Περιήγηση στον κόσμο του αστυνομικού
(του Μάρκου Κρητικού)
Ξεκινάμε σήμερα την περιήγηση στον κόσμο του αστυνομικού σε μια πληρέστερη, αναθεωρημένη έκδοση. Θα ολοκληρωθεί σε 14 τεύχη και θα περιλαμβάνει μια επιλογή από 200 περίπου συγγραφείς σε όλο τον κόσμο και πάνω από 300 έργα τους. Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε με γεωγραφικά κριτήρια, ένα κατάλογο σημαντικών βιβλίων της αστυνομικής λογοτεχνίας που επηρέασαν την εξέλιξη του είδους στον παγκόσμιο χάρτη από τις απαρχές του, μέχρι σήμερα.
23+1 προτάσεις από την Λατινική Αμερική (τχ. 1)
«Όπως λέει ο Πάκο Τάιμπο, το μαύρο μυθιστόρημα πρέπει να είναι ρεαλιστικό και στη Λατινική Αμερική δεν είναι ρεαλιστικό ο “ήρωας” (ή ο ντετέκτιβ) να είναι αστυνομικός. Δεν είναι ρεαλιστικό ένα μυθιστόρημα με “καλούς” αστυνομικούς στην Αργεντινή των 30.000 δολοφονημένων της τελευταίας δικτατορίας. Συνεπώς το λατινοαμερικάνικο “μαύρο”, εφόσον θέλει να είναι πιστό στην πραγματικότητα, υποχρεωτικά είναι αντικαθεστωτικό, υποχρεωτικά είναι αντιεξουσιαστικό, υποχρεωτικά είναι κοκκινόμαυρο. Ίσως κάποιοι από τους ήρωές του να νιώθουν προδομένοι ή απογοητευμένοι, όμως δεν είναι μετανοημένοι και σε καμία περίπτωση δεν περνούν με το μέρος του αντίπαλου».
Το παραπάνω απόσπασμα από άρθρο του βραβευμένου μεταφραστή ισπανόφωνης λογοτεχνίας Κρίτωνα Ηλιόπουλου (marginalia 15.10.2019) είναι μια σύντομη αλλά ιδιαίτερα περιεκτική περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών του λατινοαμερικάνικου νουάρ.
- Χόρχε Λουίς Μπόρχες & Αντόλφο Μπιόι Κασάρες – Έξι προβλήματα για τον Δον Ισίδρο Παρόδι (Αργεντινή, 1942)
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Ύψιλον (1984)
σελ. 183
Στις αρχές της δεκαετίας του ’40, μια εποχή που μεσουρανεί το αμερικάνικο hard-boiled και οι ιστορίες μυστηρίου της Αγκάθα Κρίστι, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, μια από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές μορφές του 20ού αιώνα, και ο Αντόλφο Μπιόι Κασάρες –θυμηθείτε το εξαιρετικό βιβλίο του Η εφεύρεση του Μορέλ (Πατάκης)– ενώνουν τις δυνάμεις τους για να γράψουν μια συλλογή αστυνομικών διηγημάτων. Ο Δον Ισίδρο Παρόδι –«που έχει την τιμή να είναι ο πρώτος φυλακισμένος ντετέκτιβ στα συγκλονιστικά χρονικά της αστυνομικής έρευνας»– καλείται να εξιχνιάσει εγκλήματα με μόνο στοιχείο τη μαρτυρία κάποιων από τους εμπλεκόμενους στην υπόθεση που τον επισκέπτονται στο κελί του, όπου εκτίει ποινή εικοσαετούς κάθειρξης για έναν φόνο που δε διέπραξε. Η εξ αποστάσεως επίλυση αστυνομικών μυστηρίων είναι ένα τέχνασμα που έχουμε ξανασυναντήσει στη λογοτεχνία –χαρακτηριστικό παράδειγμα ο αποκρυπτογράφος γρίφων Αμπίλιο Κουαρέσμα στις αστυνομικές ιστορίες του Φερνάντο Πεσσόα–, με τη σύνθετη συλλογιστική ενός εγκεφαλικού ντετέκτιβ να υποκαθιστά την εμπειρική έρευνα. Έξι απολαυστικές whodunnit αστυνομικές ιστορίες με έντονα σατιρικά στοιχεία, ευφυή λογοπαίγνια και αντιπροσωπευτικούς ήρωες απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα της Αργεντινής, Η συλλογή των διηγημάτων παρουσιάζουν ιδιαίτερη ιστορική αξία γιατί αφενός θεωρείται από τα πρώτα δείγματα της αστυνομικής λογοτεχνίας στη Λατινική Αμερική και αφετέρου φέρει την υπογραφή δυο εμβληματικών λογοτεχνών.
- Rodolfo Walsh – Επιχείρηση σφαγή (Αργεντινή, 1957)
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Ακυβέρνητες Πολιτείες (2018)
σελ. 256
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα πραγματικών γεγονότων –το πρώτο non-fiction novel στην ιστορία λογοτεχνίας– με θέμα την προσπάθεια απόκρυψης από την «Απελευθερωτική Επανάσταση», όπως ονομαζόταν η πραξικοπηματική κυβέρνηση στην Αργεντινή, της εκτέλεσης μιας ομάδας πολιτών, μετά την αποτυχημένη εξέγερση στις 9 Ιουνίου 1956. Όταν ο Ροδόλφο Ουόλς ανακαλύπτει τυχαία ότι υπάρχουν επιζώντες από το εκτελεστικό απόσπασμα, διεξάγει εξονυχιστική δημοσιογραφική έρευνα με κίνδυνο της ζωής του, αφού οι δυνάμεις καταστολής παραμένουν στην εξουσία. Θα φέρει στο φως στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι συλλήψεις των πολιτών είχαν λάβει χώρα πριν την επίσημη κήρυξη του στρατιωτικού νόμου για την καταστολή της εξέγερσης γεγονός που καθιστούσε την εκτέλεση παράνομη και τους εντολοδότες της, κοινούς εγκληματίες. Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνεται και το τελευταίο εξαιρετικό κείμενο («Ανοιχτή επιστολή ενός συγγραφέα προς τη χούντα») που έγραψε ο Ουόλς λίγο πριν δολοφονηθεί σε ενέδρα από τους στρατιώτες του δικτάτορα Βιντέλα, το 1977. Ένα βιβλίο ντοκουμέντο, βασισμένο στις προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και γραμμένο με τη μορφή νουάρ μυθιστορήματος, που θεωρείται σταθμός στην πολιτική ιστορία της Νοτίου Αμερικής.
- Rafael Bernal – Η συνωμοσία της Μογγολίας (Μεξικό, 1969)
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
Carnivora (2020)
σελ. 222
«Γαμώ τον νεκρό μου, γαμώ! Πτώμα ήταν εκείνος απ’ τη Χουάρες. Ετούτος εδώ είναι ένα γαμημένο κουφάρι. Και πρέπει να του βγάλω το μαχαίρι απ’ τα πλευρά. Δε γίνεται να πετάω ένα μαχαίρι με κάθε νεκρό». Τάδε έφη Φιλιμπέρτο Γκαρσία (!), ο πιο αδίστακτος, κυνικός και βλάσφημος ιδιωτικός ντετέκτιβ του Μεξικού –και όχι μόνο–, ο οποίος μας συστήνεται ως «μηχανή παραγωγής γαμημένων κουφαριών, δευτεροκλασάτων νεκρών» και κάνει τους σκληροτράχηλους ντετέκτιβ του αμερικάνικου hard boiled να κοκκινίζουν. Ο ατρόμητος Φιλιμπέρτο θα συνεργαστεί με έναν «Ρώσο» της KGB και έναν «γκρίνγκο» του FBI για να αποτρέψει τη σχεδιαζόμενη –σύμφωνα με πληροφορίες από τη μακρινή Μογγολία– τρομοκρατική επίθεση εναντίον του Προέδρου των ΗΠΑ κατά την επικείμενη επίσκεψή του στην πόλη του Μεξικού. Ένα απολαυστικό cult αστυνομικο-κατασκοπικό θρίλερ, με έμφαση στο σασπένς, με ξέφρενο ρυθμό, διαβρωτικό χιούμορ και εμφανείς επιρροές από το αμερικάνικο pulp fiction. Η συνωμοσία της Μογγολίας -το magnum opus του άγνωστου στη χώρα μας Μεξικάνου συγγραφέα Ραφαέλ Μπερνάλ- κατατάσσεται στα πιο εμβληματικά έργα της νουάρ μεξικάνικης λογοτεχνίας, ενώ είναι χρονικά ένα από τα πρώτα «σκληρά» μυθιστορήματα στην ιστορία της λατινοαμερικάνικης αστυνομικής λογοτεχνίας.
