του Μάρκου Κρητικού
Το αστυνομικό μυθιστόρημα στην Ισπανία ήταν μέχρι το 1975 ένα είδος περιφρονημένο. Οι εκδοτικοί οίκοι κατέφευγαν στις μεταφράσεις, ενώ οι ελάχιστοι Ισπανοί συγγραφείς που ασχολούνταν μαζί του, έγραφαν με ψευδώνυμο για να μην στιγματιστούν. Μετά το θάνατο του Φράνκο και την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, άρχισε σταδιακά η μεγάλη ανάπτυξη του είδους. «Η αστυνομική λογοτεχνία είναι μια λογοτεχνία που επικεντρώνεται στην αποκάλυψη της διπροσωπίας που χαρακτηρίζει την κοινωνική συμπεριφορά στις μέρες μας: κράτος και παρακράτος, τάξη και αταξία, πολιτική και έγκλημα, ελευθερία και κρατική τρομοκρατία» αιτιολόγησε ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν τον λόγο της συγγραφικής άνθησης και της εμπορικής επιτυχίας, του άλλοτε υποτιμημένου είδους, το οποίο απευθυνόταν πια σε ένα ευρύτερο κοινό, που δεν ήθελε απλά και μόνο να περάσει την ώρα του διαβάζοντας αλλά συγχρόνως προσπαθούσε να κατανοήσει τις αντιφάσεις της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Το κερασάκι στην τούρτα μπήκε το 1987 από τον Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο II, με τη δημιουργία της περίφημης Μαύρης Εβδομάδας της Χιχόν, ένα φεστιβάλ που φέτος κλείνει τριάντα πέντε χρόνια ζωής, και αποτελεί τη μεγαλύτερη γιορτή του ισπανόφωνης αστυνομικής λογοτεχνίας.
(Στοιχεία από το επίμετρο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στο μυθιστόρημα Ασθενοφόρο του συγγραφέα Σούσο δε Τόρο με τον τίτλο: Υπάρχει ισπανικό αστυνομικό μυθιστόρημα;).
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Οι εκδόσεις των συναδέλφων (2012)
σελ. 65
O Πέδρο Αντόνιο δε Αλαρκόν ήταν μυθιστοριογράφος, ακαδημαϊκός και πολιτικός του 19ου αιώνα, διάσημος για το ηθογραφικό μυθιστόρημά του, Sombrero de tres picos, που έγινε παγκόσμια γνωστό από τη μουσική του Μανουέλ δε Φάγια, στο ομώνυμο μπαλέτο. Το καρφί, –έργο της πρώιμης περιόδου του συγγραφέα– παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον, γιατί θεωρείται το πρώτο δείγμα της ισπανικής αστυνομικής λογοτεχνίας, στο οποίο οι μελετητές εντοπίζουν κοινά στοιχεία με το διήγημα Οι φόνοι της οδού Μοργκ, του πρωτοπόρου Έντγκαρ Άλλαν Πόε. Ο Φελίπε, αφηγητής της ιστορίας και γοητευμένος από με μια αινιγματική γυναίκα που γνώρισε τυχαία σ’ ένα ταξίδι του, θα επισκεφτεί τον παλιό συμφοιτητή του, Χοακίν Θάρκο, δικαστή σε μια κωμόπολη της Κόρδοβας και θα τον βρει σε κακή ψυχολογική κατάσταση εξ αιτίας μιας πρόσφατης ερωτικής απογοήτευσης. Κατά την παρουσία τους σε μια κηδεία θα πέσει στην αντίληψή τους στον χώρο εκταφής, μια νεκροκεφαλή που τη διαπερνούσε ένα σιδερένιο καρφί. «Το πλατύ κεφάλι του καρφιού προεξείχε στην κορυφή της, ενώ η μύτη έβγαινε από εκεί που βρισκόταν ο ουρανίσκος». Ο δικαστής σε ρόλο ντετέκτιβ, θα διεξάγει αστυνομική έρευνα για να φέρει στο φως τις σκοτεινές πτυχές του φρικτού, ατιμώρητου εγκλήματος. Ένα ρομαντικό διήγημα μυστηρίου όπου ο συγγραφέας με δημοσιογραφική καταγραφή των γεγονότων, προσδίδει αληθοφάνεια σε μια ιστορία διαβολικών συμπτώσεων και με καίριες και διεισδυτικές παρατηρήσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά, αναδεικνύει διαχρονικά ηθικά διλήμματα. Το καρφί μεταφέρθηκε το 1944 στον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Ραφαέλ Χιλ.
