του Φίλιππου Φιλίππου
Τι συνέβη το καλοκαίρι του 1929 στο Καδακές, μια πόλη της Ισπανίας στο ανατολικό τμήμα της χώρας, συγκεκριμένα στην Καταλωνία, το 1929; Την απάντηση μας τη δίνει το βιβλίο του Κώστα Ξ. Γιαννόπουλου, ο οποίος για να αφηγηθεί εκείνα που συνέβησαν, είτε πραγματικά είτε τα κατασκεύασε ο ίδιος, διάβασε ένα σωρό βιβλία σχετικά με τους ήρωες και τις ηρωίδες του, αλλά και με το κίνημα των σουρεαλιστών. Μεταξύ αυτών των βιβλίων βρίσκονται έργα των Πωλ Ελυάρ, Σαλβαδόρ Νταλί, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Ρενέ Κρεβέλ, Λουίς Μπουνιουέλ, Αντρέ Μπρετόν, αλλά και του δικού μας Άδωνι Κύρου.
Για να κατανοήσει ο αναγνώστης τα δρώμενα, που ενδεχομένως να του φανούν αινιγματικά και γριφώδη, ο Κώστας Γιαννόπουλος (δημοσιογράφος και συγγραφέας, κριτικός βιβλίων σε εφημερίδες και περιοδικά, λάτρης τη ποίησης και των εικαστικών, έχοντας στο ενεργητικό του βιβλία για τον Περικλή Γιαννόπουλο, τον Μιχαήλ Μητσάκη και τον Κώστα Καρυωτάκη, φρόντισε να υπάρχει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ένα τρόπον τινά επεξηγηματικό κείμενο:
«Ο Σαλβαδόρ Νταλί προσκαλεί στο εξοχικό του στο Καδακές κορυφαίους διανοούμενους και καλλιτέχνες της εποχής. Πολλοί ανταποκρίνονται με πρώτους τον Πωλ Ελυάρ και τον Ρενέ Μαγκρίτ, που συνοδεύονταν από τις συζύγους τους. Στη συντροφιά προστίθενται αργότερα ο Χουάν Μιρό, ο Λουίς Μπουνιουέλ, και ο Καμίλ Γκομάν. Ένα καλοκαίρι καθοριστικό τόσο για την τέχνη όσο και για τη ζωή του Νταλί, καθώς, πέρα από τη μύησή του στον σουρεαλισμό, εκεί στο Καδακές γεννήθηκε το μεγάλο ειδύλλιο μεταξύ του Νταλί και της Γκαλά, συντρόφου του Ελυάρ».
Για να πάρουμε μια γεύση του τρόπου της προσωπικής αφήγησης του Κώστα Γιαννόπουλου, θα παραθέσουμε λίγες φράσεις από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου που τιτλοφορείται «Το χαντάκι του έρωτα», όπου τα ξένα λόγια υπογραμμίζονται με πλάγια γράμματα:
«Πολύ φοβάμαι πως το αλέτρι των λέξεων σκούριασε. Κανένα χαντάκι έρωτα τη σάρκα πια δεν αγγίζει, ολοφύρεται ο Ελυάρ: Και εγώ σε παρακαλώ γονατιστός να κρατήσεις ανοιχτά αυτή την αυγή τα μάτια σου τα αυγινά και ν’ αφήσεις να συνεχίσω να σε λατρεύω. Θα πλέξω μέσα στο στεφάνι των μαλλιών σου τη διαφθορά της μέρας…»
Και συνεχίζει παρακάτω:
«Το Καδακές είναι λίγο συννεφιασμένο σήμερα το πρωί. Η πλευρά με τα απόκρημνα βράχια μοιάζει, θαρρείς, με την ολόμαυρη μάχη των Ψαρών […] το κρεβάτι αρκετά μεγάλο και για δύο όσο και για ένα. Μπορεί όμως και για τρεις, γιατί μετά θα έρθει η βροχή. Μια βροχή καλοσύνης…»
Όλα καλά κι όλα ωραία, ποιητικά και ρομαντικά, με ελαφρά πονηρές παρατηρήσεις, ωστόσο, ο αναγνώστης αναρωτιέται τι σημαίνουν τα λόγια που ακολουθούν, τον βάζουν σε σκέψεις κι αν δεν είναι μυημένος στις λογοτεχνικές προτιμήσεις του συγγραφέα και στις ποιητικές εμμονές του δεν μπορεί να βγάλει άκρη:
«Ο φαρμακοποιός ανοίγει για να υποδεχτεί την κυρία Έρση. Εκείνη είναι καθισμένη αναπαυτικά στην πολυθρόνα της. Μόλις έχει ξεγλιστρήσει από την ασφάλεια του ύπνου της».
Παρακάτω γίνεται λόγος για τον κύριο Νίκο Γαβριήλ. Αυτός είναι ο φαρμακοποιός της ιστορίας και η κυρία Έρση είναι μια λογοτεχνική ηρωίδα του. Τώρα τι σχέση μπορεί να έχει ο εκ Θεσσαλονίκης λογοτέχνης, ο Πεντζίκης, με τους Γάλλους και Ισπανούς σουρεαλιστές είναι κάτι που κι αυτό επίσης ανήκει στα αινιγματικά δρώμενα του συγγραφέα που είπαμε.
Κάπως έτσι συνεχίζουμε την ανάγνωση των ιστοριών του βιβλίου. Συχνά, πολύ συχνά, μαθαίνουμε για τις καλλιτεχνικές δραστηριότατες των ηρώων και των ηρωίδων, π.χ. για τις πρωτοποριακές ταινίες του Μπουνιουέλ Ανδαλουσιανός σκύλος και Χρυσή εποχή.
Μαθαίνουμε όμως και για τις ερωτικές σχέσεις τους, κυρίως για τον έρωτα του Πωλ Ελυάρ προς την σύζυγό του, την Γκαλά, μια θερμή Ρωσίδα, η οποία τον εγκατέλειψε για χάρη του Σαλβαδόρ Νταλί, ο οποίος είχε σεξουαλικές σχέσεις με τον Λόρκα.
Ασφαλώς, από το Ένα καλοκαίρι στο Καδακές δεν λείπουν οι πολιτικές αναφορές. Ο συγγραφέας μας θυμίζει μια παράγραφο από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο δεδομένου ότι οι περισσότεροι σουρεαλιστές υπήρξαν κομμουνιστές στη νεότητά τους –δύο από εκείνους που παρέμειναν στο μαρξισμό μέχρι το τέλος ήταν ο Ελυάρ και ο Αραγκόν.
Σε κάθε περίπτωση, ο Κώστας Γιαννόπουλος καταφέρνει να μας εισάγει στον παράξενο κόσμο των σουρεαλιστών. Τώρα σχετικά με τον κεντρικό του ήρωα, τον Νταλί, σημειώνει πως εκείνο το καλοκαίρι του 1929 ήταν μοιραίο γι’ αυτόν, αφού καθόρισε όλη τη μετέπειτα πορεία του.
Κώστας Γιαννόπουλος, Ένα καλοκαίρι στο Καδακές 1929,Εκδόσεις Λέμβος, 2022
Βρες το εδώ
