της Αλεξάνδρας Σαμοθράκη
Σας έχει τύχει ποτέ να απογοητευτείτε από την καψούρα σας; Υποθέτω πως είναι πλεονασμός, να αναφέρω τις λέξεις «καψούρα» και «απογοήτευση» στην ίδια πρόταση, αλλά θα το κάνω καθώς υπάρχουν χειρότερα φάουλ από τον πλεονασμό. Φανταστείτε τα ανάμεικτα συναισθήματα στην προσμονή συνάντησης με κάποιον/α πρώην. Το φτερούγισμα όταν τον/την γκουγκλάρεις στο ΦΒ. Μην σας τα λέω, τα ξέρετε. Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι να αναφωνήσεις «Τι έπαθες ρε φίλε;» «Πώς έγινες έτσι;» Ξεχνάς τότε την γλυκιά ηδονή της δικαίωσης αν-ειχες- μείνει-μαζί-μου-δεν –θα-ήσουν-έτσι, ξεχνάς τα εντελώς μάταια όνειρα που κάνατε για το μέλλον σας, όλα τα παίρνει σβάρνα ένας χειμαρρος κρυστάλλινου ανθρωπισμού για τον καημένο και τις απανωτές κατραπακιές της μοίρας που τον κατάντησαν έτσι. Γιατί σας τα λέω αυτά; Όχι, δεν πέτυχα κανέναν πρώην μου και που να τον πετύχω εδώ στην εξοχική Αγγλία, πάντα αγαπούσα τα αφράτα πρόβατα, αλλά όχι με τέτοιο τρόπο. Σας τα λέω επειδή έβγαλε καινούργιο βιβλίο ο Κολμ Τόιμπιν.
Ο Τόμπυ (γεν 1955), ο συγγραφέας του Μπρούκλυν και της Διαθήκης της Μαρίας δεν χρειάζεται φυσικά εμένα για να επικυρώσω την αξία του- μπορεί να ξεκίνησε από δημοσιογράφος και να είναι γόνος μελών του IRA, αλλά τι να λέμε τώρα είναι ταλεντάρας, ίσως ο καλύτερος εν ζωή Ιρλανός συγγραφέας μαζί με τον John Banville (σόρυ Sebastian Barry)- οπότε θα σας πω την ειλικρινή μου γνώμη. Με όση λαχτάρα άρπαξα από το βιβλιοπωλείο τον «Μάγο» , που πραγματεύεται τη ζωή του νομπελίστα Τόμας Μαν, άλλο τόσο ξενέρωμα προέκυπτε στο γύρισμα κάθε σελίδας. Πρόσφατα ο «Μάγος», είχε βραβευτεί με το βραβείο Rathbones Folio (ύψους30.000 στερλίνων) που φιλοδοξεί να γίνει το αντίπαλο δέος του Booker. Δεν ρωτάγανε και εμένα που παραμένω 43 χρόνια ανέκδοτη, αλλά η φιλοδοξία δεν φτάνει. Όπως και να έχει, το σκεπτικό της επιτροπής ήταν το εξής : «είναι ένα τόσο ευρύ, γενναιόδωρο, φιλόδοξο μυθιστόρημα, που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας του 20ού αιώνα ενώ εστιάζει στις λεπτομέρειες τις προσωπικής ζωής ενός ανθρώπου». Προσπερνώ το φιλοσοφικό ερώτημα αν κάνουν τα βραβεία τα βιβλία ή τούμπαλιν και συνεχίζω με τον Μάγο.
