Μητσιάλη παρουσιάζει εξαιρετικά ρεαλιστικά τις αναστατώσεις της εφηβείας και τις ψυχικές διεργασίες που τις ορίζουν, είτε από την πλευρά των νεαρών ηρώων, είτε ενορχηστρωμένες από τις διαφορετικές οπτικές των υπόλοιπων χαρακτήρων. Και μπαίνει στην ομάδα των συγγραφέων (ενδεικτικά Β. Παπαθεοδώρου, Μ. Κοντολέων, Φ. Μανδηλαράς) οι οποίοι έκαναν τομή γράφοντας νεανική λογοτεχνία που ξεπερνάει τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Με αυτό το έργο εγκαταλείπει εκείνο που ονομάζαμε εφηβικό/νεανικό μυθιστόρημα και γράφει ένα μυθιστόρημα που απευθύνεται και σε ενηλίκους που αναγνωρίζουν, όπως οι νεότεροι, πιθανές καταστάσεις από την προσωπική τους ιστορία.
INFO: Αλεξάνδρα Μητσιάλη,Δεκαεφτά,Εκδ. Πατάκη, 2019
