της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη
“Δεν ήξερα ότι τα μάτια μου είχαν τρεις αποχρώσεις του λευκού μα μόνο μία εικόνα της μάνας μου”, γράφει ο αμερικανό-βιετναμέζος Ocean Vuong, το τρομερό παιδί της γενιάς του, στην δεύτερη ποιητική του συλλογή, η οποία κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Δημήτρη Μαύρου.
Ο Vuong κινούμενος σε τροχιά λογοτεχνικού ειδώλου, πολυσυζητημένος ως εξαιρετικά ταλαντούχος κουήρ καλλιτέχνης, βραβευμένος και αναγνωρισμένος ως μία από τις πιο υποσχόμενες ποιητικές φωνές των ημερών μας, είχε απασχολήσει και στο παρελθόν το HerStory (δείτε εδώ) με την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής Νυχτερινός Ουρανός με Τραύματα Εξόδου σε δίγλωσση έκδοση και μετάφραση του Δημήτρη Μαύρου και του πρώτου του μυθιστορήματος στα ελληνικά με τίτλο Στη Γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι σε μετάφραση Έφης Φρυδά, και τα δύο από τις εκδόσεις Gutenberg.
Τα δύο πρώτα αυτά βιβλία με τα οποία ο Vuong συστήθηκε και εκδοτικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό προκάλεσαν αίσθηση, δημιουργώντας για τη συνέχεια προσδοκίες πολύ υψηλές. Και προκύπτει το ερώτημα: σε ποια φάση πορείας βρίσκεται τώρα το άστρο του ποιητή με την έκδοση αυτού του δεύτερου ποιητικού βιβλίου;
Κρατώντας τις αστρικές μεταφορές, θα έλεγα πως ο Vuong βρίσκεται στη φάση της κύριας ακολουθίας, έχοντας όμως παραλλάξει ή και αφήσει πίσω του κάτι από τους τρόπους των πρώτων ποιημάτων του. Σ’ αυτό το δεύτερο ποιητικό βιβλίο κυριαρχεί ένας τόνος απενοχοποιημένος, οξυμμένος, κατακλυσμικά βιωματικός και εξομολογητικός, όπου η λεπταίσθητη, η φωναισθητική, αλλά πάντα ακριβής γλώσσα του Vuong που γνωρίσαμε, φαίνεται να δοκιμάζει απολύτως συνειδητά μία μικρή μετατόπιση στην προφορικότητα, περνώντας στιγμιαία και στην κοινή αγοραία έκφραση.
Για παράδειγμα ο σαρκαστικός τρόπος του στο ποίημα “Παλιές δόξες” όπου διαβάζουμε αποκλειστικά κοφτές φράσεις όπως: “Δυνατό πιστόλι η ξανθιά”, “Έλα να της τον καρφώσουμε παρέα”, “Γαμάς και δέρνεις, φίλε”, οι αναφορές του στη Rap, αλλά και στίχοι όπως : “Έι / Κάποτε ήμουν πούστρα, πλέον ένα κουτί που βάζεις τικ” στο ποίημα “Ούτε Καν”, είναι όλα τους στοιχεία που λειτουργούν ως υποδοχείς κοινωνικού σχολιασμού για το πνεύμα της εποχής. Δοκιμές, νομίζω, αδύναμες, που ωστόσο για τον ποιητή φαίνεται να είχαν τη σημασία τους στο στήσιμο του βιβλίου.
Στο σημείο αυτό να πω πως αξίζει να διαβαστούν και οι σημειώσεις που βρίσκονται στις τελευταίες σελίδες της έκδοσης, σημειώσεις του ίδιου του Vuong, αλλά και σημειώσεις του μεταφραστή του, Δημήτρη Μαύρου, καθώς γίνεται αναφορά και στην μεταφορά του τίτλου του βιβλίου στα ελληνικά, όπου διαβάζουμε πως το πρωτότυπο Time is a mother, ολισθαίνει νοηματικά και στο Time is a motherfucker, εξηγώντας τον σλανγκ επιτονισμό της συλλογής, αποκαλύπτοντας και μία ελαφρά πρόθεση.
Αν και το βιβλίο έχει κυρίως συζητηθεί ως η ποιητική κατάθεση του Vuong μετά το θάνατο της μητέρας του ποιητή, της αναλφάβητης Βιετναμέζας μετανάστριας Rose που εργάστηκε στην Αμερική ως μανικιουρίστα και έφυγε από καρκίνο του μαστού, αυτό που πραγματικά διαβάζουμε είναι το πορτρέτο του Vuong, μία αυτοπροσωπογραφία του, ένα Künstlerroman. Δηλαδή ένα ποιητικό βιβλίο γραμμένο ως ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης ενός καλλιτέχνη, όπως το δηλώνει ο ίδιος ο λογοτεχνικός όρος künstlerroman αλλά και το ομώνυμο εκτενές ποίημα που βρίσκουμε στη συλλογή.
Είναι άλλωστε κάτι που μοιάζει λογικό, όταν στο μυθιστόρημα του Στη Γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι , το οποίο ήταν όπως είχαμε πει μία μονοφωνική μακρά επιστολή 200 και πλέον σελίδων προς την μητέρα του, ο Vuong, έγραφε: «Σου γράφω μέσα από ένα σώμα που κάποτε ήτανε δικό σου. Που παναπεί σου γράφω ως γιος». Περί αυτού μοιάζει να πρόκειται, λοιπόν. Η συλλογή Ο χρόνος είναι μάνα είναι το βιβλίο ενηλικίωσης ενός γιου που έχει μόλις χάσει την μητέρα του, όχι απλώς ένα βιβλίο για την απώλεια, αλλά ένα βιβλίο ενδοσκόπησης μετά την απώλεια.
Αν πρέπει να ξεχωρίσω κάποια ποιήματα, κρατώ ενδεικτικά τα εξής: “Αμερικάνικος Θρύλος”, “Ο Τελευταίος Δεινόσαυρος”, “Λόγοι για να μείνω”, “Αγαπημένη μου Rose”, “Θεωρία Χιονιού” , “Καλά ξυπνητούρια” και “Περισυλλέκτες”. Για τον σύγχρονο, θραυσματικό λυρισμό και το πάθος τους.
Κλείνω αυτό το HerStory με τους “Περισυλλέκτες”.
Το σώμα σου ξυπνάει
μες το σιγανό κροτάλισμά του
Παγίδες πολλές παγίδες
Πόσο γρήγορα το ζώο
αδειάζει
Είμαστε πάλι μόνοι μας
με ξοδεμένο στόμα
Δύο πέστροφες αγκομαχούν
σε κάποια ακτή του Ιούνη
Δίπλα-δίπλα, βλέπω
αυτό για το οποίο ήρθα, πίσω από
την ίριδά σου: έναν καθρέφτη τοσοδά
Ατενίζω
την ασημένια συλλαβή του
όπου ένα ψάρι με το πρόσωπο μου
τινάζεται μία φορά
και ψοφάει
Ο ψαράς
ξαφνικά ένα αγόρι
που έχει τόσα να σηκώσει
Voung, Ocean, Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι, μτφρ. Έφη ΦΡυδά, Gutenberg
Vouing, Ocean, Ο χρόνος είναι μάνα, Δημήτρης Μαύρος, Gutenberg
