του Γιάννη Ν.Μπασκόζου
Πώς είναι να έρχεται κάποιος να σε βρίσκει σε μια ορισμένη ηλικία που δεν είναι πιά παιδική και να «δίνει μια κλωτσιά στο παρελθόν σου» λέγοντάς «ξέρεις εγώ είμαι ο πατέρας σου και όχι ο άλλος που νόμιζες»;
Μια ανατροπή στην ιστορία της ζωής του κεντρικού ήρωα είναι ο πυρήνας αυτού του μυθιστορήματος του Κ.Ξ.Γιαννόπουλου με τίτλο «Ο επιζών». Η ιστορία αρχίζει με τον Ιάσωνα να αναθυμάται τη ζωή του ξαπλωμένος στην ταράτσα. Τα παιδικά του χρόνια σε μια συντηρητική οικογένεια με την στριμμένη μητέρα του Μάρθα και τον αγαθό πατέρα του Βάιο. Γύρω τους ξαδέλφια, θείοι, η πρώτη αγαπημένη, η καλή δασκάλα, ο στριφνός διευθυντής, άλλα διακριτά και άλλα υποφωτισμένα.
Στα δεκαεφτά του ο Άγγελος, που εννοείτο σαν μακρινός ξάδελφος, συναντά τον Ιάσονα και του πετά την «βόμβα» : «είμαι ο πατέρας σου. Αυτοί που νόμιζες για γονείς ήταν απλώς θείοι σου». Η ιστορία κλασική για εκείνες τις εποχές – ο νεαρός Άγγελος κατέστησε έγκυο την μικρή εξαδέλφη του Ιουλία και το συμβούλιο των συγγενών αποφάσισαν να απομακρύνουν τους εραστές δίνοντας το νεαρό Ιάσωνα για υιοθεσία σε δύο μεγάλους σε ηλικία, άκληρους θείους. Ήταν μια συνηθισμένη ιστορία που επαναλαμβανόταν πολλές φορές στην μετά τον εμφύλιο εποχή.
Ο Άγγελος με την αποκάλυψη του ανατρέπει όλα όσα θυμάται ο κεντρικός ήρωας, κυρίως τον ρόλο των προσώπων και δοκιμάζει και πάλι τα παγιωμένα αισθήματα του Ιάσονα. Ο τελευταίος αναθυμάται την παιδική του ηλικία αναλογιζόμενος ποια από τα γεγονότα που έζησε ήταν πραγματικά και ποια κατασκευασμένα. Ποια αισθήματα ήταν πηγαία και ποια υποβολιμαία. Ο Ιάσονας έχει να αντιμετωπίσει ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα στη ζωή ενός ανθρώπου: να ανακατασκευάσει τη μνήμη του. Να αυτοβιογραφηθεί και πάλι, μετακινώντας, αντικαθιστώντας και εναλλάσσοντας δεδομένα της πραγματικής ή αυτής που νόμιζε ως πραγματική του ζωή. Πόσο εύκολο είναι να μπει σε μια τέτοια διαδικασία; Να κάνεi format στη μνήμη του και να επαναπροσδιορίσει αυτό που υπήρξε έως τη συγκεκριμένη ημέρα;
Ο Ιάσονας καταβυθιζόμενος στην προηγούμενη ζωή του συναντά κενά χρόνου, ζώνες αμφίσημες, σκοτεινές και πειραγμένες φωτογραφίες. Στην πραγματικότητα προσπαθεί να συνταιριάσει ένα παζλ από ετερόκλητα κομμάτια. Και το κυριότερο: να διαχειριστεί τη μνήμη του σημαίνει ότι πρέπει να διαχειριστεί το παρόν του. Την ταυτότητά του και ίσως το μέλλον του.
Πρόκειται για μάχη ζωής γιατί ο Ιάσονας για να επιζήσει πρέπει να αποδεχτεί τη νέα συνθήκη, να αντιπαλέψει και στο τέλος να συμβιβαστεί μαζί της. Η μητέρα του, όσο έζησε μετά την αποκάλυψη, επέμενε ότι δεν πρέπει να πειράξει τίποτα, να αφήσει τα ψέματα να κυριαρχήσουν, να οδηγήσει τη ζωή του στο αυλάκι που του είχαν χαράξει για να μη χάσει περιουσία, υποστήριξη, κληρονομιά, αγάπη. Είναι ένα παιχνίδι της αλήθειας με το ψέμα. Θυμίζει κάπως την ταινία του Νιλ Τζόρνταν «Το παιχνίδι των λυγμών», όπου όταν στο τέλος ο ήρωας ανακαλύπτει την αλήθεια για την ταυτότητα της αγαπημένης του θα πρέπει να οριοθετήσει εκ νέου την πραγματικότητα της ζωής του. Ο Ιάσονας για να επιζήσει πρέπει να χάσει ότι νόμιζε δεδομένο και να επινοήσει μια νέα ζωή.
Ο Κ.Ξ. Γιαννόπουλος τηρεί και στην εξέλιξη του γραπτού του αυτή την άλλοτε σπειροειδή και αλλού ασύμβατη πορεία του μυαλού του ήρωα καθώς επεξεργάζεται διαφορετικά και συγκεχυμένα γεγονότα. Η πρόζα εναλλάσσεται με ποιητικά αποσπάσματα και η διαύγεια του μυαλού με τις μαύρες τρύπες της αμφίθυμης σκέψης. Έκδηλες οι αναφορές στον Κάφκα, τον Ντοστογιέφσκι και τον Καμύ. Μια άτυπη συζήτηση με συγγραφείς που αγάπησε ο ήρωας (και ο συγγραφέας, όπως φαίνεται).
Info: Κώστας Ξ. Γιαννόπουλος, Ο επιζών, Εύμαρος