Μετάφραση: Ευρυβιάδης Σοφός
Εκδόσεις Καστανιώτη (2019)
σελ. 193
Ο χρεωκοπημένος αριστοκράτης Γκουστάου ντε Κατλιάρ, βρίσκεται νεκρός στο διαμέρισμά του, στη Γοτθική συνοικία της Βαρκελώνης. Αν και ένα γράμμα που αφήνει στην οικογένεια του μαζί με μια σειρά άλλων στοιχείων, παραπέμπουν σε αυτοκτονία, ο επιθεωρητής Βιλαγούτ και ο δημοσιογράφος Κάλντες που αναλαμβάνουν την εξιχνίαση της υπόθεσης, –στα πρότυπα Σέρλοκ Χόλμς και δρ. Γουάτσον– με λεπτομερή εμπειρική έρευνα και ευφυή συλλογιστική μέθοδο, θα καταλήξουν σε άλλο συμπέρασμα, και θα οδηγηθούν στη γειτονιά των παλαιοβιβλιοπωλείων, γιατί η λύση του μυστηρίου σχετίζεται με ένα σπάνιο βιβλίο, που ο νεκρός ίσως είχε στην κατοχή του. Ένα κλασικό whodunit αστυνομικό μυθιστόρημα, με δυνατή πλοκή που είναι περίτεχνα δομημένη γύρω από το πάθος για την απόκτηση ενός πολύτιμου βιβλίου, ενώ η μυστηριώδης ατμόσφαιρα των υποφωτισμένων μεσαιωνικών δρόμων, γύρω απ’ τον Καθεδρικό ναό της Βαρκελώνης, όπου και εξελίσσεται η ιστορία, επιτείνει την αγωνία του αναγνώστη. Με την Βαλενσιάνικη Βίβλο, το πρώτο μέρος της τριλογίας με πρωταγωνιστές τους δυο φίλους ερευνητές, που ο Ραφαέλ Τάζις έγραψε το 1944, άνοιξε το δρόμο του Καταλανικού αστυνομικού μυθιστορήματος, του οποίου θεωρείται προπάτορας. «Ο δικός μας Έντγκαρ Άλαν Πόε» τον αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Άγρα (2002)
σελ. 93
Ο μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας και εκδότης, Μαξ Άουμπ, Ισπανός υπήκοος γεννημένος στο Παρίσι, από Γερμανό πατέρα και Γαλλίδα μητέρα, ήταν μια ιδιαίτερη προσωπικότητα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Την περίοδο του Ισπανικού Εμφύλιου συνδέθηκε στενά με εξέχουσες προσωπικότητες της τέχνης και της διανόησης όπως ο Λόρκα, ο Νταλί και ο Πικάσο. Φυλακίστηκε για πολιτικούς λόγους, κατάφερε να δραπετεύσει και να διαφύγει στο Μεξικό, όπου ανέλαβε έντονη δράση πολιτιστικού αγκιτάτορα. Οι Παραδειγματικοί φόνοι, το πιο διαδομένο βιβλίο του στον κόσμο, έχει τιμηθεί στη Γαλλία με το Μέγα Βραβείο Μαύρου Χιούμορ. Πρόκειται για περίπου εκατό κείμενα-απολογίες δολοφόνων, που διέπραξαν τα εγκλήματά τους με διάφορους τρόπους και μεγάλη ποικιλία ευφάνταστων κινήτρων. Όπως μας ενημερώνει ο Αχιλλέας Κυριακίδης –σε ένα από τα τρία επίμετρα που περιλαμβάνει η εξαιρετική έκδοση– είναι το εξοχότερο δείγμα ενός συγκεκριμένου είδους αστυνομικής (ή παρα-αστυνομικής) λογοτεχνίας, που βασίζεται στα περίφημα «φανταστικά τεκμήρια» και χαρακτηρίζεται με τον όρο docrimentary. Ο Μαξ Άουμπ αφού στον πρόλογο του βιβλίου επιχειρεί να παραπλανήσει τον αναγνώστη, ισχυριζόμενος ότι πρόκειται για αληθινές ιστορίες, με θαυμαστή αφηγηματική οικονομία «αναδεικνύει το ευφρόσυνο ύφος αυτού που σχεδιάζει ένα φόνο αλλά και την αυτάρεσκη βεβαιότητά του ότι ο φόνος τον οποίο σχεδιάζει, θα στεφθεί με απόλυτη επιτυχία». Ευφυές, κατάμαυρο και απολαυστικό!
Μετάφραση: Μαρία Χατζηγιάννη
Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1992)
σελ. 505
Ο αφηγητής της ιστορίας, Χαβιέρ Μιράντα, υπάλληλος σε δικηγορικό γραφείο στη Βαρκελώνη, προσφέρει παράλληλα τις υπηρεσίες του στον Πολ-Αντρέ Λεπρένς, υψηλόβαθμο στέλεχος της επιχείρησης Σαβόλτα. Ο αδίστακτος Λεπρένς με τις απάνθρωπες μεθόδους του, εξωθεί το προσωπικό στην οργάνωση απεργιακών κινητοποιήσεων. Ο θάνατος ενός εργαζόμενου από ξυλοδαρμό, καθώς και λίγες μέρες αργότερα ενός δημοσιογράφου που καταγγέλλει τις πρακτικές της επιχείρησης, θα ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου. Με την αστυνομική πλοκή ως πρόσχημα, ο συγγραφέας κατακρίνει με σαρκασμό την κοινωνική, πολιτική και οικονομική πραγματικότητα της Βαρκελώνης μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Η αφήγηση του ήρωα εναλλάσσεται σε δυο διαφορετικούς χρόνους: στην πρωτοπρόσωπη καταγραφή των γεγονότων μέχρι την πτώχευση της επιχείρησης (1917-1919) και στην κατάθεσή του ως μάρτυρα, δέκα χρόνια αργότερα, στο δικαστήριο της Νέας Υόρκης. Το πρωτότυπο αυτό τέχνασμα διευκολύνει τον αναγνώστη στην ανασύνθεση της ιστορίας, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του. Το βιβλίο, γραμμένο την χρονιά που πέθανε ο Φράνκο, θεωρείται σταθμός στην ιστορία της ισπανικής λογοτεχνίας, γιατί είναι το πρώτο που ουσιαστικά προαναγγέλλει τους κοινωνικούς αγώνες για την μετάβαση στη δημοκρατία. Ο ήδη πολυβραβευμένος, Εντουάρντο Μεντόθα, τιμήθηκε το 2016 με το βραβείο Μιγκέλ ντε Θερβάντες για το σύνολο του έργου του.