- Osvaldo Soriano – Θλιμμένος τελευταίος και μόνος (Αργεντινή, 1973)
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Opera (1999)
σελ. 182
Ο Αργεντίνος Οσβάλντο Σοριάνο ήταν δημοφιλής συγγραφέας και μαχόμενος δημοσιογράφος. Τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε περισσότερες από είκοσι χώρες. Με δεδομένο ότι το αμερικανικό hard-boiled, άσκησε βαθιά επιρροή στο έργο των λατινοαμερικανών συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας, ο Σοριάνο στο μυθιστόρημά του, Θλιμμένος τελευταίος και μόνος, αναβιώνει τον θρυλικό ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου, από το σημείο που τον άφησε ο Ρέιμοντ Τσάντλερ, στις τελευταίες σελίδες του Πλέιμπακ και στα δυο πρώτα κεφάλαια του ημιτελούς The Poodle Springs. Ένας συγγραφέας -o ίδιος ο Σοριάνο(!)- αναζητά στοιχεία για να γράψει ένα βιβλίο για τους Όλιβερ Χάρντι και Σταν Λόρελ (Χοντρός και Λιγνός), το πιο διάσημο ντουέτο στην ιστορία του κινηματογράφου. Σέ ένα νεκροταφείο του Λος Άντζελες θα συναντήσει κάποιον που είχε γνωρίσει προσωπικά τον Σταν Λόρελ λίγο πριν πεθάνει και δεν είναι άλλος από τον Φίλιπ Μάρλοου. Μαζί θα μπλέξουν σε κωμικοτραγικές καταστάσεις σε μια ιστορία στην οποία θα παρελάσουν οι μεγαλύτεροι αστέρες της έβδομης τέχνης. Ένα πρωτότυπο, παρωδιακό μυθιστόρημα με βιτριολικό χιούμορ και απροσδόκητη εξέλιξη που σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της πρώιμης περιόδου του λατινοαμερικανικού νουάρ.
- Paco Ignacio Taibo II – Χωρίς αίσιο τέλος (Μεξικό, 1981)
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
Άγρα (2021)
σελ. 200
O Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II, Ισπανό-Μεξικανός συγγραφέας, ιστορικός, δημοσιογράφος και πολιτικός ακτιβιστής είναι ο θεμελιωτής του νέου αστυνομικού μυθιστορήματος της λατινικής Αμερικής -έχει τιμηθεί τρείς φορές με το βραβείο Hammett– και ιδρυτής του διάσημου, ετήσιου θερινού φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας Semana Negra (Μαύρη Εβδομάδα) στη γενέτειρά του Χιχόν, της Ισπανίας. Έχει γράψει πάνω από πενήντα βιβλία ποικίλης θεματολογίας που έχουν εκδοθεί σε περισσότερες από τριάντα χώρες Η βιογραφία του για τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα ένα πολυσέλιδο, μνημειώδες έργο, με σπάνιες φωτογραφίες και ανέκδοτο υλικό, θεωρείται η πληρέστερη βιογραφία που έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα για τον μεγάλο «Κομαντάντε Τσε». Oι εννέα περιπέτειες της σειράς, με πρωταγωνιστή τον μονόφθαλμο ιδιωτικό ντετέκτιβ ‘Εκτορ Μπελασκοαράν Σάυν, τον έκαναν δημοφιλή σε όλο τον κόσμο. Το μυθιστόρημα, Χωρίς αίσιο τέλος, είναι το τέταρτο βιβλίο της σειράς. Ένας νεκρός Ρωμαίος στρατιώτης με κομμένο λαρύγγι στην τουαλέτα του γραφείου του, και μια ανώνυμη επιστολή που περιέχει τη φωτογραφία κάποιου άγνωστου, δολοφονημένου με τον ίδιο τρόπο, ένα αεροπορικό εισιτήριο για τη Νέα Υόρκη στο όνομά του και το λακωνικό μήνυμα: «Μην ανακατευτείς» σίγουρα δεν είναι μια συνηθισμένη υπόθεση. «Στη Νέα Υόρκη να πάει η καριόλα η μάνα σας!» θα αποφασίσει στα γρήγορα ο ξεροκέφαλος ντετέκτιβ και θα βρεθεί, χωρίς να το καταλάβει, στο στόχαστρο πληρωμένων δολοφόνων, μπλεγμένος σε μια αλλόκοτη ιστορία που δεν θα πάει καλά όπως δεν πάει τίποτα καλά στη χώρα του, το Μεξικό. ‘Ένα πολυ-φονικό νουάρ, καταιγιστικής δράσης με πρωτότυπη πλοκή και στοιχεία μαύρου χιούμορ όπου ο απογοητευμένος επαναστάτης Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ -όπως συνηθίζει στα βιβλία του- καταδεικνύει τις παθογένειες της μεξικάνικης κοινωνίας και παίρνει σαφή θέση για την πολιτική κατάσταση της χώρας.
Άλλες προτάσεις από το έργο του Paco Ignacio Taibo II:
- Η σκιά της σκιάς, μτφρ. Κική Καψαμπέλη, Άγρα.
Στην πόλη του Μεξικού το 1922, ένας δημοσιογράφος του αστυνομικού ρεπορτάζ, ένας δικηγόρος ιερόδουλων, ένας ποιητής που γράφει διαφημιστικά σλόγκαν και ένας Κινέζος αναρχικός συνδικαλιστής ερευνούν μια σειρά αινιγματικών φόνων που πίσω τους κρύβουν μια μεγάλη κρατική συνομωσία, στο πρώτο ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα της Λατινικής Αμερικής.
- Ανήσυχοι νεκροί (Κι ότι λείπει, λείπει) μτφρ. Βασιλική Κνήτου – Κρίτων Ηλιόπουλος.
Ένα ιδιαίτερο αστυνομικό μυθιστόρημα που είναι γραμμένο με τέσσερα χέρια (σε συνεργασία του συγγραφέα με τον Subcomandante Marcos) σε πολύ ιδιόμορφες συνθήκες, όπου για πρώτη φορά στην ιστορία του λογοτεχνικού είδους συνεργάζεται ένας γνωστός ηγέτης του κοινωνικού κινήματος μ’ έναν μυθιστοριογράφο. «Tο “Ανήσυχοι νεκροί” είναι ταυτόχρονα μια κάθοδος στα κολαστήρια της κατάχρησης εξουσίας στο Μεξικό».
