της Αλεξάνδρας Σφοίνη (*)
O λόρδος Μπάιρον, ο φιλελεύθερος Άγγλος ρομαντικός ποιητής, θεωρήθηκε εξ υπαρχής και έως σήμερα ως ο κυριότερος εκφραστής του φιλελληνισμού. Η πίστη του στη νέα πολιτική πραγματικότητα που διαμορφωνόταν με την Ελληνική Επανάσταση, η έλευσή του στην Ελλάδα και η συνεργασία του με την ελληνική κυβέρνηση, η οικονομική ενίσχυση και η συνέργεια στην εξασφάλιση της συνδρομής της Βρετανίας στη σύναψη δανείου, είναι μερικές από τις οφειλές του ελληνικού αγώνα του 1821 στο πρόσωπό του. Ο θάνατός του αναζωπύρωσε την έκφραση του φιλελληνισμού, το παράδειγμά του συστράτευσε και άλλα μεγάλα ονόματα της εποχής στην ελληνική υπόθεση, ο βυρωνισμός έφθασε ως τη Ρωσία και τη Βόρεια Αμερική. Πολλοί είναι οι στίχοι λυρικής ποίησης που δημοσιεύτηκαν αμέσως μετά τον θάνατό του, πολλά είναι τα βιβλία αναμνήσεων για τις τελευταίες του ημέρες στο Mεσολόγγι και οι βιογραφίες που συνετέλεσαν να δημιουργήσουν τον μύθο γύρω από το πρόσωπό του. Από τότε μέχρι σήμερα, που πλησιάζουν τα 200 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή, δεν σταμάτησαν να εκδίδονται βιβλία για τη ζωή και το έργο του.
Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει μια διάλεξη για τον Μπάιρον γραμμένη και παρουσιασμένη σε επιλεγμένο κοινό από τον Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, γόνο αριστοκρατικής οικογένειας της Σικελίας και συγγραφέα γνωστό από τον Γατόπαρδο, το μόνο ολοκληρωμένο μυθιστόρημά του (εκδόθηκε το 1957), που αποτέλεσε ορόσημο για τα ιταλικά γράμματα και ενέπνευσε στον Λουκίνο Βισκόντι την ομότιτλη ταινία του.
Για τον Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, εξαιρετικό γνώστη της αγγλικής λογοτεχνίας, ο Μπάιρον, αν και δεν τοποθετείται στο ύψος του Μίλτον ή του Σαίξπηρ, ενσάρκωσε τον Ρομαντισμό και επηρέασε σημαντικά την ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Ο Λαμπεντούζα περιγράφει το ιστορικό πλαίσιο και το περιβάλλον του Μπάιρον που εγκυμονούσε ριζικές αλλαγές σε μια περίοδο οικονομικής, θρησκευτικής και πολιτικής κρίσης, αφηγείται την περιπετειώδη ζωή του που τον διαμόρφωσε σε αμφισβητία των κανόνων της εποχής, ευμετάβλητο και αντιφατικό αλλά και αφιερωμένο σε υψηλά ιδανικά, και κατόπιν μιλά για το έργο του που το θεωρεί λιγότερο σημαντικό από τη ζωή του.
Εντούτοις, στις σελίδες του βιβλίου το έργο του Μπάιρον διαπλέκεται με τη ζωή του. Το μεγάλο ταξίδι του στην Ανατολή (1809-1811), όπου γνώρισε την αμέριμνη, νωχελική και εξωτική ζωή –ορισμένοι τον χαρακτήρισαν φιλότουρκο–, αλλά και τη γη όπου γεννήθηκε «η ελευθερία, η ευλαλία, η ποίηση, η φιλοκαλία», αφηγείται στο πρώτο μεγάλο πραγματικά πρωτοποριακό ποίημά του Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ με το καινοτόμο ύφος που τον έκανε διάσημο. Από το ταξίδι του στην Ανατολή ο Μπάιρον άντλησε υλικό και για τα επόμενα έργα του.
Αργότερα, στην Ιταλία, όπου ταξίδεψε με τον Σέλλεϋ, γνώρισε Έλληνες επαναστάτες και «η ιδέα ότι θα μπορούσε να απελευθερώσει από τη δουλεία τους απογόνους του Σοφοκλή και του Πλάτωνα φλόγιζε την καρδιά του. Αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στο Ελληνικό ζήτημα: πούλησε όλη του την περιουσία, αγόρασε όπλα και φάρμακα, μίσθωσε ένα καράβι» και σάλπαρε για την Ελλάδα. Στις επιστολές που έγραψε εκείνη την εποχή αποτυπώνει συγκινητικά τη λαχτάρα και την απογοήτευση, την πνευματική διαύγεια και τη διπλωματική δεινότητα, μέχρι που τον πρόλαβε η ελονοσία: «Ένα καθ’ όλα αντάξιο τέλος για έναν ρομαντικό ποιητή».
Το βιβλίο αυτό εμπλουτίζει τη βιβλιογραφία για τον μεγάλο φιλέλληνα και την εποχή του. Όπως επισημαίνεται στο οπισθόφυλλο, ο Τομάζι ντι Λαμπεντούζα «μας καλεί να τον ξαναγνωρίσουμε, μέσα από ένα λιτό αλλά εμβριθές και ελκυστικό κείμενο, με ιδιαίτερη σημασία για εμάς, που έχουμε φυλάξει μια θέση στην Ιστορία μας για τον Μπάιρον».
(*) Η Αλεξάνδρα Σφοίνη είναι η Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Giuseppe Tomasi di Lampedusa, Μπάιρον, μετάφραση Δήμητρα Δότση, εισαγωγή Θεοδώρα Πασαχίδου, εκδόσεις Αιώρα, Αθήνα 2020, 121 σελ.
Βρες το εδώ
