Ο δάσκαλος που ονειρεύομαι

0
1408

Μαρίζα Ντεκάστρο.

 

Ο Εγγλέζος Α.Σ. Νηλ και το Σάμερχιλ, οι σοβιετικοί Άντον Σ. Μακαρένκο και Ναντιέζντα Κρούπσκαγια, ο Βραζιλιάνος Παουλο Φρέιρε, η Ιταλίδα Μαρία Μοντεσσόρι του τέλους του 19ου αιώνα. Και ο Σελεστέν Φρενέ, στα μέσα του 20ου, με το κορυφαίο Για ένα σχολείο του λαού. Παιδαγωγοί παλιοί και νεότεροι, αλλά όλοι πρωτοπόροι!

Βιβλία παιδαγωγικής λοιπόν με δυνατή αφήγηση που διαβάζονται σαν μυθιστόρημα, μυθιστόρημα Ο δάσκαλος με τα όνειρα στα μάτια, της Σοφίας Μαντουβάλου, που διαβάζεται και ως εγχειρίδιο εφαρμοσμένης παιδαγωγικής.

Ο Αργύρης Χρυσός, ο δάσκαλος με το σκουλαρίκι, διδάσκει σε μια σχολική τάξη παιδιών σπίρτων, τσαμπουκάδων, μεταναστών, καταπιεσμένων, πλακατζήδων, φοβισμένων, φυτών. Σε μια συνηθισμένη τάξη δηλαδή, όπου δεν συμβαίνει τίποτα ακραίο από εκείνα που συγκινούν πολύ δασκαλίστικα τους ομότεχνούς της.

Ο νεαρός δάσκαλος έχει όραμα προοδευτικό και θέλει να το εφαρμόσει με πείσμα μέσα σ’ ένα σύστημα που έχει καταντήσει τα παιδιά σκληρά εργαζόμενους και υποχείρια της εξουσίας της ύλης και του διδάσκοντα. Κερδίζει τους μαθητές του. Με άξονα ότι η γνώση κάνει κύκλους και είναι ένα παζλ όπου κάθε κομμάτι κουμπώνει με το διπλανό του, τους προσφέρει κάτι φανταστικό και εντελώς διαφορετικό από την μέχρι τότε εμπειρία τους: ομαδικό πνεύμα, υπευθυνότητα που συνεπάγεται και δικαιώματα, συνεργασία, εσωτερική δημοκρατία και σεβασμό του ενός προς τον άλλο, κατανόηση ότι η βία γεννά μόνο βία, ερευνητικό πνεύμα, αξιοποίηση των ταλέντων κάθε παιδιού.

Η Σοφία Μαντουβάλου δομεί με προσοχή το βιβλίο. Θα λέγαμε ότι αποτελείται από τρία μέρη που συμβαδίζουν χαλαρά με το σχολικό ημερολόγιο. Στα πρώτα δεκατέσσερα κεφάλαια γνωρίζουμε τα παιδιά καθώς και διάσπαρτες, και περιστασιακές, τις παιδαγωγικές απόψεις του δασκάλου. Σ’ ένα ιντερμέδιο δύο κεφαλαίων πραγματεύεται τις αντιδράσεις της κοινότητας των ενηλίκων που πρέπει να πείσει ο δάσκαλος για τη δουλειά του: τη διεύθυνση, τους συναδέλφους του και τους γονείς. Σ’ αυτά τα κεφάλαια ξεδιπλώνεται όλη η παιδαγωγική φιλοσοφία της συγγραφέως, που συνοψίζεται στο «Τα παιδιά είναι χαρούμενα στο σχολείο και δεν σπρώχνουν τη μια μέρα μετά την άλλη για να τελειώσει ο χρόνος επειδή δρουν και συμμετέχουν στην εκπαίδευσή τους».  Από την άλλη περνά από μπροστά μας ολόκληρη την παθογένεια της επίσημης εκπαίδευσης και των γονιών. Μα, πως θα μάθουν τα παιδιά μας; Με την κουβέντα; Θα καλύψουν την ύλη; Στα τελευταία εννέα κεφάλαια παρακολουθούμε τη ζωή της τάξης μέχρι το τέλος της χρονιάς, την αλλαγή των μαθητών και τη μετατροπή τους σε νεαρά άτομα με πρωτοβουλία, ενεργητικότητα, αξίες και αρχές.