Manuel Vazquez Montalban – Οι θάλασσες του νότου Μετάφραση: Βέρα Δαμόφλη
Μεταίχμιο (2001)
σελ. 360
Ο αγαπημένος «Μανόλο» των Καταλανών, θεωρείται από τους πρωτεργάτες και πιο επιδραστικούς συγγραφείς του Μεσογειακού νουάρ, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του διάσημου Ιταλού Αντρέα Καμιλλέρι που αποτίνοντας φόρο τιμής στον σπουδαίο ομότεχνό του, έδωσε το όνομά του (Σάλβο Μονταλμπάνο) στον λογοτεχνικό ήρωα των βιβλίων του. Οι θάλασσες του νότου (βραβείο Premio Planeta 1979) είναι η τέταρτη περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον ντετέκτιβ-γαστρονόμο(!) Πέπε Καρβάλιο, –έναν από τους πιο σύνθετους ήρωες της αστυνομικής λογοτεχνίας– πρώην κομουνιστή και πρώην πράκτορα της CIA, ο οποίος συνδέεται με μια πόρνη πολυτελείας, καίει στο τζάκι του σπιτιού του βιβλία λογοτεχνίας και έχει στενές σχέσεις με τον υπόκοσμο. Όταν ο επιχειρηματίας, Κάρλος Πεδρέλ, που είχε προ μηνών εγκαταλείψει την οικογένεια του για να ζήσει στη μακρινή Πολυνησία, βρίσκεται δολοφονημένος σε μια κακόφημη γειτονιά της Βαρκελώνης, ο Καρβάλιο αναλαμβάνει να λύσει το μυστήριο. Ένα σκληρό ατμοσφαιρικό νουάρ που μέσα από το προσχηματικό αστυνομικό σενάριο, ο συγγραφέας πραγματεύεται τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της αβέβαιης μετά Φράνκο εποχής, ενώ με τα μάτια του αντισυμβατικού ντετέκτιβ, περιγράφει ανάγλυφα τις συνήθειες των Καταλανών που ζουν πίσω από τα φώτα της κοσμοπολίτικης Βαρκελώνης.
Εξαιρετική αναγνωστική επιλογή αποτελεί Η Βαρκελώνη του Μανόλο(Μεταίχμιο). Πρόκειται για την επίτομη έκδοση τριών περιπετειών του Πέπε Καρβάλιο. Εκτός του μυθιστορήματος που προαναφέραμε, περιλαμβάνεται Ο Ελληνικός λαβύρινθος, με άρωμα Αιγαίου και ελληνικό ενδιαφέρον και Το βραβείο, μια μυστηριώδης υπόθεση δολοφονίας που σχετίζεται με την απονομή ενός λογοτεχνικού βραβείου.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν:
- Τα πουλιά της Μπανγκόκ, μτφρ. Χριστίνα Θεοδωροπούλου, Μεταίχμιο.
Ένα τηλεφώνημα, από μια φίλη που κινδυνεύει θα αναγκάσει τον Πέπε Καρβάλιο –στην έκτη περιπέτεια της σειράς– να εγκαταλείψει τη Βαρκελώνη και τις εκκρεμείς υποθέσεις του και να ταξιδέψει στη μακρινή Ταϊλάνδη, όπου θα βρεθεί αντιμέτωπος αδίστακτους μαφιόζους και σκληρούς αστυνομικούς του απολυταρχικού καθεστώτος, σε μια σκοτεινή, πολυδαίδαλη ιστορία. Ο σπουδαίος στιλίστας της γραφής εναλλάσσει περίτεχνα στο πρώτο πλάνο της αφήγησης την εξέλιξη του αστυνομικού μύθου, τη μυστηριώδη ατμόσφαιρα και τις ιδιαιτερότητες της ασιατικής κουλτούρας, τις πολιτικές και κοινωνικές ανησυχίες του και τις πάντα απολαυστικές γαστριμαργικές αναφορές του, σε ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα που υπερβαίνει τα όρια της αστυνομικής λογοτεχνίας.
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Opera (2006)
σελ. 239
O Χουάν Μαδρίδ είναι από τους σπουδαιότερους εκφραστές της ευρωπαϊκής αστυνομικής λογοτεχνίας και πρόσφατα βραβευμένος στο πλαίσιο του Φεστιβάλ BCNegra της Βαρκελώνης, με το βραβείο Πέπε Καρβάλιο (2020) για το σύνολο του έργου του. Έγινε γνωστός για τις περιπέτειες με πρωταγωνιστή τον πρώην πυγμάχο και πρώην αστυνομικό Τόνι Ρομάνο, ο οποίος εργάζεται περιστασιακά στην εταιρία «Ντράπερ αποστολές» αναλαμβάνοντας δύσκολες περιπτώσεις είσπραξης απλήρωτων χρεών, που απαιτούν συνήθως ανορθόδοξες μεθόδους. Στο μυθιστόρημα, Προσφορά του καταστήματος –το τρίτο από τα οκτώ της σειράς– ο σκληρός Τόνι θα δεχτεί στο σπίτι του, την απρόσμενη επίσκεψη του Λουίς Ρόμπλες, παλιού φίλου απ’ το στρατό και επιτυχημένου επιχειρηματία αλυσίδας σούπερ μάρκετ, ό οποίος θα βρεθεί λίγες ώρες αργότερα νεκρός, με μια σφαίρα στον κρόταφο. Οι ενδείξεις οδηγούν σε αυτοκτονία και η αστυνομία βιάζεται να κλείσει την υπόθεση, αλλά ο Ρομάνο έχει διαφορετική γνώμη και θα αναζητήσει στη νυχτερινή Μαδρίτη έναν κοινό τους φίλο, που φαίνεται να γνωρίζει πολλά. Ένα σκληρό αστυνομικό με εμφανείς επιρροές, τόσο στη δομή όσο και στο αφηγηματικό ύφος, από το αμερικανικό hard-boiled, που μέσα από την καταιγιστική δράση της αστυνομικής πλοκής ανασυνθέτει την ατμόσφαιρα της κοινωνική σήψης στη μεταβατική, μετά Φράνκο, εποχή.
