Η πρωτοπορία του Νίκου Μπακόλα

0
1875

              

 

του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.

 

 

Ξεφυλλίζω τη Μεγάλη πλατεία του Νίκου Μπακόλα, που μόλις κυκλοφόρησε σε καινούργια έκδοση από τον Κέδρο, και σκέφτομαι πόσα πράγματα της οφείλουν (εν επιγνώσει τους ή όχι) οι νεώτεροι συγγραφείς. Όχι όλοι, βεβαίως: εννοώ εκείνους  που έχουν δοκιμάσει τις δυνάμεις τους στο πολύ διαδεδομένο και στα καθ ημάς τα τελευταία χρόνια είδος της ιστορικής  μεταμυθοπλασίας. Να ξεκαθαρίσω πως η ιστορική μεταμυθοπλασία δεν αντιπροσωπεύει ακριβώς μια μετεξέλιξη του ιστορικού μυθιστορήματος: μοιάζει περισσότερο με μια προχωρημένη, καθαρώς μεταμοντέρνα εκδοχή του, που παίζει προκλητικά με τον παροντικό και τον παρελθοντικό χρόνο της πλοκής, αναρωτιέται διαρκώς για τη σχέση της αφήγησης με τα ιστορικά υλικά της και δεν παύει να παραπέμπει στον κατασκευαστικό της χαρακτήρα.

Όταν δημοσιεύτηκε η Μεγάλη πλατεία, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο προβληματισμός αυτός απουσίαζε εξ ολοκλήρου από την Ελλάδα, αλλά δύσκολα θα έλεγα πως βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη και στο εξωτερικό. Κι εδώ είναι που επιστρέφουμε πλησίστιοι στην περίπτωση του Μπακόλα. Ο Μπακόλας σίγουρα δεν μπαίνει στους επιστημολογικούς και τους αφηγηματολογικούς προβληματισμούς της ιστορικής μεταμυθοπλασίας – πώς ορίζεται η ιστορική και η ιστοριογραφική γνώση, πώς θα εκσυγχρονιστεί εις βάθος η λογοτεχνική αναπαράσταση του παρελθόντος, πώς θα ενσωματωθεί το ιστορικό ντοκουμέντο στον μύθο (αυτά θα τα κάνει πρώτη λίγο αργότερα η Ρέα Γαλανάκη). Εκείνο που τον φέρνει στα λημέρια της ιστορικής μεταμυθοπλασίας είναι η τροπικότητα. Η τροπικότητα σε ένα διπλό επίπεδο: πρώτα στο επίπεδο της αφηγηματικής τεχνικής και ύστερα στο επίπεδο της διακειμενικότητας. Ως προς την αφηγηματική τεχνική, θα υπενθυμίσω την επιμονή του στον ποιητικό ρεαλισμό. Ως προς τη διακειμενικότητα, θα μείνω στο παιχνίδι που ξεκινάει από την αρχαιοελληνική τραγωδία για να φτάσει μέχρι το ληστρικό μυθιστόρημα, το παραμύθι και τη λογοτεχνία του φανταστικού.

Ο Μπακόλας διαισθάνθηκε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 -και πολύ προτού φτάσει στη Μεγάλη πλατεία  (μιλώ για τον Κήπο των πριγκίπων, αλλά και για την κατοπινή Μυθολογία)- ένα ρεύμα που ερχόταν να αλλάξει δραστικά τη λογοτεχνία της εποχής του και υπό αυτή την έννοια υπήρξε πρωτοπόρος, υπερβαίνοντας τόσο τα χρονικά όρια όσο και τις προσλαμβάνουσες της γενιάς του. Οι γενιές που ακολούθησαν ήταν εκ των πραγμάτων καλύτερα προετοιμασμένες για κάτι τέτοιο. Η πρώτη σκαπάνη του ανήκει επομένως δικαιωματικά.

Προηγούμενο άρθροΚαταιγισμός συναισθημάτων
Επόμενο άρθροΗ τύχη

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