«Μάγο» ή ίσως καλύτερα «ταχυδακτυλουργό» (Ο πρωτότυπος τίτλος του έργου είναι“ The Magician” δηλαδή «Ο Ταχυδακτυλουργός») αποκαλούσαν τον Τόμας Μαν τα έξι παιδιά του, ανάμεσα στα οποία ο επίσης συγγραφέας Κλάους Μαν. Ίσως ο Ίκαρος να θεώρησε πως ο «Μάγος» είναι καταλληλότερος τίτλος δεδομένου όμως ότι υπάρχει ήδη ο «Μάγος» (“The Magus”) του John Fowles και οι δύο αγγλοσαξονες μάγοι θα ανοίξουν συντεχνία. Θα μου πείτε τι σημασία έχει άμα το πρόθεμα είναι σωστό, αλλά για πάτε να ζητήσετε ένσημα από τον ΙΚΑ-ρο.
Το πρόβλημα με το βιβλίο δεν έχει να κάνει με τη μετάφραση του τίτλου. Μοιάζει σαν ο Toibin να ακολουθεί πιστά ή ισως αντίστροφα (τουλάχιστον αντίστροφα γεωγραφικά- αυτή τη φορά από την Ευρώπη προς την Αμερική) τη συνταγή που είχε εφαρμόσει στον «Δάσκαλο» όπου αφηγείτο τη ζωή του Χέρνυ Τζέημς. Ενώ όμως στον Δάσκαλο, τα ζητήματα της προσωπικής ζωής του Τζέημς, οι απροσδιοριστίες στη σεξουαλικότητά του, η μοναξιά του δημιουργού και του ξένου, ά-πατρη- έδεναν αριστοτεχνικά, στον Μάγο, η γράφη μοιάζει περισσότερο με βαριεστημένο συμπληρώστε-τις- τελείες ανάμεσα στα γνωστά γεγονότα της ζωής του Μαν που δεν ήταν και λίγα. Συνταρακτικές στιγμές όπως η βράβευση με το Νόμπελ (1929), η πίεση του λογοτεχνικού περίγυρου λόγω της αδικαιολόγητης καθυστέρησης καταδικαστικής δήλωσης κατά των Ναζί εκ στόματος Μαν, η επεισοδιακή μετοίκιση της οικογένειας στις ΗΠΑ ενώ μαινόταν ο Β’Παγκόσμιος, όλα αντιμετωπίζονται με μια μουσειακή, ακαδημαϊκή ψυχραιμία. Ακόμη και τα πρώτα του ομοφυλοφιλικά του σκιρτήματα, οι διακοπές μετά της συζύγου του στη Βενετία κατά το ξέσπασμα της χολέρας στην Ιταλία ενώ γλυκοκοιτούσε τον Πολωνό έφηβο με τους ξανθούς βόστρυχους που έδωσαν στον Άσενμπαχ αρχικά ζωή και στη συνέχεια στον «Θάνατο στη Βενετία», η περιπέτεια της υγείας της συζύγου του, Κάτιας, που τον οδήγησε στο σανατόριο του Μαγικού Βουνού της Ελβετίας, όλα αγναντεύονται από ενα σημείο απόμακρο και δεν ξέρω αν θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω και αντι-συγγραφικό. Ο ίδιος ο Μαν, όπως όλοι οι νομπελίστες, αφηγείται τους σταθμούς της ζωής του σε δυο σελίδες,μετά τη βράβευση του-αφήνοντας φυσικά εκτός από τις πιπεράτες λεπτομέριες που αναμενόμενα θα άφηνε εκτός ένας συγγραφέας το 1929. Δεν χρειαζόμαστε κάτι παράπανω για να εκτιμήσουμε το έργο του. Αυτό που ίσως χρειαζόμαστε είναι παραπάνω Κολμ Τοΐμπιν.
Είναι όμως συνηθισμένο σημείο των καιρών, το πρέπει να κατατρώει τον συγγραφέα, να στομώνει το βιβλίο του με τόσα πολλά που πρέπει να ειπωθούν που τελικά το μόνο που στομώνει να είναι η αιχμηρότητα της γραφής του. Κολμ γιατί μου το έκανες αυτό; Αλλά και κάνε μου ό,τι θες, περιμένω εναγωνίως το επόμενό σου βιβλίο.