Μετάφραση: Γιώργος Γιαννουλόπουλος
Μέδουσα-Σέλας Εκδοτική (1992)
σελ. 206
Ο μουσικός Σαντιάγο Μπιράλμπο, παίζει τα βράδια πιάνο με μια τζαζ μπάντα στο μπαρ Λέιντυ Μπερντ, στην πόλη Σαν Σεμπαστιάν. Εκεί γνωρίζει και ερωτεύεται μια μοιραία γυναίκα, την Λουκρέθια, που συναναστρέφεται με ανθρώπους του υπόκοσμου. Η ιστορία διαδραματίζεται στο Σαν Σεμπαστιάν, τη Μαδρίτη και την Λισσαβώνα, παράλληλα με την υπόθεση της κλοπής ενός πίνακα του διάσημου Γάλλου ζωγράφου Πωλ Σεζάν. Ένα ερωτικό θρίλερ μυστηρίου, που αν και η δράση δεν είναι καταιγιστική η εξαιρετική γραφή ενός σπουδαίου λογοτέχνη καθηλώνει τον αναγνώστη. Το χειμωνιάτικο οδοιπορικό σε υποφωτισμένα μπαρ, γεμάτα καπνό, απρόσωπα ξενοδοχεία, και σκοτεινά σοκάκια γοτθικών συνοικιών, συνθέτουν την έξοχη νουάρ ατμόσφαιρα του βιβλίου, με τις σκιές των ηρώων να υπνοβατούν πάνω στις νότες της τζαζ μουσικής που συνοδεύουν την αφήγηση σαν υπόκρουση κινηματογραφικής ταινίας. «Οι μουσικοί της τζαζ μ’ ενδιαφέρουν πολύ, γιατί είναι οι μεγάλοι καταραμένοι καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα. Η μουσική τους βαδίζει στην κόψη του ξυραφιού, όπως και η καλή λογοτεχνία» θα πει ο πολυβραβευμένος Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα για ένα βιβλίο, ορισμό του νουάρ μυθιστορήματος.
Σούσο δε Τόρο – Ασθενοφόρο (1990)
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (2003)
σελ. 184
Δυο φτωχοδιάβολοι, ο Πεπέτε και ο Μικρός, αμέσως μόλις αποφυλακίζονται ληστεύουν ένα βενζινάδικο τραυματίζοντας σοβαρά τον υπάλληλο. Εγκλωβίζονται όμως στις κακόφημες γειτονιές του Σαντιάγο δε Κομποστέλα εξ αιτίας ενός τρομοκρατικού χτυπήματος στην περιοχή που κινητοποιεί όλη την αστυνομική δύναμη της μικρής πόλης και μοιραία συναναστρέφονται με ανθρώπους του υποκόσμου. Πόρνες, έμποροι με σκοτεινές διασυνδέσεις ιδιοκτήτες κακόφημων μπαρ και ένας αδέσποτος σκύλος θα γίνουν συνοδοιπόροι των δυο αντιηρώων πρωταγωνιστών, στην απελπισμένη τους προσπάθεια να βρουν μια συμβολική έξοδο διαφυγής, που ουσιαστικά δεν υπάρχει. Ένα σπαρταριστό νουάρ με έμφαση στην δράση, έξυπνή πλοκή, έντονα στοιχεία μαύρου χιούμορ και κωμικοτραγικές καταστάσεις. «Το ασθενοφόρο είναι ένα τρελό και μηδενιστικό μυθιστόρημα που διηγείται γεγονότα βίαια και θλιβερά» θα πει ο Σούσο δε Τόρο «αλλά με ανείπωτο χιούμορ και τρυφερότητα» θα προσθέσει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος που υπογράφει το εξαιρετικό επίμετρο του βιβλίου, με εκτενή αναφορά στην ιστορία του ισπανικού αστυνομικού μυθιστορήματος.
Χαβιέρ Ασπέιτια – Ύπνος (1996)
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Opera (2007)
σελ. 171
Η νεαρή ψυχίατρος Μπεατρίς Βάργκας Ντιβάλ πιάνει δουλειά στο πλευρό του καθηγητή Φον Βάγκεν, γνωστού για τις επιστημονικά αμφιλεγόμενες θεραπευτικές μεθόδους του που σχετίζονται με την ύπνωση. Αντιμετωπίζοντας και η ίδια ψυχικές διαταραχές, θα εγκλωβιστεί στο νοσηρό περιβάλλον της απομονωμένης ψυχιατρικής κλινικής, σε έναν ασαφή διττό ρόλο γιατρού-ασθενούς. Η εμφάνιση ενός ντετέκτιβ που προσποιείται τον ασθενή, προκειμένου να ερευνήσει εάν οι αμφιλεγόμενες πρακτικές του καθηγητή είναι αυτές που οδηγούν τους ασθενείς στην αυτοκτονία, προσδίδει στο μυθιστόρημα χαρακτηριστικά του αστυνομικού είδους. Ένα ατμοσφαιρικό, ψυχολογικό θρίλερ όπου ο συγγραφέας με συνεχείς αμφισημίες και υπονοούμενα καθιστά μη διακριτά τα όρια πραγματικότητας και παραίσθησης –«Κάτω απ’ την εικόνα αυτή υπάρχει μια άλλη, σαν δυο φωτογραφίες τυπωμένες στο ίδιο σημείο του αρνητικού»– αφήνοντας περίτεχνα στον αναγνώστη την απόφαση της δικής του εκδοχής στον μύθο, ενώ η αγωνία του επιτείνεται με την συνεχή αφήγηση σε δεύτερο ενικό πρόσωπο που δίνει την αίσθηση μιας φασματικής ύπαρξης που εξουσιάζει την ηρωίδα. Ο Ύπνος τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Dashiell Hammett , νουάρ μυθιστορήματος το 1997.
Benjamin Prado – Ποτέ μην δίνεις το χέρι σ’ έναν αριστερόχειρα πιστολέρο (1996) Μετάφραση: Ιωάννα Παπαδοπούλου – Aranzazu Priego
Σέλας (1999)
σελ. 171
Ο νεαρός Ίσραελ, εξαφανίζεται ξαφνικά κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και ο συγγραφέας σε ρόλο ντετέκτιβ-ανακριτή, καλεί τρεις ανθρώπους που τον γνωρίζουν καλά, να μιλήσουν για τη ζωή του. Τρεις αφηγήσεις που συνθέτουν την ιστορία της ενηλικίωσης του ήρωα, που μετά από δύσκολα παιδικά χρόνια και σπουδές στη Νομική κατ’ εντολή του αυταρχικού πατέρα, επανέρχεται μετά τον θάνατο του, ξεπουλάει την πατρική περιουσία και βρίσκει διέξοδο στην μουσική, το αλκοόλ και τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Μια πρωτότυπη νουβέλα του βραβευμένου αλλά άγνωστου στην Ελλάδα Μπένχαμιν Πράδο –«οι ποιητικές του εικόνες συγκροτούν ευφυέστατα σχόλια που διατυπώνονται με την μορφή αφορισμών ποιητικού ροκ» θα γράψει ο Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν– με έντονη νουάρ ατμόσφαιρα και συνεχείς λογοτεχνικές, μουσικές και κινηματογραφικές αναφορές, ενώ η αστυνομική ίντριγκα υποβόσκει περίτεχνα, από την αρχή μέχρι τον έξοχο επίλογο, όπου ο συγγραφέας συζητά με τους τρεις αφηγητές. «Βρισκόμαστε και η τέσσερις εδώ και μοιάζει με το τελευταίο κεφάλαιο ενός αστυνομικού μυθιστορήματος» θα δηλώσει και θα αναφέρει για τον καθένα τα κίνητρα ενός ενδεχόμενου φόνου. «Δεν θα είναι ψέματα αν το γράψω. Εγώ δεν χρειαζόμουν κάποιο τέλος, Εσείς μου το ζητήσατε» θα αντικρούσει κυνικά τις διαμαρτυρίες τους. Γιατί τελικά, ποιος αποφασίζει για το τέλος μιας ιστορίας, ο συγγραφέας ή οι μυθιστορηματικοί του ήρωές; Ή μήπως ο αναγνώστηs, ακούγοντας σε δυνατή ένταση, Sex Pistols, Ramones και Velvet Underground…
Μετάφραση: Γεωργία Ζακοπούλου
Αλεξάνδρεια (2007)
σελ. 327
O Ξαβιέρ Μορέτ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, γνωστός περισσότερο για τα ταξιδιωτικά βιβλία του, αν και έχει γράψει έντεκα μυθιστορήματα. Ο τελευταίος χίπης είναι η πρώτη –και η μόνη μεταφρασμένη στα ελληνικά– από τις τρεις περιπέτειες με πρωταγωνιστή τον οιονεί ντετέκτιβ Μαξ Ριέρα έναν μποέμ, αποτυχημένο συγγραφέα. Από τη δεκαετία του ´70 διαμένει στην πλατεία Ρεάλ της Βαρκελώνης, στο κέντρο μιας περιοχής με σκοτεινά καπηλειά και φτηνές πανσιόν όπου συχνάζουν τουρίστες με σακίδια, φοιτητές, ξεπεσμένοι καλλιτέχνες, μεθύστακες, πόρνες πρεζόνια και πορτοφολάδες. Μια μέρα δέχεται το απρόσμενο τηλεφώνημα του Ζισπέρτ, ενός ξεχασμένου, αντιπαθούς συμμαθητή του, ο οποίος έχει εξελιχθεί σε μεγαλοκαρχαρία των χρηματαγορών. Του προτείνει με πολύ δελεαστική αμοιβή, να γράψει ένα νουάρ σενάριο «με τα συστατικά της επιτυχίας: μπλεξίματα, σεξ, ναρκωτικά, καταδιώξεις και νεκρούς» για ένα φιλόδοξο τηλεοπτικό σήριαλ εκατό πενήντα επεισοδίων. Ενώ φαίνεται ότι είναι η ευκαιρία της ζωής του για να βγει απ’ την λογοτεχνική αφάνεια και να γίνει ένας περιζήτητος συγγραφέας, θα μπλεχτεί χωρίς να το καταλάβει σε μια περίεργη ιστορία που αρχίζει μυστηριωδώς να μοιάζει με το σενάριο της σαπουνόπερας που έχει αναλάβει να γράψει. Ένα απολαυστικό μυθιστόρημα, αστυνομικής πλοκής με έντονα στοιχεία μαύρου χιούμορ όπου ο συγγραφέας με την οπτική ενός ευγενούς παροπλισμένου χίπη, καυτηριάζει τη διαφθορά που επικρατεί στη σκιά της λαμπερής Βαρκελώνης των Ολυμπιακών Αγώνων, παρωδεί την βιομηχανία του θεάματος και αποδομεί τον απατηλό κόσμο των γιάπηδων και την αστική κουλτούρα των 90´s.
Μετάφραση: Χριστίνα Θεοδωροπούλου
Εκδόσεις Πατάκη (2016)
σελ. 606
Ψυχίατρος και πολυβραβευμένος συγγραφέας, ο Χοσέ Κάρλος Σομόθα θεωρείται ένας από τους ανανεωτές του ισπανόφωνου μυθιστορήματος μυστηρίου, με πάνω από είκοσι μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων στο ενεργητικό του. Το μυθιστόρημα, Η Κλάρα στο μισοσκόταδο, μας μεταφέρει στο Άμστερνταμ το 2006, όπου προετοιμάζεται πυρετωδώς η έκθεση «υπερδραματικής τέχνης» του εκκεντρικού και βαθύπλουτου καλλιτέχνη Μπρούνο Βαν Τυς. Το είδος αυτό της τέχνης χρησιμοποιεί ανθρώπινα μοντέλα ως καμβάδες και θεωρείται η πιο προχωρημένη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης. Όταν μια νεαρή κοπέλα που ήταν «ανθρώπινος καμβάς» σε ένα έργο τέχνης στη Βιέννη δολοφονείται με φριχτό τρόπο, το πανίσχυρο ίδρυμα Βαν Τυς, ασκεί πιέσεις στις Αυστριακές αρχές να μην δημοσιοποιηθεί το έγκλημα, για να μην πανικοβληθούν τα μοντέλα, αλλά κυρίως οι πλούσιοι πελάτες. Δυστοπία ή αλληγορία; Νεο-νουάρ με στοιχεία θρίλερ, ή μελλοντολογικό αστυνομικό; Μυθιστόρημα φαντασίας ή τρόμου; Συνδυάζοντας νόρμες και χαρακτηριστικά πολλών λογοτεχνικών ειδών, Η Κλάρα στο μισοσκόταδο είναι μάλλον όλα αυτά, ταυτόχρονα. Το σπουδαίο βραβείο της αστυνομικής λογοτεχνίας Dashiell Hammett (2002) ενισχύει την αστυνομική υπόσταση της ιστορίας. Σίγουρα πρόκειται για μια συναρπαστικά πρωτότυπη ιδέα ή οποία υφαίνεται αριστοτεχνικά σε μια εφιαλτική και συγχρόνως σαγηνευτική ιστορία. Ο συγγραφέας καταβυθίζεται στα άδυτα της ανθρώπινης ύπαρξης, που γνωρίζει καλά με την ιατρική του ιδιότητα, για να θέσει ερωτήματα για τα όρια της τέχνης, για την αναπόδραστη σχέση της με κερδοσκοπικά κυκλώματα και για τη δύναμή της να χειραγωγεί συνειδήσεις σε μια εκμαυλισμένη κοινωνία.
