Ο Καβάφης στο Παρίσι

0
739

       

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου.

Παρά τον πολυσυζητημένο κοσμοπολιτισμό του, ο Καβάφης ελάχιστες φορές βρέθηκε (αν εξαιρέσουμε, βεβαίως, τα χρόνια της οικογενειακής διαμονής στην Κωνσταντινούπολη και στην Αγγλία) εκτός Αλεξάνδρειας. Η μία φορά ήταν το 1897 στο Παρίσι, οι υπόλοιπες τρεις, αρκετά αργότερα, στην Αθήνα. Όταν ο Καβάφης πηγαίνει στη γαλλική πρωτεύουσα είναι ακόμη 34 ετών και ο στίχος του έχει μόλις αρχίσει να αποκτά το κλίμα, τον ρυθμό και τον τόνο του. Εξακολουθεί, ωστόσο, να είναι νωρίς. Ο Αλεξανδρινός έχει μεν ξεφύγει από τον φαναριώτικο ρομαντισμό της νιότης του, και κινείται πλέον με άνεση στην περιοχή του παρνασσισμού και του συμβολισμού, μαθαίνοντας την τέχνη της υποβολής και του υπαινιγμού, αλλά θα χρειαστεί να διανύσει πολύ δρόμο ακόμα μέχρι να φτάσει στα ιστορικά και τα ερωτικά ποιήματα της ωριμότητάς του.

Σε αυτό το κρίσιμο μεταίχμιο βρίσκει τον Καβάφη το Τι μένει από τη νύχτα, το καινούργιο μυθιστόρημα της Έρσης Σωτηροπούλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη: να περιδιαβαίνει τους παρισινούς δρόμους, να αλλάζει συνεχώς, μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Τζων, καφέ και εστιατόρια, να αναζητεί με πάθος τους έρωτες που θα αποκαλύψει μετά από μερικά χρόνια το ηδονικό κομμάτι της ποίησής του, αλλά και να μην αφήνει ούτε λεπτό τον νου του να αποσπαστεί από το μείζον ζήτημα: την αναμέτρησή του ως ποιητή με το βάρος του λογοτεχνικού παρελθόντος, τον διαρκή του αγώνα για την καθιέρωση ενός ριζικά νέου παραδείγματος.

Κάθε επιμέρους επεισόδιο στο βιβλίο της Σωτηροπούλου (ένα βιβλίο εντελώς διαφορετικό από την προηγούμενη πεζογραφία της), κάθε προβολή στην παιδική και την εφηβική ηλικία, κάθε δυσκολία του παρόντος (η οικονομική καταστροφή της οικογένειας, οι δύσκολες σχέσεις με τα αδέλφια και τη μάνα, η περιορισμένη ζωή στην Αλεξάνδρεια), όπως και κάθε ερωτική πρόκληση ανακινούν την υπέρτατη καβαφική εμμονή: την καλλιτεχνική πάλη με τη μορφή. Μια μορφή της οποίας το τελικό αποτέλεσμα θα έλθει, όπως το παρατήρησε ήδη από το 1903 ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, μόνον κατόπιν «μακράς κ’ επιμόνου προσηλώσεως εις ωρισμένον αντικείμενον, εις ωρισμένον κύκλον ιδεών».

Η μακρά και επίμονη προσήλωση του καλλιτέχνη στο αντικείμενό του, η άοκνη προσπάθεια να γίνει ο νεανικός Καβάφης ο ποιητής που μεταφράζεται και διαβάζεται σήμερα σε όλη την υδρόγειο αποτελεί στην πραγματικότητα τον μοναδικό πρωταγωνιστή της Σωτηροπούλου. Κι ο πρωταγωνιστής αυτός μοιάζει από την άλλη πλευρά να είναι σαρξ εκ σαρκός του ερωτικού Καβάφη που ψάχνει παντού στο Παρίσι τη χαρά της ηδονής χωρίς παρόλα αυτά να αποτολμά ούτε ένα νεύμα, χωρίς να αποπειράται ούτε ένα άγγιγμα, χωρίς να απευθύνει ούτε μια χειρονομία στα αγόρια τα οποία τον συγκινούν. Γιατί αυτό ακριβώς είναι ο Καβάφης κατά τη διάρκεια της στιγμής στην οποία τον εγκιβωτίζει το Τι μένει από τη νύχτα: ο ποιητής ο οποίος μακριά από τον πόλεμο του 1897 στην Ελλάδα ή την υπόθεση Ντρέιφους στη Γαλλία, που συγκλονίζουν την εποχή, θα δείξει το εσωτερικό του κόσμου του μέσα από μιαν αδιόρατη σχισμή, άλλοτε με περισσότερο κι άλλοτε με λιγότερο φως. Και την ίδια αυτή στιγμή ο Καβάφης θα προετοιμάσει τον σπαρακτικό ρεαλισμό του προκειμένου να μας μεταδώσει, στον 20ο αιώνα πια, την ανεπανάληπτη εκείνη αίσθηση για τη δραματική μοίρα της Ιστορίας και της ανθρώπινης ύπαρξης.

 

 

 

Προηγούμενο άρθροΑλέξ, γυναίκα σε κλουβί
Επόμενο άρθροΑιχμαλωτίζοντας τη στιγμή

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