Του Γιώργου Λίλλη.
Ο Ελύτης αναζήτησε την αλήθεια αντιστρέφοντάς την σε μια παγανιστική θρησκευτικότητα όπου το ελεύθερο πνεύμα κυριαρχούσε στο να σμιλεύει τον ανθρώπινο λόγο μεταλλάσσοντάς τον. Ήδη από τον «Ήλιο τον Πρώτο» μεταχειρίζεται την ύλη και το ελληνικό τοπίο ως μέσο για να μεταφέρει αυτό που διέκρινε ως αρχή μιας ποιητικής αναδημιουργίας του κόσμου ακέραιη στο φως. Δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Πρέπει να αρνηθεί κάποιος ότι μέχρι τώρα έχει κατακτηθεί γλωσσικά και να διαμορφώσει μια καινούρια θεωρία που να μην συμβαδίζει με το καθιερωμένο. Κι αυτό όχι ως μανιέρα αλλά αναγκαία πράξη, αφού έχει προηγηθεί πρώτα η γέννηση ενός τέτοιου κοσμογονικού γεγονότος. Η μοναχικότητά του Ελύτη τον αναγκάζει να θωρακίζεται μέσα στο μορφικό περιβάλλον που επιλέγει για να μας μιλήσει, όπου η φύση, όπως στους μύθους της αρχαίας Ελλάδας, δεν είναι μόνο η υλική της υπόσταση αλλά και η δίοδος ανάμεσα στον άνθρωπο και το θείο. Ο Ελύτης γι΄ αυτή του την μυστικιστική επιλογή δεν είχε κατανοηθεί στην εποχή του. Εύκολα πολλοί μίλησαν για υπερβολή, έπαρση, βερμπαλισμό, φυσιολατρία και αφέλεια. Όμως αυτός που κρύβονταν από πίσω δεν ήταν ένας απλός στιχοπλόκος, αλλά ο άνθρωπος που έδωσε πρώτος το έναυσμα για να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στον άνθρωπο που βλέπει με τα μάτια της ψυχής του και σ΄ εκείνον που έχει παρασυρθεί από τον ρεαλισμό και την καθιερωμένη λογική. Ο Κώστας Κουτσουρέλης, δεκαεννιά χρόνια από το θάνατο του ποιητή, του απευθύνει τον λόγο, στην λυρική σύνθεση “Γράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη”, αναζητώντας έναν τρόπο επικοινωνίας, κυρίως με τις ιδέες του πρεσβυτέρου ποιητή, που έχουν μεγάλη σημασία για την ζωή μας σήμερα. Ο Κουτσουρέλης είναι λυρικός ποιητής και γι΄ αυτό βρίσκει στο πρόσωπο του Ελύτη έναν συγγενή που έχει ανάγκη να του μιλήσει για το σήμερα:
Αν ζούσατε
μάλλον θα το προσέχατε
πόσο βαδίζουνε χωλοί
στο στρογγυλό μας το ρολόι οι δείχτες
αναφέρει, θέλοντας να επιστήσει την προσοχή στον νεκρό ποιητή, αλλά και στον ίδιο, πως έχουμε χάσει την αυθεντικότητα μας μέσα σ΄ ένα κόσμο παράλογο. Ο Ελύτης είχε προφητέψει την σημερινή κατάσταση χρόνια πριν. Σε μια συνέντευξή του είχε αναφέρει: “Ἀπό τί πάσχουμε κυρίως; Θά σᾶς τό πῶ ἀμέσως: ἀπό μιά μόνιμο, πλήρη, καί κακοήθη ἀσυμφωνία μεταξύ τοῦ πνεύματος τῆς ἑκάστοτε ἡγεσίας μας καί τοῦ «ἤθους» πού χαρακτηρίζει τόν βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ στό σύνολο του!”. Ο Κουτσουρέλης με βαθιά στοχαστικό τρόπο δημιουργεί μια σύνθεση που έχει σκοπό να επαναφέρει στην επιφάνεια την χαμένη μας αθωότητα. Γι΄ αυτό επικαλείται τον Ελύτη. Γνωρίζει πως ο ποιητής υπηρέτησε την αλήθεια και δεν έπεσε σε καμιά χρυσή παγίδα. Παρέμεινε πιστός στο όραμά του. Το παράδειγμα του δασκάλου προς τον μαθητή είναι μια σπουδαία παρακαταθήκη για να ορίσει ο νεότερος τις δυνατότητες αντοχής του ενάντια σε ότι μας φθείρει σαν προσωπικότητες. Το “Γράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη” είναι μια επίκαιρη ελεγεία, για όλα αυτά που χάσαμε στην πορεία στοχεύοντας στην ύλη και την επιφάνεια των πραγμάτων και ξεχνώντας την ουσία της πραγματικής ζωής που κρύβεται βαθιά μέσα μας, στα αισθήματά μας αλλά και στην φύση, στο περιβάλλον, στις ρίζες μας δηλαδή:
Υπάρχουμε ακόμα.