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Opera (2003)
σελ. 349
Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί σ’ ένα κρουασάν, είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Καταλανού συγγραφέα, Πάμπλο Τουσέτ, το οποίο έγινε παγκόσμια επιτυχία και μεταφέρθηκε το 2003 στον κινηματογράφο, από τον σκηνοθέτη Πάκο Μιρ. Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο χοντρός Πάμπλο Μιράγιες, ο άσωτος υιός μιας πλούσιας οικογένειας στη Βαρκελώνη. Δηλώνει «φιλόσοφος του διαδικτύου» είναι τεμπέλης, πλακατζής, μονίμως άφραγκος επιρρεπής σε κάθε είδους καταχρήσεις και λάτρης των κακόφημων μπαρ της πόλης. Εξασφαλίζει κάποια χρήματα, χωρίς να εργάζεται, από την οικογενειακή επιχείρηση Μιράγιες & Μιράγιες της οποίας πρόεδρος είναι ο πρωτότοκος αδερφός του. Όταν αυτός θα εξαφανιστεί μυστηριωδώς, αναγκάζεται να συνεργαστεί με την αντιπαθητική νύφη του, η οποία θα τον ενημερώσει για τα σύννεφα που υπάρχουν στον γάμο του αδερφού του. Για να μην αναμιχθεί στην υπόθεση η αστυνομία, ώστε να αποφευχθεί ένα πιθανό σκάνδαλο, ο Πάμπλο αφού πρώτα βρίσκει την ευκαιρία να «ελαφρύνει» λίγο τον τραπεζικό λογαριασμό του εξαφανισθέντος, θα ακολουθήσει τα ίχνη του στις σκοτεινές γωνιές της Βαρκελώνης. Ο αναγνώστης γρήγορα θα αντιληφθεί ότι το ζητούμενο για ένα ρεμάλι-κατά συνθήκη ντετέκτιβ, δεν είναι η λύση του αστυνομικού γρίφου και θα διασκεδάσει με τα κατορθώματα του αλλοπρόσαλλου Πάμπλο, σε μια σατυρική περιπέτεια με μεγάλες δόσεις κυνικού χιούμορ που παρωδεί τις νόρμες του αστυνομικού και επί της ουσίας, την ίδια τη ζωή.
Μετάφραση: —
Δαίμων του Τυπογραφείου (2010)
σελ. 152
Ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, κεντρικό πρόσωπο του Ισπανικού εμφυλίου στα πρώτα στάδια του πολέμου, τραυματίστηκε θανάσιμα στη Μαδρίτη στις 11 Νοεμβρίου 1936, και ο ταγματάρχης Φερνάντεθ Δουράν αναλαμβάνει την απόρρητη αποστολή να διερευνήσει τις συνθήκες του θανάτου και να συντάξει την τελική αναφορά που θα κλείσει την υπόθεση. Η έκδοση περιλαμβάνει αντί προλόγου μαρτυρίες φίλων και συντρόφων του Ισπανού αναρχικού από Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ (Εστία) που ρίχνουν φως στην προσωπικότητα του Ντουρούτι και τις αντικρουόμενες εκδοχές του θανάτου του, ενώ λειτουργούν για τον αναγνώστη ως παράθεση του ανακριτικού υλικού της έρευνας. Μια πολιτική νουβέλα, νουάρ αισθητικής και αστυνομικής πλοκής που της προσδίδουν οι έρευνες των ντετέκτιβ-στρατιωτικών για τις συνθήκες της δολοφονίας, όπου ο συγγραφέας Πέντρο ντε Παζ (βραβείο Σαραμάγκου 2003) συνδυάζει περίτεχνα την μυθοπλασία με τα ιστορικά ντοκουμέντα της εποχής (docu-novel). Στο τέλος της έκδοσης αναδημοσιεύεται το εμβληματικό κείμενο Η ζωή στην επαναστατική Βαρκελώνη που παρουσιάζει την ισπανική κοινωνική επανάσταση όχι απ’ τη σκοπιά του ιστορικού «αλλά μέσα από τις γλυκές και τις πικρές μνήμες ενός παιδιού».