Ουσιαστικά σε κάθε κεφάλαιο διαβάζουμε για παιδαγωγικούς χειρισμούς! Πώς δηλαδή αντιμετωπίζει ο δάσκαλος τη σχολική βία, τις παιδικές συγκρούσεις, κοινωνικά και φιλοσοφικά θέματα όπως τη θρησκεία, το δικαίωμα του λόγου, την ισότητα στη διαφορά, την αλληλεγγύη μεταξύ μικρών και μεγάλων, το σπάσιμο των κλικών, την ενεργητική μάθηση, τις ηθικές αξίες… ο κατάλογος των θεμάτων είναι πραγματικός και ανεξάντλητος.

Δεν ξέρω αν η συγγραφέας διάβασε τους παραπάνω θεωρητικούς ούτε αν δίδαξε η ίδια με τον τρόπο που περιγράφει στο βιβλίο της. Προσωπικά διάβασα ένα εξαιρετικά αληθινό παιδαγωγικό βιβλίο για μελλοντικούς δασκάλους και λιγότερο ένα παιδικό μυθιστόρημα.

Είναι προφανές ότι οι αναγνώστες – παιδιά θα διαβάσουν για ένα οικείο περιβάλλον και θα αναγνωρίσουν τους ‘σχολικούς’ χαρακτήρες του βιβλίου και τις συμπεριφορές τους. Αυτή είναι η επιφανειακή ανάγνωση του κειμένου. Ελπίζουμε πως δεν θα μείνουν μόνο εκεί. Σε μια δεύτερη, και με όχημα το παιδικό και επιτυχημένα αυθόρμητο χιούμορ, οι συζητήσεις με το δάσκαλο και οι αντιδράσεις των ηρώων θα τους σπρώξουν σε άλλα ερωτήματα εξίσου καθημερινά και σοβαρά, όπως για παράδειγμα οι προσδοκίες των γονιών τους, θέμα που έχει τεθεί σε λίγα παιδικά βιβλία (θυμίζουμε το Η φανέλα του Τζέραρντ, του  Πάνου Παναγιωτόπουλου, εκδ. Καρυδάκη, 2012) .

Ίδιο παιδαγωγικό περιεχόμενο στο έργο του Αντώνη Καρτσάκη, με τίτλο  Στον ανήσυχο μαθητή μου (εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας). Πρόκειται για μια σειρά γοητευτικών καταγραφών, μια πολυσέλιδη επιστολή, στην οποία ο συγγραφέας αξιολογεί την προσωπική του διαδρομή στην εκπαίδευση: τι πέτυχε, σε τι απέτυχε, ποια ήταν τα διλήμματά του, πώς αντιμετώπισε και πώς συμβίωσε με  το πιο ζωηρό κομμάτι της κοινωνίας. Γιατί αν δεν αγαπάς αυτή τη δουλειά, απλά δεν μπορείς να την κάνεις! Ο φιλόλογος Αντώνης Καρτσάκης καταθέτει λοιπόν στο βιβλίο του την εμπειρία που αποκόμισε στα χρόνια της καριέρας του διδάσκοντας  στη Μέση εκπαίδευση, υπηρετώντας ως  διευθυντής Λυκείου και ως σχολικός σύμβουλος φιλολόγων στο νομό Ηρακλείου. Απευθύνεται σε όλους όσοι εμπλέκονται στην παιδεία/εκπαίδευση/ διαπαιδαγώγηση των νέων και πιθανόν στους υποψιασμένους μαθητές του λυκείου που υφίστανται τις παιδαγωγικές τους. Εκκινώντας από διαφορετική αφετηρία, και στοχεύοντας σε διαφορετικό κοινό, οι απόψεις του ταυτίζονται με αυτές της Σοφίας Μαντουβάλου.

Τα βιβλία τους, διαφορετικού ύφους και τυπολογίας, αφού το ένα είναι παιδικό μυθιστόρημα και το άλλο όχι, θέτουν θέματα προς συζήτηση με σοβαρότερο την αμφισβήτηση της εξουσίας των ενηλίκων πάνω σε παιδιά/νέους/μαθητές. Ο δάσκαλος, και κατ’ επέκταση κάθε ενήλικος, μας λένε οι συγγραφείς, δεν είναι παντογνώστης αρχηγός. Είναι συνεργάτης με σκέψη, ευθύνες και στόχους. Αρκεί να έχει όνειρα.

 

ΙΝFO:

Σοφία Μαντουβάλου

Ο δάσκαλος με τα όνειρα στα μάτια

Εκδ. Πατάκη, 2015

 

Αντώνης Καρτσάκης

Στον ανήσυχο μαθητή μου

Εκδ. Βιβλιοπωλείων της Εστίας, 2015

Προηγούμενο άρθροΑργυρώ Πιπίνη: Η πρόκληση συνεχίζεται
Επόμενο άρθροΤο κουμπί

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