- Mempo Giardinelli – Φλογισμένη Σελήνη (Αργεντινή, 1983)
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Opera (1998)
σελ. 150
Ο Μέμπο Τζιαρντινέλι είναι πολυβραβευμένος και πολυμεταφρασμένος Αργεντίνος συγγραφέας και ακαδημαϊκός. Η Φλογισμένη σελήνη, είναι το πιο αναγνωρισμένο έργο του. Ο νεαρός δικηγόρος Ραμίρο μετά τις σπουδές του στο Παρίσι επιστρέφει στην επαρχία Τσάκο, της Αργεντινής, όπου τον περιμένει μια λαμπρή καριέρα στην χουντική κυβέρνηση. H γνωριμία του με την δεκατριάχρονη Αρασέλι, κόρη παλιού φίλου του πατέρα του, κατά την επίσκεψή του στο σπίτι τους, θα ξυπνήσει μέσα του ένα ανεξέλεγκτο πάθος που θα τον οδηγήσει την ίδια νύχτα σε μια κτηνώδη πράξη στο δωμάτιο της ανήλικης. Πιστεύοντας ότι την έχει στραγγαλίσει και ότι ο πατέρας της θέλει να τον εκδικηθεί, θα στραφεί εναντίον του και θα προσπαθήσει να διαφύγει από τη χώρα, ενώ η Αστυνομία θα τον συλλάβει και θα του προτείνει να συνεργαστεί στην καταδίωξη αντιφρονούντων. Ένα σκοτεινό και υποβλητικό, ερωτικό θρίλερ στο οποίο ο συγγραφέας διατηρεί περίτεχνα μέχρι τέλους, ασαφή τα όρια πραγματικότητας και παραίσθησης, περιγράφει έξοχα την αποχαυνωτική ατμόσφαιρα της καλοκαιρινής πανσέληνου που βυθίζει τον ήρωα στην παράνοια και οδηγεί την ιστορία σε μια αλληγορική δαντική κόλαση. «Η καταδίκη ήταν η νιότη του και το ότι ήταν ζωντανός δίχως να μπορεί να πεθάνει, ούτε ν’ αγαπήσει σε τούτη την έρημη χώρα».
- Ντανιέλ Τσαβαρία, Χούστο Βάσκο – Όλα εδώ πληρώνονται (Ουρουγουάη, 1986)
Μετάφραση: Κρίτωνας Ηλιόπουλος
Opera (2001)
σελ. 249
Ο Ντανιέλ Τσαβαρία, αντάρτης, αεροπειρατής (!), φιλόλογος, συγγραφέας –μετά τα πενήντα– και καθηγητής αρχαίων ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Σαντιάγο της Κούβας, συνεργάζεται με τον άγνωστο στην Ελλάδα συγγραφέα και ποιητή Χούστο Βάσκο για να γράψουν, μεταξύ άλλων, το Όλα εδώ πληρώνονται. Ο Τόνι Σάντα Κρους ψαρεύει παράνομα στις παραλίες της Αβάνας, όταν ανακαλύπτει στον βυθό ογδόντα δυο χρυσά νομίσματα από την εποχή του Φίλιππου του Γ΄ της Ισπανίας. Η αξία του θησαυρού είναι τεράστια και το όνειρό του να διαφύγει στις ΗΠΑ μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Όμως μια επικίνδυνη γυναίκα έχει άλλα σχέδια για τον Τόνι και τα χρυσά του νομίσματα. Μια νουάρ περιπέτεια με έμφαση στο σασπένς, πολλά απρόοπτα και κινηματογραφική γραφή που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα. Ιδανικό page turner ανάγνωσμα με έντονο άρωμα Καραϊβικής.
Άλλες δυο επιλογές από το έργο του Ντανιέλ Τσαβαρία:
- Χαιρετίσματα στο θείο, μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος, Opera.
Ένα πολυσύνθετο ιστορικό, πολιτικό και κατασκοπικό μυθιστόρημα περιπέτειας με φόντο τα αφιλόξενα δάση του Αμαζονίου και επίκεντρο την αναζήτηση ενός σπάνιου φυτού με αναλγητικές και υπνωτικές ιδιότητες. Θεωρείται το πιο εμβληματικό έργο του συγγραφέα. (Βραβείο Hammett, 1992)
- Αν με ξαναδείτε γράφτε μου, μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος, Opera.
Απολαυστικό κουβανέζικο pulp fiction με πρωταγωνιστές μια συνοδό πλουσίων και έναν δήθεν εκατομμυριούχο. Κατάμαυρο, σπαρταριστό και ολίγον… πιπεράτο (!) με βραβείο Edgar Allan Poe το 2002 για το καλύτερο βιβλίο τσέπης της χρονιάς. (Ο μοναδικός Λατινοαμερικάνος συγγραφέας που έχει αυτή τη διάκριση στο βιογραφικό του.)
- Μιγκέλ Μπονάσο, Ρομπέρτο Μπαρντίνι, Λάουρα Ρεστρέπο –
Επιχείρηση Πρίγκιπας (Χιλή, 1988)
Μετάφραση: Γιώργος Καρατζάς
Οι εκδόσεις των συναδέλφων (2020)
σελ. 200
Στο Σαντιάγο της Χιλής, την 1η Σεπτεμβρίου 1987, σε «μια θεαματική ένοπλη ενέργεια από εκείνες που καταλαμβάνουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων» –γνωστή ως «επιχείρηση Πρίγκιπας»–, δώδεκα μαχητές του Πατριωτικού Μετώπου Μανουέλ Ροδρίγκες (FPMR) απάγουν τον αντισυνταγματάρχη Κάρλος Καρένιο, με σκοπό να διαπραγματευτούν την ελευθερία του, με μια σειρά αιτημάτων προς την κυβέρνηση του δικτάτορα Πινοσέτ. Η ομηρία τελικά διαρκεί 92 ημέρες και προκαλεί μια από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των μηχανισμών της χούντας, με τη συμμετοχή δέκα χιλιάδων αστυνομικών, στρατιωτών και πρακτόρων των μυστικών υπηρεσιών που προβαίνουν σε μαζικούς ελέγχους, συλλήψεις και βασανισμούς αθώων πολιτών. Ένα βιβλίο ντοκουμέντο, με λιτή δημοσιογραφική αφήγηση, βασισμένο σε προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και γραμμένο με τη μορφή νουάρ μυθιστορήματος (non-fiction novel).
- Luis Sepulveda – Όνομα ταυρομάχου (Χιλή, 1994)
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Opera (2003)
σελ. 208
Ο πολυβραβευμένος Χιλιανός συγγραφέας, Λούις Σεπούλδεβα, επαναστάτης –μέλος της Διεθνούς Ταξιαρχίας «Σιμόν Μπολιβάρ»- και ακτιβιστής της Greenpeace έχασε το 2020 τη μάχη με τη νόσο COVID-19. Στη χούντα του Πινοσέτ καταδικάστηκε σε πολυετή κάθειρξη, βασανίστηκε και αποφυλακίστηκε τελικά με παρέμβαση της Διεθνούς Αμνηστίας. «Ο μεγάλος συγγραφέας της μικρής φόρμας» θεωρείται από τους σπουδαιότερες προσωπικότητες της Λατινικής Αμερικής. Στο Όνομα ταυρομάχου, ο απόμαχος Χιλιανός αντάρτης Χουάν Μπελμόντε –alter ego του συγγραφέα –εργάζεται ως μπράβος σε νυχτερινό κέντρο του Αμβούργου, την εποχή της πτώσης του Τείχους. Εκβιάζεται από έναν μυστηριώδη εκπρόσωπο ασφαλιστικής εταιρείας να αναζητήσει στη Γη του Πυρός έναν θησαυρό που είχε κλαπεί από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο «παιχνίδι» θα μπει κι ένας απόστρατος αξιωματικός για λογαριασμό των μυστικών υπηρεσιών της πρώην ΛΔΓ. Ένα αυθεντικό νουάρ στα πρότυπα του αμερικανικού hard-boiled, με καταιγιστική δράση και το μοναδικό αφηγηματικό ύφος του σπουδαίου λογοτέχνη. Κορυφαία στιγμή της ιστορίας, η γνωριμία του Χουάν Μπελμόντε, στο πέρασμά του από το Μεξικό, με τον μονόφθαλμο ιδιωτικό ντετέκτιβ, που, αν και δεν κατονομάζεται, είναι ο Έκτορ Μπελασκοαράν Σάυν, των βιβλίων του Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο ΙΙ.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Λουίς Σεπούλβεδα:
- Το τέλος της ιστορίας, μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης,
Ο βετεράνος πια Χουάν Μπελμόντε –είκοσι τρία χρόνια μετά το Όνομα ταυρομάχου–εξαναγκάζεται να αποδεχτεί μια τελευταία αποστολή «για να κλείσουν οι παλιοί λογαριασμοί»: να σκοτώσει τον αρχιβασανιστή της χούντας του Πινοσέτ, στη διαβόητη βίλα Γκριμάλντι, ο οποίος συνεχίζει την παράνομη δραστηριότητά του μέσα απ’ τη φυλακή. Ο συγγραφέας ανασυνθέτει αφηγηματικά βιωματικά και ιστορικά στοιχεία σε ένα πολυδιάστατο –πρωτίστως πολιτικό–, νουάρ μυθιστόρημα.
- Ramon Diaz Eterovic – Άγγελοι και ερημίτες (Χιλή, 1996)
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Angelus Novus (2021)
σελ. 320
«Το αστυνομικό μυθιστόρημα που γράφω έχει στενή σχέση με τα πολιτικά εγκλήματα που βασανίζουν τη Χιλή και τη Λατινική Αμερική» αναφέρει ο πολυβραβευμένος Χιλιανός συγγραφέας Ραμόν Δίας Ετερόβιτς, σπουδαία προσωπικότητα του νέου λατινοαμερικάνικου αστυνομικού μυθιστορήματος, το οποίο προσάρμοσε τα στερεότυπα του παραδοσιακού αστυνομικού στην πολυτάραχη πολιτική ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Έγινε ευρύτερα γνωστός για τα δεκαοχτώ μυθιστορήματά του με πρωταγωνιστή τον μοναχικό, αντικαθεστωτικό, ιδεολόγο και ρομαντικό ιδιωτικό ντετέκτιβ Ερέδια (δεν μαθαίνουμε ποτέ το μικρό του όνομα) ο οποίος συνομιλεί με τον γάτο του, διαβάζει λογοτεχνία, ακούει Μάλερ και δεν διστάζει να συγκρουστεί με τους ισχυρούς του διεφθαρμένου συστήματος. Στο μυθιστόρημα Άγγελοι και ερημίτες –το τέταρτο της σειράς- ο Ερέδια μαθαίνει ότι η δημοσιογράφος Φερνάντα Αρεδόντο, -ένας μεγάλος έρωτας του παρελθόντος- βρέθηκε νεκρή από υπερβολική δόση αμφεταμίνης σε ένα ξενοδοχείο του Σαντιάγο, αφού είχε πρώτα επιχειρήσει να έρθει σε επαφή μαζί του. Αν και αρχικά μοιάζει με αυτοκτονία, η έρευνα με τη βοήθεια ενός φίλου αστυνομικού θα αποκαλύψει κι άλλους ύποπτους φόνους που έχουν συμβεί στο ξενοδοχείο στο πρόσφατο παρελθόν, καθώς και ότι η δημοσιογράφος ερευνούσε μια σκοτεινή ιστορία εμπορίου όπλων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ο Ερέδια αισθάνεται την ηθική υποχρέωση να εξιχνιάσει την επικίνδυνη υπόθεση. Ένα κοινωνικό, πολιτικό και υπαρξιακό νουάρ με έμφαση στο σασπένς, γρήγορο ρυθμό, κυνικό χιούμορ, σαφείς επιρροές από το αμερικανικό hard-boiled και παραστατική αποτύπωση των παθογενειών της κοινωνίας του Σαντιάγο μετά τη χούντα του Πινοσέτ.
- Ρικάρντο Πίλια – Καμένα λεφτά (Αργεντινή, 1997)
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
Εκδόσεις Καστανιώτη (2006)
σελ. 210
Το 1965 στο Μπουένος Άιρες μια συμμορία ληστεύει τη χρηματαποστολή της τράπεζας και, αφού αποφασίζει να προδώσει τους πληροφοριοδότες της, διαφεύγει με όλα τα χρήματα στην απέναντι όχθη του ποταμόκολπου Ρίο ντε λα Πλάτα. Μετά από ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό η τελευταία πράξη της ιστορίας θα παιχτεί σ’ ένα διαμέρισμα του Μοντεβιδέο. «Άρχισαν να πετάνε αναμμένα χαρτονομίσματα των χιλίων απ’ το παράθυρο. Τα φλεγόμενα χαρτονομίσματα έμοιαζαν με πεταλούδες από φως. Όλοι στο πλήθος, που παρακολουθούσε, κατάλαβαν ότι αυτή η πράξη ήταν μια κήρυξη ολικού πολέμου, ενός κατά μέτωπο και οργανωμένου πολέμου εναντίον ολόκληρης της κοινωνίας». Πρόκειται για μια αληθινή ιστορία όπου ο συγγραφέας συνδυάζει περίτεχνα τη μυθοπλασία με τα ντοκουμέντα του αρχειακού υλικού που διαθέτει (docu-fiction), ενώ η τεχνική της εναλλαγής του αφηγητών-μαρτύρων στις σκηνές έντασης επιτείνει την εντύπωση της παράθεσης αυτούσιων γεγονότων προκαλώντας τη συγκινησιακή φόρτιση του αναγνώστη. «Στα Καμένα λεφτά ο αφηγητής προέκυψε απ’ την πρόθεσή μου να δημιουργήσω μια χορωδιακή αφήγηση, γιατί για μένα το κλειδί του βιβλίου είναι αυτή η αίσθηση τραγωδίας που δίνει», θα πει σχετικά ο Ρικάρντο Πίλια. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα σκληρού, ρεαλιστικού μυθιστορήματος, όπου η δημοσιογραφική καταγραφή των δραματικών γεγονότων σε συνδυασμό με την πειστική αποτύπωση της ψυχοσύστασης των εγκλωβισμένων πρωταγωνιστών σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία συνθέτουν την έξοχη νουάρ ατμόσφαιρα του βιβλίου.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Ρικάρντο Πίλια:
- Τεχνητή αναπνοή, μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου, Εκδόσεις Καστανιώτη.
Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που συνδυάζει περίτεχνα την επιστολική μορφή με τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος και την μυθοπλασία με την λογοτεχνική κριτική και κατατάσσεται στα δέκα σημαντικότερα έργα της αργεντίνικης λογοτεχνίας.
- Πάμπλο Δε Σάντις – Μαύρη φιλολογία (Αργεντινή, 1998)
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Opera (2003)
σελ. 165
Ο κεντρικός ήρωας και αφηγητής του μυθιστορήματος, ο Εστεμπάν Μιρό, πιάνει δουλειά στο Ινστιτούτο Εθνικής Λογοτεχνίας, όπου γνωρίζει τρεις κριτικούς λογοτεχνίας που ερίζουν για την αποκλειστικότητα της μελέτης του έργου ενός ιδιοφυούς συγγραφέα, του Όμηρου Μπρόκα, που όλα τα βιβλία του έχουν μυστηριωδώς εξαφανιστεί –εκτός ενός διηγήματος σε πολλές παραλλαγές–, ενώ και τα βιογραφικά του στοιχεία είναι ελλιπή. Οι έρευνες τους οδηγούν στον τέταρτο όροφο του ετοιμόρροπου κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής όπου πιστεύουν ότι θα ανιχνεύσουν τα στοιχεία εκείνα που θα τους φέρουν στα ίχνη του συγγραφέα-φάντασμα. Ένας φόνος στους δαιδαλώδεις και σκοτεινούς διαδρόμους της σχολής ανατρέπει τα δεδομένα και σηματοδοτεί την εκκίνηση της αστυνομικής ιστορίας, που εξελίσσεται με απρόβλεπτα συμβάντα, ενώ γίνεται κατανοητό ότι η λύση του μυστηρίου βρίσκεται στα χειρόγραφα του Όμηρου Μπρόκα. Εξαφανισμένα βιβλία, μυστηριώδεις συγγραφείς, λογοτεχνικά εγκλήματα, ακαδημαϊκά πάθη και ασθένειες που σχετίζονται με τα βιβλία συνθέτουν ένα πρωτότυπο, καυστικό και αλληγορικό, φιλολογικό θρίλερ που παρωδεί τα λογοτεχνικά δρώμενα αλλά και τα στερεότυπα του αστυνομικού αφηγήματος στο υπερρεαλιστικό περιβάλλον μιας καταρρέουσας εγκαταλελειμμένης βιβλιοθήκης με κατεστραμμένα βιβλία και συγγράμματα, η οποία παραπέμπει σε μια βιβλιοφιλική –«μπορχική»– κόλαση.