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Μεταίχμιο (2017)
σελ. 392
Η Αλίθια Χιμένεθ Μπάρτλετ είναι πολυβραβευμένη και πολυμεταφρασμένη συγγραφέας, ιδιαίτερα δημοφιλής για τη σειρά των αστυνομικών μυθιστορημάτων της με πρωταγωνίστρια την επιθεωρήτρια Πέτρα Ντελικάδο. Η σκοτεινή καρδιά της Βαρκελώνης είναι η έκτη από τις έντεκα –μέχρι σήμερα– περιπέτειες της εκκεντρικής ντετέκτιβ. Ένας άντρας βρίσκεται νεκρός στο πάρκο της Σιουδαδέλα στη Βαρκελώνη, χωρίς κανένα στοιχείο που ν’ αποδεικνύει την ταυτότητά του. Οι πρώτες ενδείξεις και μια μαρτυρία δίνουν την εντύπωση ότι το θύμα ξυλοκοπήθηκε άγρια με ένα μπαστούνι του μπέιζμπολ από μέλη ακροδεξιάς οργάνωσης. Η νεκροψία όμως θα δείξει ότι ο θάνατός του προκλήθηκε από μια σφαίρα στη βάση του κρανίου. Η επιθεωρήτρια Ντελικάδο και ο υπαστυνόμος Γκαρθόν, καλούνται να διαλευκάνουν την μυστηριώδη υπόθεση. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα σύγχρονου μεσογειακού νουάρ όπου η συγγραφέας με πρόσχημα την αστυνομική πλοκή αποτυπώνει ρεαλιστικά τη Βαρκελώνη των αστέγων και των μεταναστών με σκοπό να αναδείξει σκοτεινές πτυχές του προβλήματος, τους κινδύνους που εγκυμονεί και την αναλγησία με την οποία αντιμετωπίζεται. Με ρέουσα πρωτοπρόσωπη γραφή, κυνικό χιούμορ και μια ιδιαίτερη πρωταγωνίστρια που συγκεντρώνει πολλά από τα κλισέ των αρσενικών μυθιστορηματικών ντετέκτιβ, συντηρεί επιδέξια το ενδιαφέρον του αναγνώστη, όταν η εξέλιξη της αστυνομικής υπόθεσης δεν βρίσκεται στο πρώτο πλάνο της αφήγησης.
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Angelus Novus (2017)
σελ. 208
Ο αστυνόμος Γοργόνιο Γιανέθα είναι προσκεκλημένος σε μια μεταμεσονύχτια ραδιοφωνική εκπομπή με σκοπό να ενισχύσει την έξωθεν καλή μαρτυρία του Σώματος. Εκεί θα διηγηθεί την πρώτη υπόθεση που ανέλαβε και που έμελλε να είναι η μοναδική που τυπικά έκλεισε αλλά δεν εξιχνιάστηκε ποτέ. Η αφήγηση μας μεταφέρει το 1972, όταν ο νεαρός Γοργόνιο μετατίθεται λόγω των κακών του επιδόσεων στις εξετάσεις της αστυνομίας, στην Υπηρεσία Εγκληματολογικών Ερευνών της επαρχίας Καστεγιόν, όπου δρα ανενόχλητη η διαβόητη Πολιτική και Κοινωνική Αστυνομία του Φράνκο. Στην παρθενική του αποστολή καλείται να βεβαιώσει το θάνατο ενός Χιλιανού μηχανικού σε τροχαίο ατύχημα. Ενώ οι ανώτεροί του, επιδιώκουν να κλείσει άμεσα η υπόθεση, χωρίς την παραμικρή υπόνοια ότι μπορεί να πρόκειται για δολοφονία, ο νεαρός αστυνομικός θα ανακαλύψει ότι ο νεκρός ήταν γνωστός αριστερός, με σπουδαία αντικαθεστωτική δράση. Ένα πολιτικό νουάρ αστυνομικής δομής, με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ρεαλιστική περιγραφή της σκοτεινής φρανκικής εποχής και καυστικό χιούμορ για τις τότε πρακτικές της επαρχιακής αστυνομίας. Αξίζει τέλος να αναφέρουμε ότι ο Αλεχάντρο Γκάγιο –με δώδεκα μυθιστορήματα στο ενεργητικό του– είναι σήμερα διοικητής της αστυνομίας στη Χιχόν.ο
Μετάφραση: Τιτίνα Σπερελάκη
Εκδόσεις Πατάκη (2018)
σελ. 368
Ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ισπανούς συγγραφείς και από το 2003 μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας της χώρας του. «O μετρ του έξυπνου σασπένς» έχει γράψει πάνω από είκοσι πέντε ιστορικά βιβλία μυστηρίου και περιπέτειας – επτά εκ των οποίων με πρωταγωνιστή τον θρυλικό Λοχαγό Αλατίστρε. To μυθιστόρημα Φαλκό, είναι η πρώτη από τις τρεις περιπέτειες του κατάσκοπου Λορένθο Φαλκό. Το 1936, λίγους μήνες μετά την έναρξη του Ισπανικού Εμφύλιου, ο τυχοδιώκτης και χωρίς ηθικές αναστολές Φαλκό, μετά από την επιτυχημένη «επίβλεψη» μιας δολοφονίας, θα συναντήσει στη Σαλαμάνκα τον Ναύαρχο, ή Αγριογούρουνο όπως αποκαλούν πίσω απ’ την πλάτη του, τον υπεύθυνο του σκληρού πυρήνα της φρανκικής αντικατασκοπείας. Θα πάρει την εντολή, με τη συνεργασία δυο γυναικών και ενός άντρα, να απελευθερώσουν τον ιδρυτή της φασιστικής Φάλαγγας, ο οποίος βρίσκεται φυλακισμένος στο φρούριο Αλικάντε, μια επικίνδυνη και ιδιαίτερά κρίσιμη αποστολή, της οποίας η έκβαση μπορεί να αλλάξει τη ροή της ισπανικής ιστορίας. Ένα κατασκοπικό θρίλερ που ακολουθεί βασικά στερεότυπα του είδους, ως προς την ψυχοσύσταση των αντιηρώων-πρωταγωνιστών και την εξέλιξη της ιστορίας, όμως η αφηγηματική δύναμη ενός σπουδαίου στιλίστα της γραφής, ή ρεαλιστική ανατομία του σύνθετου ιστορικού πλαισίου της εποχής του Ισπανικού Εμφύλιου και ο αριστοτεχνικός συνδυασμός μυθοπλασίας και πραγματικών γεγονότων, ανεβάζουν το επίπεδο του βιβλίου.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Πέρεθ-Ρεβέρτε Αρτούρο:
- Η λέσχη «Δουμάς» ή Η σκιά του Ρισελιέ, μτφρ. Δημήτρης Δημουλάς, Εκδόσεις Πατάκη.
Ο «κυνηγός βιβλίων» Λούκας Κόρσο, αναλαμβάνει μια διπλή αποστολή: να διαπιστώσει τη γνησιότητα ενός χειρόγραφου κεφαλαίου του μυθιστορήματος, Οι τρεις σωματοφύλακες, του Αλέξανδρου Δουμά και να λύσει τα αίνιγμα ενός παράξενου βιβλίου που κάηκε το 1667, μαζί με τον άνθρωπο που το τύπωσε. Μια ευφυούς σύλληψης περιπέτεια, αστυνομικού μυστηρίου, με συναρπαστική πλοκή, υπερρεαλιστικά στοιχεία και πολλές διακειμενικές λογοτεχνικές αναφορές που θα ενθουσιάσουν τους βιβλιόφιλους αναγνώστες. Το μυθιστόρημα διασκευάστηκε για τον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Ρομάν Πολάνσκι το 1999, με τον τίτλο, Η ένατη πύλη και τον Τζόνι Ντεπ στο ρόλο του Κόρσο.
Carlos Zanon – Ταξί(2017)
Μετάφραση: Δάφνη Χρήστου
Μεταίχμιο (2021)
σελ. 496
O Κάρλος Θανόν είναι πολυβραβευμένος συγγραφέας νουάρ μυθιστορημάτων, ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας και διευθυντής του διάσημου φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας BCNegra, στη Βαρκελώνη. Στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε το 2020, με το μυθιστόρημα Κρίση ταυτότητας(Μεταίχμιο) και την επιτυχημένη αναβίωση του Πέπε Καρβάλιο, του θρυλικού μυθιστορηματικού ήρωα, του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν. Στο Ταξί πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Σαντίνο, ένας οδηγός ταξί στην πόλη της Βαρκελώνης. Για να παρατείνει το τέλος του παρηκμασμένου γάμου του, περιπλανιέται στους δρόμους της πόλης, ακούει μουσική, διαβάζει λογοτεχνία, αφουγκράζεται τις αλλόκοτες ιστορίες των πελατών του, ανασύρει επώδυνες μνήμες από το πολυκύμαντο παρελθόν του και αναζητεί τη γαλήνη στην αγκαλιά άλλων γυναικών. Μια ξεχασμένη βαλίτσα με ναρκωτικά και χρήματα στο ταξί μιας συναδέλφου, θα εκκινήσει την αστυνομική υπόθεση του βιβλίου. Ο παρορμητικός Σαντίνο, αναζητώντας την προσωπική του λύτρωση θα βρεθεί στο επίκεντρο μιας σκοτεινής ιστορίας που ουσιαστικά δεν τον αφορά και θα συναναστραφεί με ναρκέμπορους, δολοφόνους, πόρνες, ταξιτζήδες και μετανάστες ακολουθώντας μια πορεία προδιαγεγραμμένα αδιέξοδη. Ένα υπαρξιακό-ψυχεδελικό νουάρ μυθιστόρημα με εξαιρετική λογοτεχνική αφήγηση μιας σύγχρονης αστικής οδύσσειας που αντικατοπτρίζει και ενισχύει τις δαιδαλώδεις διαδρομές των εσωτερικών αναζητήσεων ενός εμβληματικού αντιήρωα.
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
Carnivora (2019)
σελ. 288
Στη Χίμαιρα του ανθρώπου-τανκ ο άγνωστος στην Ελλάδα Βίκτορ Σόμπρα, συγγραφέας τριών πολιτικών θρίλερ, χτίζει περίτεχνα την υπόθεση του βιβλίου πάνω σε ένα από τα πλέον εμβληματικά και αναγνωρίσιμα στιγμιότυπα της πολιτικής ιστορίας του 20ού αιώνα, με προφανείς συμβολισμούς. Αυτό του Κινέζου φοιτητή που προτάσσει το σώμα του σε μια φάλαγγα από τανκς στη διάρκεια της φοιτητικής εξέγερσης τον Ιούνιο του 1989, στην πλατεία Τιεν Αν Μεν, στο κέντρο του Πεκίνου. Είκοσι πέντε χρόνια μετά τα γεγονότα, η κυβέρνηση προκειμένου να δείξει ότι διαθέτει την τόλμη να γυρίσει σελίδα και να θέσει τέρμα στην πολύχρονη λογοκρισία, αναθέτει στον πράκτορα Ντάρι, έναν πρώην στρατευμένο κομμουνιστή, να βρει τον άνθρωπο-τανκ και να τον φέρει στο Πεκίνο για μια συμβολική συνάντηση με τον οδηγό του τανκ, μπροστά στις κάμερες της κρατικής τηλεόρασης. Το ταξίδι του Ντάρι από τη Σουηδία στο μακρινό Αζερμπαϊτζάν, που υποτίθεται ότι εντοπίζονται τα ίχνη του ανθρώπου-τανκ, κρύβει πολλές παγίδες. Ένα πρωτότυπο και πολυεπίπεδο πολιτικο-κατασκοπικό θρίλερ, που συνδυάζει αρμονικά την ίντριγκα του μύθου με ένα ιστορικό γεγονός, του οποίου οι αντηχήσεις επηρέασαν τις μετέπειτα παγκόσμιες εξελίξεις. Η ενδελεχής έρευνα του συγγραφέα προσδίδει αληθοφάνεια στην ιστορία και προκαλεί τον αναγνώστη να προβληματιστεί πάνω σε καίρια θέματα του σύγχρονου κόσμου.
Παγκόσμιος οδηγός αστυνομικού – επόμενα τεύχη:
Γαλλία (1ο μέρος)
Γαλλία (2ο μέρος)
Ιταλία
Ελλάδα
Βαλκάνια -Τουρκία
Γερμανία
Μ. Βρετανία (1ο μέρος)
Μ. Βρετανία (2ο μέρος)
Σκανδιναβικές χώρες
Υπόλοιπος κόσμος
