του Φίλιππου Φιλίππου
Η περίπτωση του Σταύρου Κρητιώτη –το μόνο που γνωρίζουμε γι’ αυτόν είναι το ότι γεννήθηκε στα Χανιά το 1960–, θεωρείται ως μοναδική στην ελληνική λογοτεχνία, καθώς εδώ και χρόνια από βιβλίο σε βιβλίο εμφανίζεται με διαφορετικό όνομα, προκαλώντας ερωτηματικά για την ταυτότητά του. Μπορεί αρκετά βιβλία του να τα υπογράφει ως «Σταύρος Κρητιώτης», ωστόσο το 1997 εξέδωσε το Δίνες σιγής ως Σταύρος Κοντολιάς, το 2009 Το αρχείο της Πάπισσας Ιωάννας του Εμμ. Ροίδη ως Σωκράτης Τιτούρης, το 2012 Το θρόισμα των εκδοχών ως Αρίστη Προυσσιώτη, το 2014 το Ο αριθμός που ήθελε όνομα ως Αγνή Ερωτοκρίτου, το 2016 το Ο Γερμανός λοχίας ως Στάθης Λούβαρις.
Το πρόσφατο βιβλίο του με τον τίτλο Πανδοχείο ευσύνοπτων και υπότιτλο Αλλότροπες αφηγήσεις σε δωμάτια και υπόγεια είναι μικρά πεζογραφήματα με ποικίλα θέματα, όπου κάτω από κάποια ενότητα δημοσιεύονται πεζογραφήματα που είτε επέχουν θέση γνωμικών ή φιλοσοφικών συμπερασμάτων είτε είναι εικόνες ζωής με παράξενα πρόσωπα της καθημερινότητας.
Στην πρώτη ενότητα, το «Τηλεγραφείο», τα πρώτα κείμενα είναι τα ακόλουθα. «Αλεξικέραυνο»: «Καθώς σε αναγκάζει τούτο το μικρό να το διαβάσεις αστραπιαία, σε κάνει αλεξικέραυνο. Για να μην καείς, το λιανίζεις, συγκροτώντας έτσι τη σημασία του». «Ανδριάντες»: Ήταν κοντός. Γι’ αυτό γέμισε τον κήπο του με πανύψηλους ανδριάντες, ποικιλότροπα ομοιώματα του εαυτού του. Τα μεσημέρια καθόταν στη σκιά τους και τους ατένιζε. Ένιωθε έτσι ψηλότερος». «Διαθήκη»: «Πριν πεθάνει ο άστεγος, φρόντισε να κληροδοτήσει με ιδιόχειρη διαθήκη στον γείτονά του το χαρτονένιο κουτί στο οποίο κατοικούσε».
Ο αναγνώστης διαβάζοντας τα κείμενα προσπαθεί να εισχωρήσει στο μυαλό του συγγραφέα τους, ο οποίος πέρα από τις ποικίλες παραδοξότητες («Τηλεγράφημα»: «Το τηλεγράφημα έφθασε μισό. Λόγω καταστροφής του τηλεγραφείου») ή ευφυολογήματα («Πώς είσαι;»: «Είχε βαρεθεί τα διαρκή “ Ω, πώς είσαι;” Έτσι , απαντούσε πλέον μ’ ένα απλό “Όπως είσαι”»), ενίοτε προβαίνει και σε προτροπές: «Αποδόμηση»: «Μην αποδομείς, ποιητή, τους στίχους σου για να φτιάξεις μικρές ιστορίες. Αυτές έχουν ήδη μπόλικους κατασκευαστές, δεν χρειαζόμαστε άλλους».
Από την ενότητα «Δωμάτιο αμφιβολίας» και μετά ο συγγραφέας φτιάχνει μικρές ιστορίες-διηγήματα με ένα αφηγητή, ο οποίος μιλάει σε πρώτο πρόσωπο, ενώ συναντάμε και ιστορίες που θα μπορούσαν να γίνουν αστυνομικά διηγήματα, όπως το «Ξυράφι», όπου κάποιος σκοτώνει με ξυράφι τη γυναίκα του και τον εραστή της.