- Χοσέ Λατούρ – Ο απόκληρος (Κούβα, 1999)
Μετάφραση: Ρένα Χατχούτ
Εκδόσεις Καστανιώτη (2003)
σελ. 336
Ο Χοσέ Λατούρ είναι Κουβανός συγγραφέας και αντιπρόεδρος του λατινοαμερικανικού κλάδου της Διεθνούς Ένωσης Συγγραφέων Αστυνομικών Μυθιστορημάτων. Το 1994, το υπό έκδοση βιβλίο του The fool, βασισμένο σε μια αληθινή ιστορία κρατικής διαφθοράς, θεωρήθηκε αντεπαναστατικό και ο ίδιος χαρακτηρίστηκε «εχθρός του λαού». Έκτοτε γράφει στα αγγλικά. Ο απόκληρος, το πιο πολυμεταφρασμένο μυθιστόρημά του ήταν υποψήφιο για το βραβείο Edgar Allan Poe. Ο καθηγητής αγγλικών Έλιοτ Στάιλ, Κουβανός από την πλευρά της μητέρας του και Αμερικανός από τον πατέρα του, ζει στη φτωχική Αβάνα μια ζωή μίζερη, χωρίς ανέσεις και όνειρα. Όταν ένας μυστηριώδης Αμερικανός ιδιωτικός ντετέκτιβ, που εμφανίζεται ξαφνικά και ισχυρίζεται ότι είναι φίλος του πατέρα του, του προτείνει να τον φυγαδεύσει από την Κούβα με το γιοτ του, νομίζει ότι είναι μια μοναδική ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή. Τα φαινόμενα όμως απατούν. Όταν ύστερα από πολλές περιπέτειες θα καταφέρει να φτάσει στο Μαϊάμι, θα βρεθεί αντιμέτωπος με το σκοτεινό παρελθόν του πατέρα του. Ένα εξαιρετικό θρίλερ, με έμφαση στο σασπένς, δυνατή πλοκή, καταιγιστικό ρυθμό, ευφυείς ανατροπές και γλαφυρή περιγραφή των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών που ωθούν τους Κουβανούς στη μετανάστευση αλλά και της αντιμετώπισής τους ως πολιτών δεύτερης κατηγορίας στις ΗΠΑ.
- Carlos Sampayo – Η χρονιά που δραπέτευσε το λιοντάρι (Αργεντινή, 2000)
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Πόλις (2007)
σελ. 323
Τον Μάιο του 1957, ο Λεόν Φερράρα, ο επαγγελματίας πορτοφολάς που δηλώνει πλασιέ ανταλλακτικών, διαμένει σε μια μικρή πανσιόν στο Μπουένος Άιρες με βασικό του μέλημα να περνάει απαρατήρητος. Η αναπάντεχη προσέγγισή του από τρεις Ανατολικοευρωπαίους πράκτορες και η απειλή τους ότι θα τον καταδώσουν στην αστυνομία αν δε συνεργαστεί μαζί τους, προκειμένου να κλέψει σημαντικά έγγραφα από έναν μυστηριώδη ξένο, θα μπλέξει τον φτωχοδιάβολο Λεόν σε μεγάλες περιπέτειες. Παράλληλα ένα λιοντάρι δραπετεύει απ’ το τσίρκο της πόλης και κινείται ελεύθερο στους δρόμους προκαλώντας τον τρόμο. Ελεύθεροι σκοπευτές που πυροβολούν τους αντιφρονούντες, έντιμοι και διεφθαρμένοι αστυνομικοί, χορευτές του τάνγκο, ιδεολόγοι κατάσκοποι, εγκληματίες πολέμου, ο πορτοφολάς Λεόν και το περιφερόμενο λιοντάρι –εμφανής ο συμβολισμός– απαρτίζουν το ιδιαίτερα ενδιαφέρον και ετερόκλητο πλήθος των αντιηρώων-πρωταγωνιστών του βιβλίου. Ένα αλληγορικό, κοινωνικοπολιτικό νουάρ μυθιστόρημα, με κινηματογραφική γραφή και έντονα στοιχεία μαύρης κωμωδίας, όπου η ήπια αστυνομική πλοκή –που πάντως κορυφώνεται έντονα στις τελευταίες σελίδες– μοιάζει να είναι η αφορμή του συγγραφέα, για να αποδοκιμάσει με ένα ιδιαίτερα ευφυές, σαρκαστικό ύφος τη ζοφερή ατμόσφαιρα της καταρρέουσας κοινωνίας υπό το βάρος των διαδοχικών απολυταρχικών καθεστώτων που το καθένα με το πρόσχημα της επανάστασης χειραγωγεί και αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη.
- Luis Fernando Verissimo – Ο Μπόρχες και οι αιώνιοι ουραγκοτάγκοι
(Βραζιλία, 2000)
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Άγρα (2007)
σελ. 154
Ο Φολγκεστάιν, ένας μεσήλικας μεταφραστής που ζει δίχως ιδιαίτερες συγκινήσεις στο Πόρτο Αλέγκρε ανάμεσα στα βιβλία του, εκμεταλλευόμενος μια σειρά συμπτώσεων, ταξιδεύει στο Μπουένος Άιρες για να παρακολουθήσει ένα λογοτεχνικό συνέδριο αφιερωμένο στον Έντγκαρ Άλαν Πόου, στο οποίο παρευρίσκεται και ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ο φόνος ενός δύστροπου σύνεδρου, στο κλειδωμένο από μέσα δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου διαμένει –οι συνθήκες του εγκλήματος παραπέμπουν μυστηριωδώς στο γνωστό έργο του Πόου, Οι φόνοι της οδού Μοργκ– μοιραία θα τον φέρει στο επίκεντρο της ιστορίας, αφού είναι ο πρώτος που αντικρίζει το πτώμα. Ένα ιδιαίτερα πρωτότυπο και απολαυστικό whodunnit αστυνομικό, όπου τα κίνητρα των υπόπτων αναζητούνται με λογοτεχνικές αναφορές και συμβολισμούς στα έργα των Μπόρχες, Πόου και Λάβκραφτ –γιατί «Οι λύσεις βρίσκονται πάντα στις βιβλιοθήκες», ενώ τα αποδεικτικά στοιχεία εναλλάσσονται μέσω συνεχών ανατροπών. Το λογοτεχνικό παιχνίδι κορυφώνεται στις τελευταίες σελίδες όταν ο συγγραφέας αναβιώνει τη συγγραφική φιγούρα του Μπόρχες, ίσως του πιο επιδραστικού συγγραφέα της Λατινικής Αμερικής, παραχωρώντας του τη μυθιστορηματική λύση του αστυνομικού γρίφου σε μια αντιστροφή ρόλων αφηγητή και πρωταγωνιστή, ένα από τα πιο γνωστά «μπορχικά» τεχνάσματα.
- Raul Argemi – Προτελευταίο πολεμικό ψευδώνυμο (Αργεντινή, 2004)
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
Carnivora (2019)
σελ. 134
Ο Αργεντίνος Ραούλ Αρχεμί, αντιστασιακός κατά το παρελθόν, με ενεργή συμμετοχή στον ένοπλο αντιφασιστικό αγώνα, που του στοίχισε δέκα χρόνια στη φυλακή, είναι σήμερα πολυβραβευμένος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. Το Προτελευταίο πολεμικό ψευδώνυμο (βραβείο Dashiell Hammett 2005) είναι το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα που μεταφράζεται στα ελληνικά. O αποτυχημένος δημοσιογράφος Μανουέλ Καρασπίκε μεταφέρεται στο νοσοκομείο ύστερα από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα. Στο διπλανό κρεβάτι είναι «ξαπλωμένο ένα πρωτοσέλιδο», ο Ινδιάνος της φυλής Μαπούτσε, ο Προυδένσιο Μάρκες, ο οποίος έχει σκοτώσει την οικογένειά του «για να βγάλει από μέσα τους το δαιμόνιο και μετά έχει αυτοπυρποληθεί δίπλα στις ρίζες ενός ιερού δέντρου». Ο Καρασπίκε δεν είναι διατεθειμένος να αφήσει να του ξεφύγει ένα τέτοιο δημοσιογραφικό λαβράκι και επιχειρεί να εκμαιεύσει πληροφορίες για την περίεργη αυτή ιστορία. Όμως ο μυστηριώδης και αρκούντως αναξιόπιστος αφηγητής θα θολώσει τα νερά. Ένα εξαιρετικής σύλληψης ψυχολογικό θρίλερ, με ασφυκτική νουάρ ατμόσφαιρα, όπου ο συγγραφέας παραθέτει αποσπάσματα φαινομενικά άσχετων μεταξύ τους ιστοριών και ετερόκλητων ρόλων, τα οποία συνθέτει μεθοδικά για να αποκαλύψει με υποδειγματικά κλιμακούμενο σασπένς τη λύση του αστυνομικού μύθου. Παράλληλα, αποτυπώνει ρεαλιστικά την τοιχογραφία μιας ανομοιογενούς και αποπροσανατολισμένης κοινωνίας, με εκμαυλιστικά πρότυπα και εθνοτικές διακρίσεις, όπου κυριαρχεί η κρατική βία, η διαφθορά, ο φόβος και η δυσπιστία, ως κατάλοιπα των αλλεπάλληλων απολυταρχικών καθεστώτων.
- Έλμερ Μεντόσα – Ασημένιες σφαίρες (Μεξικό, 2008)
Μετάφραση: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (2012)
σελ. 257
Ο καταθλιπτικός, επιρρεπής σε καταχρήσεις και συναισθηματικά ευάλωτος Έντγκαρ Μεντιέτα –με το παρωνύμιο Ζερβοχέρης–, επιθεωρητής της αστυνομίας στο Κουλιακάν του Μεξικού, αναλαμβάνει δράση όταν ο αμφισεξουαλικός μεγαλοδικηγόρος και γιος πρώην υπουργού Μπρούνο Κανισάλες βρίσκεται νεκρός στο κρεβάτι του, ενώ η πρώην ερωμένη του και βασική ύποπτη του φόνου αυτοκτονεί λίγες ώρες αργότερα. Την ώρα που οι φόνοι πληθαίνουν ο Ζερβοχέρης καλείται να αποφασίσει αν θα κλείσει άρον άρον την υπόθεση, όπως επιτάσσουν οι ανώτεροί του, ή θα πάρει το θέμα προσωπικά αφού σ’ αυτήν εμπλέκονται φαντάσματα του παρελθόντος του. Βαρόνοι ναρκωτικών, διαπλεκόμενοι πολιτικοί, διεφθαρμένοι αστυνομικοί, μοιραίες γυναίκες και αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα συνθέτουν ένα σκληρό και ρεαλιστικό, σύγχρονο νουάρ που προσαρμόζει τα στερεότυπα του αμερικάνικου hard-boiled στη μυστηριώδη και πάντα γοητευτική μεξικάνικη κουλτούρα. Αυτό όμως που ανεβάζει το επίπεδο του βιβλίου είναι η μοντέρνα αφηγηματική έκφραση του συγγραφέα, που ξαφνιάζει απ’ τις πρώτες σελίδες. Τα υποκείμενα εναλλάσσονται μέσα στην ίδια αράδα, χωρίς τα συνήθη σημεία στίξης, μια τεχνική που, ενώ στην αρχή δυσκολεύει τον αναγνώστη, ο παραληρηματικός ρυθμός που προσδίδει στην αφήγηση, τον παρασύρει σε έναν ομιχλώδη κόσμο όπου παρακολουθεί μέσα από θολά επικαλυπτόμενα πλάνα τον συνεχή αγώνα του ήρωα ενάντια σε αδίστακτους κακοποιούς και στους εσωτερικούς του δαίμονες. Οι Ασημένιες σφαίρες είναι το πρώτο από τα τρία μυθιστορήματα με πρωταγωνιστή τον Edgar «Lefty» Mendieta και το μόνο μεταφρασμένο στα ελληνικά.
- Guillermo Orsi – Άγια πόλη (Αργεντινή, 2009)
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
Carnivora (2019)
σελ. 408
Ο πολυβραβευμένος και πολυμεταφρασμένος Αργεντίνος συγγραφέας Γκιγιέρμο Όρσι θεωρείται από τους σπουδαιότερους δεξιοτέχνες της γραφής στο σύγχρονο λατινοαμερικάνικο νουάρ. «Δουλεύω με τη γλώσσα, όπως και κάθε συγγραφέας. Η λέξη είναι ο πυρήνας τούτης της δουλειάς, η νότα του πενταγράμμου, και από τη θέση της στην παρτιτούρα εξαρτάται το αποτέλεσμα, ανεξάρτητα, πολλές φορές, από την ιστορία που διηγείσαι», θα δηλώσει σε συνέντευξή του στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη. Στην Άγια Πόλη (βραβείο Dashiell Hammett 2009) μεγάλος πρωταγωνιστής είναι το Μπουένος Άιρες. Πίσω απ’ τα φώτα της τουριστικής πρωτεύουσας, συμμορίες μαφιόζων, ψυχροί εκτελεστές, διεφθαρμένοι μπάτσοι, διαπλεκόμενοι τοπικοί άρχοντες, λαθρέμποροι και βαποράκια χορεύουν σαν σκιές στους ρυθμούς του τάνγκο. Ανάμεσά τους, μια δυναμική ποινικολόγος, μια όμορφη νεαρή που εξαργυρώνει τον τίτλο της «Μις Βολιβία» στα στέκια του υποκόσμου, ένας ξεναγός –περιστασιακός ζιγκολό– και ένας κουρασμένος μπάτσος κινούν τα νήματα μιας απρόβλεπτης και πολυδαίδαλης ιστορίας. Ένα εκρηκτικό, βίαιο και πολυ-φονικό νουάρ με ξέφρενο ρυθμό, σαρκαστικό χιούμορ και καταιγιστική δράση, όπου ο συγγραφέας προσαρμόζει περίτεχνα τις συμβάσεις του αμερικάνικου hard-boiled στις ιδιαιτερότητες της αργεντίνικης λαϊκής κουλτούρας. Η σύνθετη πλοκή της αστυνομικής ιστορίας εξελίσσεται μέσα από την περιπλάνηση των πρωταγωνιστών στις κακόφημες και εξαθλιωμένες γειτονιές της «Άγιας πόλης», παρασύροντας τον αναγνώστη σε έναν ζοφερό κόσμο γενικευμένης ηθικής κατάπτωσης, τυχοδιωκτισμού και ακραίων κοινωνικών αντιθέσεων, στον απόηχο της μαύρης δικτατορίας του Βιντέλα.
- Κίκε Φεράρι – Από μακριά μοιάζουν με μύγες (Αργεντινή, 2011)
Μετάφραση: Άννα Βερροιοπούλου
Εκδόσεις Καστανιώτη (2019)
σελ. 190
Ο Αργεντίνος Κίκε Φερράρι, το πρωί βραβευμένος συγγραφέας και το βράδυ καθαριστής στο μετρό, έγραψε ένα σπαρταριστό νουάρ μυθιστόρημα με επιρροές απ’ το αμερικάνικο hard-boiled αλλά και άρωμα Μπουκόφσκι. Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο κύριος Μάτσι, επιτυχημένος επιχειρηματίας, βουτηγμένος στη διαφθορά, με ύποπτες συναλλαγές στα χρόνια της δικτατορίας και πολλούς εχθρούς (από μακριά μοιάζουν με μύγες). Είναι αλαζόνας, αδίστακτος και λάτρης της πολυτελούς ζωής και των υλικών απολαύσεων. Όταν ανακαλύπτει στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου του έναν νεκρό άντρα, πυροβολημένο στο πρόσωπο «δεμένο μ’ εκείνες τις χειροπέδες με το ροζ γουνάκι που χρησιμοποιεί στις ερωμένες του», αρχίζει να υποπτεύεται τους πάντες. Μέσα από κωμικοτραγικές καταστάσεις που προκαλούν οι αγωνιώδεις προσπάθειές του να ξεφορτωθεί το πτώμα, οδηγούμαστε σε ένα εξαιρετικά απρόσμενο τέλος –απ’ τα καλύτερα που έχω διαβάσει σε ανάλογου ύφους βιβλία–, που μοιάζει να λειτουργεί ως επανεκκίνηση της ιστορίας. Ένα cult, αντισυμβατικό και εκρηκτικό μυθιστόρημα που θα ενθουσιάσει τους λάτρεις του είδους
- Santiago Gamboa – Νυχτερινές Ικεσίες (Κολομβία, 2012)
Μετάφραση: Βασιλική Κνήτου
Πόλις (2017)
σελ. 400
Κοινωνικό μυθιστόρημα, πολιτικό θρίλερ, ρομαντική ιστορία αγάπης και αφοσίωσης ή ένα δυνατό νουάρ αστυνομικό; Πολύ απλά ένα ολοκληρωμένο, πολυεπίπεδο αφήγημα που δανείζεται μυθιστορηματικές τεχνικές από πολλά λογοτεχνικά είδη. «Πιστεύω πως αυτό το έργο, όπως και άλλα έργα μου, αποτελούνται από πολλά είδη. Μπορεί να είναι νουάρ λογοτεχνία, ρομαντικά, πολιτικά κ.ά. Παίρνω τα θέματά μου από τη ζωή. Και η ζωή έχει πολλές διαστάσεις, τον ερωτισμό, την πολιτική, την απόλαυση, τον πόνο. Η αναφορά όλων αυτών είναι το μυθιστόρημα», θα πει σε συνέντευξή του ο συγγραφέας. Ο νεαρός Κολομβιανός Μανουέλ συλλαμβάνεται στην Μπανγκόκ για διακίνηση ναρκωτικών, ενώ αναζητεί την αδερφή του Χουάνα που έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Ο πρόξενος της Κολομβίας στο Νέο Δελχί, με αρμοδιότητες στην Ταϊλάνδη και γνωστός συγγραφέας στη χώρα του –το μυθιστόρημα βρίθει βιβλιοφιλικών αναφορών–, αναλαμβάνει να βρει τη Χουάνα και να φέρει σε επαφή τα δυο αδέρφια. Η ιστορία διαδραματίζεται στην Μπογκοτά, στην Τεχεράνη, στο Νέο Δελχί, στο Τόκιο και στην Μπανγκόκ και την αφήγηση αναλαμβάνουν από κοινού οι τρεις βασικοί ήρωες, αλληλοσυμπληρώνοντας τα κομμάτια του παζλ. Οι εξαιρετικές περιγραφές και η άμεση κινηματογραφική γραφή καθηλώνουν τον αναγνώστη με την αγωνία να κορυφώνεται δραματικά στις τελευταίες σελίδες.
- Σαντιάγκο Ρονκαλιόλο – Η εσχάτη των ποινών (Περού, 2014)
Μετάφραση: Κώστας Αθανασίου
Καστανιώτη (2015)
σελ. 384
Ο νεαρός, προσηνής και τυπολάτρης Φέλιξ Τσακαλτάνα, στο prequel του βιβλίου Κόκκινος Απρίλης –εκεί τον γνωρίσαμε ως μεγάλο και τρανό εισαγγελέα– είναι βοηθός αρχειοφύλακα στα δικαστήρια της Λίμα και ζει μαζί με την αυταρχική μητέρα του. Όταν ο φίλος του Χοακίν, καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο, βρίσκεται δολοφονημένος, ο Φέλιξ, με την άγνοια κινδύνου που τροφοδοτεί η αφέλειά του, θα βρεθεί χωρίς να το καταλάβει στο επίκεντρο μιας φρικτής ιστορίας, με εξαφανίσεις, βασανισμούς και δολοφονίες αντιφρονούντων από παραστρατιωτικές οργανώσεις και μυστικές υπηρεσίες, στο πλαίσιο σκοτεινών συμφωνιών των χουντικών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής. Η ιστορία διαδραματίζεται στη Λίμα το καλοκαίρι του 1978, μια εποχή όπου ο κόσμος είναι καθηλωμένος στις τηλεοράσεις παρακολουθώντας το Μουντιάλ που φιλοξενείται στη γειτονική Αργεντινή και ακολουθεί τον ρυθμό των αγώνων της εθνικής ομάδας του Περού οι οποίοι δίνουν και τους τίτλους στα κεφάλαια του βιβλίου. Ένα πολιτικό νουάρ αστυνομικής δομής, όπου ο συγγραφέας μέσα από τη μεταβαλλόμενη οπτική της βίαιης λόγω των συνθηκών ενηλικίωσης του ήρωα αλλά και μέσα από το ποδόσφαιρο, ως το πιο επιδραστικό μέσο της ποπ κουλτούρας –άρα και ιδιαίτερα αποτελεσματικό στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης–, αποκαλύπτει τη βαρβαρότητα και τις παράνομες διεργασίες των απολυταρχικών καθεστώτων και αποδοκιμάζει τον φόβο που προκαλούν. «Μεγάλωσα με τον φόβο και είναι ένα αίσθημα που καταλαβαίνω καλά», θα πει σε συνέντευξή του για το βιβλίο ο Ρονκαλιόλο, αφού η οικογένειά του εξαναγκάστηκε για πολιτικούς λόγους να εγκαταλείψει το Περού.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Σαντιάγο Ρονκανιόλο:
- Κόκκινος Απρίλης, μτφρ. Μαργαρίτα Μπονάτσου, Εκδόσεις Καστανιώτη.
Την εβδομάδα του Πάσχα, στην πόλη Αγιακούτσο, στα υψίπεδα του Περού, ο αντιεισαγγελέας πρωτοδικών Φέλιξ Τσακαλτάνα, καλείται να εξιχνιάσει μια σειρά ειδεχθών φόνων. Ένα σκληρό μυθιστόρημα «για αυτά που συμβαίνουν όταν ο θάνατος γίνεται μοναδικός τρόπος ζωής» με τις περιγραφές των επιθέσεων των ανταρτών του «Φωτεινού μονοπατιού» και των κρατικών ανακρίσεων και βασανισμών να βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα.
- Μάρλον Τζέιμς – Η σύντομη ιστορία επτά φόνων (Τζαμάικα, 2014)
Μετάφραση: Παναγιώτης Τομάρας
Αίολος (2016)
σελ. 760
Τελειώνοντας την ανάγνωση του βραβευμένου βιβλίου (Booker 2015) Η σύντομη ιστορία επτά φόνων ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι η ιστορία δεν είναι μία και οι φόνοι δεν είναι επτά, ενώ η εικόνα που στο εξής θα φέρνει στο μυαλό του στο άκουσμα της εξωτικής Τζαμάικα δε θα είναι η ίδια. Στον πυρήνα της πλοκής είναι η αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας, στις 3 Δεκεμβρίου του 1976, του Μπομπ Μάρλεϊ, στο σπίτι του στο Κίνγκστον, δυο μέρες πριν την ανοιχτή συναυλία Smile Jamaica που ξεσήκωσε θύελλα πολιτικών αντιπαραθέσεων ενόψει των επικείμενων εκλογών, ενώ εν συνεχεία παρακολουθούμε την πορεία των επίδοξων δολοφόνων του μέχρι το Μαϊάμι και τη Νέα Υόρκη. Ένα καθηλωτικό, πολυφωνικό μυθιστόρημα, με ακατέργαστη γραφή και καταιγιστικό ρυθμό. Οι πρωταγωνιστές, μουσικοί της ρέγκε, πράκτορες της CIA, διαπλεκόμενοι πολιτικοί, Αμερικανοί δημοσιογράφοι και φαντάσματα (!) μεταναστών –πάνω από 75 χαρακτήρες παρελαύνουν σε διάστημα περίπου τριάντα ετών– παραθέτουν ο καθένας την ιστορία του, ένα τέχνασμα που εξασφαλίζει την πρισματική οπτική της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης και των ιδιαιτεροτήτων της τζαμαϊκανής κουλτούρας, όπως καθορίστηκαν από την πολυτάραχη αποικιοκρατική ιστορία του νησιού. Κοινό αφηγηματικό φόντο σε όλο το βιβλίο είναι η ιερή, σχεδόν υπερβατική φιγούρα του Τραγουδιστή –το όνομα του Μπομπ Μάρλεϊ δεν αναφέρεται– μέσα από τη ρέγκε μουσική, την εξέλιξή της και τις επιρροές της στα άλλα μουσικά ρεύματα της εποχής. Εξαιρετικά διαφωτιστικός ο πρόλογος του Λάμπρου Φάτση –λέκτορα κοινωνιολογίας και εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον– σε ένα από τα καλύτερα νουάρ μυθιστορήματα της τελευταίας δεκαετίας.
- Λεονάρδο Παδούρα – Η διαφάνεια του χρόνου (Κούβα, 2018)
Μετάφραση: Κώστας Αθανασίου
Εκδόσεις Καστανιώτη (2018)
σελ. 576
Ο Μάριο Κόντε, πρώην ταγματάρχης της κουβανέζικης αστυνομίας και νυν παλαιοπώλης –στην ένατη εμφάνισή του–, κοντεύει πια τα εξήντα. Ένας γκέι φίλος απ’ τα παλιά, έμπορος έργων τέχνης και κοσμημάτων, του αναθέτει να βρει τον εραστή του, που εξαφανίστηκε κλέβοντας απ’ το σπίτι του πολύτιμα αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και το αγαλματίδιο της μαύρης Παρθένου που, όπως υποστηρίζει, διαθέτει απόκρυφες δυνάμεις. Η αστυνομική ίντριγκα είναι κυρίως η αφορμή για ένα οδοιπορικό στην Κούβα των ακραίων κοινωνικών αντιθέσεων –από τον άπληστο και διεφθαρμένο κόσμο των συλλεκτών και των εμπόρων έργων τέχνης στις εξαθλιωμένες γειτονιές της Αβάνας–, αλλά και ένα ταξίδι στον χρόνο, αφού σε παράλληλη αφήγηση παρακολουθούμε την ιστορία της μαύρης Παρθένου από τα μεσαιωνικά χρόνια στην Καταλονία μέχρι τη λαθραία μεταφορά της στην Κούβα την εποχή του ισπανικού εμφυλίου. Ένα πολυδιάστατο νουάρ –«Η πρόθεσή μου ήταν να γράψω το πιο νουάρ μυθιστόρημα που είχα γράψει ποτέ», θα πει ο ίδιος ο συγγραφέας–, που, όπως σε όλα τα βιβλία της σειράς με τον Μάριο Κόντε, ασκεί κοινωνική κριτική, καταδεικνύει τον πολιτικό αποπροσανατολισμό της χώρας, νοσταλγεί το ειδυλλιακό παρελθόν της και εκφράζει την πίκρα του για το δυσοίωνο μέλλον. «Προέκυψε τελικά ένα υβριδικό μυθιστόρημα που είναι ταυτόχρονα ιστορικό, κοινωνικό και υπαρξιακό», ομολογεί ο Λεονάρδο Παδούρα, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους λογοτέχνες της Λατινικής Αμερικής.
Άλλη μια πρόταση από το έργο του Λεονάρντο Παδούρα:
- Αντιός Χέμινγουέι, μτφρ. Κώστας Αθανασίου, Εκδόσεις Καστανιώτη.
Ένας τυφώνας ξεριζώνει ένα αιωνόβιο δέντρο, στον κήπο του σπιτιού του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, στην Αβάνα και αποκαλύπτει τον σκελετό ενός άντρα που έχασε την ζωή του με βίαιο τρόπο. Ο πρώην αστυνομικός Μάριο Κόντε -στην Πέμπτη περιπέτειά του- αποδέχεται την πρόταση των παλιών συναδέλφων του να εξιχνιάσει το έγκλημα που διαπράχθηκε περίπου σαράντα χρόνια νωρίτερα. Ο Λεονάρδο Παδούρα με πρόσχημα την αστυνομική έρευνα επιχειρεί να φέρει στην επιφάνεια λεπτομέρειες της ζωής και των έργων του θρυλικού Αμερικανού συγγραφέα.
(23+1)Ανδρέας Αποστολίδης – Λάτιν Νουάρ (2021)
Άγρα (2021)
σελ. 184
Ο Ανδρέας Αποστολίδης είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης και μεταφραστής. Έχει γράψει αστυνομικά μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων και δοκίμια για την αστυνομική λογοτεχνία, ενώ έχει σκηνοθετήσει πολλά ντοκιμαντέρ, ταινίες μικρού μήκους και τηλεοπτικές εκπομπές. Σε ένα άρθρο με επιλογές αστυνομικών μυθιστορημάτων από την Λατινική Αμερική δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στο νέο εξαιρετικό δοκίμιό του για το μαύρο λατινοαμερικανικό μυθιστόρημα (novela negra) που εκδόθηκε πριν λίγους μήνες ως παράγωγο του ομότιτλου ντοκιμαντέρ, το οποίο προβλήθηκε το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και στο εξωτερικό. Δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ενημερωθεί για τον κομβικό ρόλο που διαδραμάτισε το νουάρ «ως γέννημα της αντίστασης στις δικτατορίες» την δεκαετία του ΄70, στην πολυτάραχη πολιτική ιστορία των λαών της Λατινικής Αμερικής. Επίσης να γνωρίσει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του λογοτεχνικού είδους, θρυλικούς ήρωές και σπουδαίους συγγραφείς μέσα από αποσπάσματα συνεντεύξεών τους: «Ήμασταν μια ομάδα συγγραφέων που αποφασίσαμε να πούμε όσα αρνιόντουσαν οι κυβερνήσεις μας. Χρησιμοποιήσαμε το παραδοσιακό αστυνομικό και προσθέσαμε ένα πράγμα: την ιστορία. Έτσι γεννήθηκε αυτό που ονομάζουμε μαύρο λατινοαμερικανικό μυθιστόρημα» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Λουίς Σεπούλβεδα. Το χρονολόγιο του Λάτιν νουάρ και ελληνική και ξένη βιβλιογραφία στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, λειτουργούν ως ένας πλήρης αναγνωστικός οδηγός για όσους επιθυμούν μέσα από εμβληματικά βιβλία να γνωρίσουν το εύρος, τη δυναμική και το κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο του λατινοαμερικανικού νουάρ.
Περιήγηση στον κόσμο του αστυνομικού – επόμενα τεύχη:
Η.Π.Α. (1ο μέρος)
Η.Π.Α. (2ο μέρος)
Ισπανία
Γαλλία (1ο μέρος)
Γαλλία (2ο μέρος)
Ιταλία
Ελλάδα
Βαλκάνια -Τουρκία
Γερμανία
Μ. Βρετανία (1ο μέρος)
Μ. Βρετανία (2ο μέρος)
Σκανδιναβικές χώρες
Υπόλοιπος κόσμος
Όλα τα αστυνομικά τα βρίσκεις ΕΔΩ
ή πατώντας πάνω στον τίτλο.