Όρθιοι οι περισσότεροι
οι άλλοι γονατιστοί,
έρποντας κάποιοι
σαν τις γουστέρες τις ξερές στον ήλιο
ή από γωνιά σ΄ άλλη γωνιά τρεκλίζοντας
σαν στραβοκουρντισμένα παιχνιδιάκια.
Θυμίζοντας την αναφορά του Ελύτη στον Σολωμό, στο εμβληματικό ποίημα “Σολωμού συντριβή και δέος”, ο Κουτσουρέλης, καταγράφει τους φόβους του, ζώντας σε ένα κόσμο που δεν μπορεί να κατανοήσει. Ειλικρινής, με όπλο την άμεση γλώσσα, ντυμένη με έναν αξιοζήλευτο ρυθμό και με λυρική φωνή που συγκινεί, επιδιώκει να μας μεταδώσει την αίσθηση ότι έχουμε ανάγκη τους μεγάλους δασκάλους του παρελθόντος, όπου σε αυτές τις σκοτεινές μέρες έχουν τον τρόπο να αποτελούν φάροι καθοδήγησης. Ήδη με τον “Αέρα Αύγουστο”, ο Κουτσουρέλης έφτασε στο απόγειο μιας γλώσσας καθαρά μελωδικής, πατώντας γερά στην παράδοση, όπου θέλει το ποίημα αυστηρά δομημένο και στιχουργικά ρυθμικό, ανανεώνοντας το. Με το “Γράμμα στον Οδυσσέα Ελύτη”, συνεχίζει να τελειοποιεί την μετρική του στίχου του, δημιουργώντας ένα έργο που βασίζεται στην μουσική του υπόκρουση. Αυτά ως προς την τεχνική που πιστά ακολουθεί ο ποιητής. Όσο για το περιεχόμενο, όπως αναφέραμε πιο πάνω, η σύνθεση του Κουτσουρέλη είναι ένα ποιητικό μανιφέστο για τον σύγχρονο άνθρωπο και πως τελικά μπορεί να ξεφύγει από τα μέσα του σκοτάδια:
Δεν είναι αυτός φόβος μόνος
το νιώθω πλήθος μέσα μου,
μέσα μου άνθρωποι στοιβάζονται διαρκώς
-τρέχουν σκοντάφτουν σωριάζονται
ματώνουν σηκώνονται τρέχουν-
πάλι και πάλι
μ΄ άρρωστη εμμονή
πρόθυμοι όλα να τα υποστούν
φτάνει να πείσουν
να πειστούν
πως είναι ακόμη.
Ένα έργο που αξίζει την προσοχή μας. Ένας ποιητής που ανανεώνει με κάθε του βιβλίο την ποιητική τέχνη.
INFO:
ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ
ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ