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες, τις πιο άρτιες ενότητες, είναι το «Δωμάτιο αφηγήσεων», όπου ο συγγραφέας μιλάει για την τέχνη της αφήγησης. Στο «Αφήγημα» διαβάζουμε για τις ερωτικές σχέσεις: «Ποτέ δεν ερωτευόμαστε έναν άλλο άνθρωπο. Ερωτευόμαστε μόνο το αφήγημα που στήνουμε για εκείνον». Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει το κείμενο «Αστραπογραφήματα» που νομίζουμε πως είναι απολύτως αυτοβιογραφικό: «Του λέγανε οι φίλοι του να πάψει να σκαρφίζεται μόνο ευσύνοπτα αφηγήματα. Να βάλει το ταλέντο του στη δημιουργία ενός μυθιστορήματος που θα έμενε στη μνήμη του αναγνώστη».
Κλείνοντας τούτη τη μικρή παρουσίαση θα θέλαμε κι εμείς να εκφράσουμε την ευχή να εμφανιστεί κάποια στιγμή ο Σταύρος Κρητιώτης ως μυθιστοριογράφος. Επίσης, και ως «κανονικός» συγγραφέας, διότι τα πολλά του πρόσωπα και το μυστήριο γύρω από την ύπαρξή του μάλλον δεν συγκινούν το αναγνωστικό κοινό. Σε μια συνέντευξη που έδωσε στον Γιάννη Μπασκόζο και δημοσιεύτηκε στον Αναγνώστη διαβάζουμε και τα εξής:
Και μία προσωπική διαπίστωση, η οποία μου φάνηκε με ένταση στο Αληθογράφημα. Έχετε ισχυρές λογοτεχνικές καταβολές και διαθέτετε ενδιαφέροντα λογοτεχνικό λόγο. Μήπως τον έχετε καταπιέσει μέσα από τα κειμενικά σας παιχνίδια;
“Έχω πράγματι υποβαθμίσει σημαντικά τον ρόλο μου ως αφηγητή στα βιβλία μου. Προσπαθούσα να τονίσω το intentio operis. Από την άλλη, γράφω όπως νιώθω ότι μου αρμόζει κατά την ώρα της σύνθεσης της δομής και της πλοκής. Εν πάση περιπτώσει, ακριβώς όπως η πρώτη εμφάνιση της λατινικής λέξης intentio σε ένα κείμενο μετατρέπεται αυτομάτως από τον ηλεκτρονικό ορθογράφο στο αγγλικό intention, έτσι και το πλαίσιο εντός του οποίου εμφανίζεται ένα κείμενό μου καθορίζει και τη μοίρα του. Το περικείμενο είναι τελικά αυτό που μετράει, όχι το κείμενο”.
Αυτά τα νόστιμα περί περικειμένου απευθύνονται σε λίγους, σε ολίγιστους αναγνώστες, εκείνους που ίσως ενδιαφέρονται για ποικίλους γρίφους και μυστήρια, κάτι που ο συγγραφέας το γνωρίζει πολύ καλά. Προφανέστατα, δεν τον απασχολεί –ή δεν τον απασχολούσε μέχρι πρόσφατα–, το ευρύ αναγνωστικό κοινό, αυτό που διαβάζει βιβλία για να διασκεδάσει και να ψυχαγωγηθεί. Η στροφή του Σταύρου Κρητιώτη προς την κανονική λογοτεχνία, με ό,τι σημαίνει αυτό, νομίζουμε πως θα τον ωφελήσει σε μεγάλο βαθμό. Το Πανδοχείο ευσύνοπτων, τίτλος ακατανόητος και ασφαλώς αντιεμπορικός, εκτιμούμε πως είναι μια καλή αρχή για μιαν επανεκκίνηση.
Σταύρος Κρητιώτης, Πανδοχείο ευσύνοπτων –Αλλότροπες αφηγήσεις σε δωμάτια και υπόγεια,Εκδόσεις Μελάνι, 2021.
Βρες το εδώ
