Της Νίκης Κώτσιου.
Ο Νίκος Στεφανίδης, πρωταγωνιστής στο τελευταίο μυθιστόρημα του Δημήτρη Μίγγα «Έρως Ανίατος», είναι ένας καταξιωμένος μεσήλικας ηθοποιός με πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό του. Την εποχή όμως που θα συνδεθεί με την Όλγα, ο Στεφανίδης βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, έχοντας να αντιμετωπίσει το φάσμα της ανεργίας και μαζί την απειλή μιας πρώιμης κληρονομικής άνοιας. Ωστόσο, ο Νίκος δεν παραδίνεται εύκολα. Σκληρός, αλαζονικός, παράφορος δεν το βάζει κάτω και προσπαθεί να μην πτοείται από τα ξαφνικά γυρίσματα της τύχης, που ολοένα και περισσότερο υποσκάπτουν το γόητρο και την αυτοεκτίμησή του. Το θέατρο είναι η ζωή του και ο απόηχος από τις παλιές του επιτυχίες εξακολουθεί να θρέφει τον αθεράπευτο ναρκισσισμό του. Ο Νίκος αρέσκεται να αναπολεί το θριαμβευτικό του ντεμπούτο, τις διθυραμβικές κριτικές, την αποθέωση που συνήθιζε να εισπράττει σε κάθε εμφάνισή του. Ωστόσο, η φθίνουσα πορεία του δεν παύει να είναι ένα αναντίρρητο γεγονός, που σκιάζει και σκοτεινιάζει με τρόπο ασύλληπτα επώδυνο την πρότερη λαμπρή πορεία.
Ο συγγραφέας Δημήτρης Μίγγας φιλοτεχνεί περίφημα το πορτρέτο του ξεπεσμένου ηθοποιού συνθέτοντας ένα δυνατό μυθιστόρημα ψυχολογικού ρεαλισμού με ανάγλυφους χαρακτήρες. Στα κεφάλαια της τριτοπρόσωπης αφήγησης, το βλέμμα του παντεπόπτη οφθαλμού γίνεται το μάτι μιας νοητής κάμερας που, με αλλεπάλληλα κοντινά πλάνα, αιχμαλωτίζει την υπαρξιακή ουσία και την κατάπτωση του ήρωα με μια δεινότητα εντυπωσιακή. Μετρ της αδιόρατης λεπτομέρειας που ανασημασιοδοτεί ολόκληρο το πλάνο, ο Μίγγας συνθέτει μοναδικές σκηνές και φτιάχνει μια εξόχως ατμοσφαιρική,υποφωτισμένη και γι’αυτό υποβλητική «ταινία» , που διαβάζεται με πολλούς τρόπους.
Το σκηνικό, όπου λαμβάνει χώρα η αμετάκλητη πτώση του ήρωα, είναι μια ομιχλώδης, μυστηριακή, «εξπρεσιονιστική» Θεσσαλονίκη, ένας τόπος αισθήσεων και παραισθήσεων ξεχωριστής έντασης. Στις πυρετικές του εξόδους, ο Στεφανίδης περιηγείται αυτή την αχνή, θολή Θεσσαλονίκη των ασαφών περιγραμμάτων, που μοιάζει έτοιμη να διαλυθεί και να εξαχνωθεί μαζί με τη ζωή του υπό κατάρρευση πρωταγωνιστή. Οι διαδρομές του Στεφανίδη μέσα στην πόλη, ενίοτε ασυνάρτητες και χαώδεις, δίνουν το στίγμα της απόγνωσης και της απελπισίας του. Δρομίσκοι, μπαράκια, πάρκα, θέατρα φτιάχνουν έναν αόρατο ιστό και παγιδεύουν τον πρωταγωνιστή, που νιώθει όλο και περισσότερο αποκλεισμένος και περιθωριοποιημένος, όχι μόνο εξαιτίας της συγκυρίας αλλά και της εκρηκτικής, εύφλεκτης ιδιοσυγκρασίας του.
Ωστόσο, εκτός από το Στεφανίδη που ως χαρακτήρας κλέβει την παράσταση, υπάρχει και η Όλγα, η νεαρή φιλόλογος με το τρομερό μυστικό, θαυμάστρια του Νίκου και τελικά ερωμένη του. Μάλιστα η Όλγα, από χάρτινη ηρωίδα γίνεται «πραγματική», επισκέπτεται αυτοβούλως τον αφηγητή και , για να μην αδικηθεί ως μυθιστορηματικό πρόσωπο, ζητά να της δοθεί ο λόγος και να αρθρώσει η ίδια την ιστορία της, με τον τρόπο που θέλει και μπορεί, χωρίς καμιά διαμεσολάβηση. Ο αφηγητής, συνεπαρμένος από το πλάσμα που ο ίδιος δημιούργησε και που τώρα διεκδικεί αυτεξουσιότητα και πρωτοβουλία, υποχωρεί και κάνει σεβαστό το αίτημα της Όλγας. Οπότε η Όλγα, από ένα σημείο και μετά, διηγείται πια σε πρώτο πρόσωπο τα τεκταινόμενα ιδωμένα από την ολοδική της οπτική, την –υποτίθεται- αδιαμεσολάβητη. Ευφάνταστο οπωσδήποτε το τέχνασμα με την Όλγα που αίφνης ζωντανεύει και διεκδικεί το λόγο, αλλά κάπως παράφωνο και εκτός κλίματος. Προς στιγμή, σπάει την αφηγηματική μαγεία, που έχει στο μεταξύ δημιουργηθεί, προκαλώντας μια μικρή ασυνέχεια, που παρακάτω όμως διορθώνεται. Πάντως, μαζί με την ιστορία του Νίκου και της Όλγας, παρακολουθούμε επίσης δραματοποιημένες τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς και τις θεωρητικές αναζητήσεις του αφηγητή, που εισάγει τον εαυτό του στο μυθιστορηματικό ιστό ως επιπλέον πρόσωπο και μας μεταφέρει τις απόψεις του για την καλλιτεχνική δημιουργία, το ρόλο του συγγραφέα, την αγωνία της επίδρασης και άλλα τέτοια θέματα, οπωσδήποτε λιγότερο συναρπαστικά σε σύγκριση με την υπαρξιακή περιπέτεια και το ερωτικό δράμα των πρωταγωνιστών.
Παρά τις όποιες επιμέρους ενστάσεις, το « Έρως Ανίατος» δεν παύει να είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο. Στην ερωτική ιστορία του πρωταγωνιστικού ζευγαριού, ο έρως και ο θάνατος διαπλέκονται τόσο αξεχώριστα μεταξύ τους ώστε τελικά ταυτίζονται. Τόσο ο Νίκος όσο και η Όλγα είναι εξαρχής σφραγισμένοι και στιγματισμένοι από ανίκητες αρρώστιες, και γι’αυτό προκαταβολικά βυθισμένοι στην απόγνωση. Για τον Νίκο, η αρρώστια είναι άχθος και τον γονατίζει. Για την Όλγα, εκτός από άχθος είναι και άγος, που δεν μπορεί κατά κανένα τρόπο να διαχειριστεί. Ωστόσο, η επιθυμία δεν αναστέλλεται, ακόμα και σε συνθήκες δυσμενείς. Οι σπασμωδικές κινήσεις που κάνουν αμφότεροι για να αποφύγουν την ερωτική μοναξιά και τον αποκλεισμό, μολονότι μοιάζουν με υπερβάσεις, είναι τελικά ατελέσφορες και επισπεύδουν μια συμφορά δρομολογημένη ερήμην τους. Οι συμπεριφορές τους θυμίζουν νευρόσπαστα του έρωτα. Όμως, αυτός που κινεί τα νήματα είναι πια ο θάνατος.
Ο Νίκος, όμοια με τον Όσβαλτ στους ιψενικούς «Βρυκόλακες», βλέπει έντρομος την κληρονομική αρρώστια να εμφανίζεται και να ριζώνει μέσα του. Ανατρέχει σε παλιούς ρόλους και μέσ’ από τα μάτια θεατρικών ηρώων, που έχει κατά καιρούς ενσαρκώσει, προσπαθεί να προσεγγίσει και το προσωπικό του δράμα. Η θεαματική του κατάπτωση και παρακμή μαζί με την ολοσχερή κατάρρευση της προσωπικότητάς του έχει κάτι από το σπαραγμό του Βασιλιά Ληρ. Αυτή η αίσθηση του υψηλού που χαρακτήριζε ανέκαθεν την ηθοποιία του, έρχεται τώρα να διαποτίσει και τη ζωή του, καθώς οδεύει στο τέλος. Υψιπέτης και συγχρόνως υψιπετής, ο Νίκος βλέπει τον εαυτό του να πέφτει και δεν έχει άλλη επιλογή. Ωστόσο, με το τέλος του κατορθώνει αυτός, ο ηθοποιός, να εγγραφεί στην πλειάδα των αξέχαστων δραματικών ηρώων που με τόση επιτυχία υποδυόταν, όσο ζούσε και μεγαλουργούσε.
info: Δημήτρης Μίγγας: Έρως Ανίατος, σελ.328,εκδ. Μεταίχμιο, 2015
