Ο χορογράφος της ιστορίας (για τον Χέγκελ του Alexander R. Hufford)

0
988

 

του Κίμωνα Θεοδώρου.

Κατά τον Χέγκελ, μια μορφή του κόσμου σαπίζει μέσα στην ανοησία και την ανία. Εφόσον η ανθρωπότητα δεχτεί τον υλισμό, τον επόμενο αιώνα, η ωμότητα και η δυστυχία που μας περιμένει δεν θα έχουν τέλος, υπογραμμίζει ο Alexander Hufford. Ο μόνος αληθινός τρόπος για να γιατρέψουμε τις πληγές είναι η ίδια η φιλοσοφία.

O Hufford στο βιβλίο του «Φιλοσοφία αναζωογονημένη. Εισαγωγή στον εγελιανό αναρχισμό» αξιώνει τον αναστοχασμό της ιστορικής και φιλοσοφικής ύπαρξης του ανθρώπου ως αντίδοτο στον υλισμό, καθώς και μια ζωή η οποία συλλαμβάνεται ως ποίηση, απαντώντας στο ερώτημα «πως αξίζει να ζούμε;»  Αν ο κόσμος προοδεύει μέσα από την καταστροφή, τα ερείπια και τη βαρβαρότητα, το μόνο πράγμα που κερδίζουμε είναι πνευματικές καταστάσεις, οι οποίες είναι αδιάφθορες και αιώνιες, είναι οι ωδίνες του αρνητικού, το Πνεύμα αποκτά νέα μορφή και προοδεύει στην αυτοκατανόησή του. Σήμερα, η υλιστική αντίδραση εστιάζει λιγότερο στη βία και περισσότερο στη λήθη, που φέρνει την ανοησία και την ανία, καθιστά το λησμονημένο μια βίαιη δύναμη. Η μετανεωτερικότητα ως λήθη προετοιμάζει το έδαφος για τη μεγάλη καταστροφή.  Για τον Alexander Hufford από τις ΗΠΑ που ζει στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια, «η Παγκόσμια Ιστορία μοιάζει μ’ αυτούς τους παράξενους λαϊκούς χορούς στα πανηγύρια όπου πηγαίνουμε μπρος-πίσω για να γυρίσουμε εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε, σε μια κίνηση που μοιάζει ότι γίνεται χωρίς λόγο». Οι χοροί ενάντια στη λήθη. Ο χορογράφος της ιστορίας μοιάζει μ’ έναν εγελιανό διαλεκτικό τύπο που κλείνει το μάτι στην αναρχία, την αλήθεια του μαρξισμού, ταυτίζεται με το Πνεύμα που αναζητά την επιστροφή στον εαυτό του και πραγματώνει την ουσία του. Ο εγελιανισμός συνθέτει τις θετικές και αρνητικές στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας και έτσι η ιστορία θεωρείται μια πνευματική συμφωνία όπου οι νότες επαναλαμβάνονται μεν, αλλά σε ανερχόμενες οκτάβες, σε καινούρια κλειδιά. Η ιστορία προοδεύει όντως, ωστόσο κατευθύνεται προς την αφετηρία της, είναι πρόοδος και επανάληψη.

Την ίδια στιγμή μια αόρατη επανάσταση λαμβάνει χώρα, ζούμε σε εποχή μετάβασης και μεγάλων αναταραχών. Ο περίφημος 21ος αιώνας. Ελάχιστοι θέλουν το νέο που γεννιέται και ακόμα λιγότεροι πιστεύουν σ’ αυτό. «Εντούτοις, οι Μάγοι της Γερμανίας, συνωστίστηκαν κάποτε στη φάτνη της παγκόσμιας επανάστασης, φέρνοντας δώρα. Και έτσι μας κληροδότησαν αυτή την πνευματική επανάσταση», γράφει ο Hufford και επιχειρεί μια αναρχική ανάγνωση του γερμανού φιλόσοφου Χέγκελ. Κατά τα φαινόμενα, πλησιάζει μια μεγάλη αλλαγή, που εξαγγέλλεται από τα πνευματικά σημάδια που «μοιάζουν με τον άνεμο που σηκώνεται πριν κάνει όντως την εμφάνισή της η θύελλα». «Οι αντιαυταρχικές εξεγέρσεις της μουντής εποχής μας, δεν θέτουν κανένα συγκεκριμένο αίτημα, παρά μόνο το γενικό αίτημα ανατροπής της υφιστάμενης κοινωνίας».

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου του, ο Hufford καταπιάνεται με το εργατικό κίνημα και το ορόσημο του έτους 1789. Μπορεί το εργατικό κίνημα να ερμηνευτεί με φιλοσοφικούς όρους; Ο αναρχισμός, κατά τον συγγραφέα, αποτελεί τον κρυφό καθοδηγητικό μίτο στην πορεία του. Αν η ιστορία είναι έλλογη, πρέπει να υπάρχει κάποιο νόημα στη γενική υποχώρηση του εργατικού κινήματος. Υποστηρίζεται πως θεμέλιο της επανάστασης είναι η δύναμη της σκέψης να κατανοήσει τον κόσμο. Η ουτοπία δεν είναι ένα πραγματικό μέρος, αλλά μια κατάσταση της σκέψης. Μέσα από τις διάφορες «μορφές» του εργατικού κινήματος, αναδεικνύεται ο διάλογος της επανάστασης με τον εαυτό της. Όπως η φιλοσοφία εξαλείφει τις παλαιές φιλοσοφίες που αποτελούν μέρος της ως στάδιο της εξέλιξής της, έτσι και ο ιστορικός ρους του αναρχικού προτάγματος αγκαλιάζει το εργατικό κίνημα ως στάδιο της εξέλιξης της παγκόσμιας ιστορίας.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, απαντάει στις ενστάσεις που μπορεί να προκύψουν: «Χέγκελ και αναρχισμός δεν πηγαίνουν μαζί!» Οι κυρίαρχοι τρόποι ερμηνείας του Χέγκελ εδράζονται στις παραδόσεις είτε της αντίδρασης είτε του μαρξισμού. Η ερμηνεία που προτείνει ο Hufford -η δική του ανάγνωση- μπορεί να εκληφθεί σαν ένα νοητικό πείραμα. Ο Χέγκελ είναι όχι μόνο επαναστάτης αλλά και αναρχικός. Διαβάζει τα γραπτά του Χέγκελ κάτω από νέο πρίσμα, πέρα από τις προσεγγίσεις των Νεαρών Εγελιανών και, ούτε λίγο ούτε πολύ σχεδόν περιπαικτικά θέλει να πει πως «αφού όλοι χρησιμοποίησαν τον Χέγκελ, γιατί όχι και ο αναρχισμός;»  Επιχειρεί να υποστηρίξει πως ο  αναρχισμός είναι η καταλληλότερη και πιο αληθινή έκφραση του εγελιανισμού σήμερα: «όταν το μυστικό αποκαλύπτεται στον κόσμο, τότε αρχίζει μια νέα περίοδος της ιστορίας».

Το πόνημα κλείνει με τη «Σύγχρονη στιγμή» που αναφέρεται στη σημερινή εποχή της «ανανεωμένης επανάστασης ως αποκάλυψη του εγελιανισμού στην πραγματική του μορφή». Διατρέχει τα ιστορικά στάδια της πολιτικής και πολιτισμικής συγκρότησης του κόσμου. Κατά την οπτική του Χέγκελ, «η Ιστορία είναι αληθινά μια πρόοδος προς κάτι, ή πιο σωστά, μια πρόοδος έξω από κάτι και έπειτα μια επιστροφή στον εαυτό της». O Hufford εκτιμά μεταξύ άλλων πως ο πολιτικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίστηκε στην αμοιβαία κατανόηση και στην παγκόσμια ενότητα. Αποτέλεσε ό,τι κοντινότερο στο όνειρο των μαρξιστών, ένα είδος πολυεθνικού συστήματος σοσιαλιστικών δημοκρατιών. Όταν όμως επιτυγχάνονται αυτοί οι στόχοι, τι ακολουθεί άραγε μετά; Το κέλυφος της πολιτικής, το Κράτος, χάνεται. Όταν το κράτος εγκαταλείπει την πολιτική, απομένει ένα κενό προσωπείο. Η μορφή της ανεξέλεγκτης τυραννίας που πήρε η Αμερικανική Αυτοκρατορία και η Ευρωπαϊκή Ένωση προετοιμάζει την ίδια τους την καταστροφή. Εφόσον ολοκληρώνεται ο προηγούμενος στόχος, πρέπει πλέον να θέσουμε έναν καινούριο. Σύμφωνα με τα παλιά αιτήματα, δεν μένει τίποτα άλλο να κάνουμε. Εκτιμάται πως σ’ αυτό οφείλεται η γενική έλλειψη θεωρητικού έργου σήμερα. «Ωστόσο, η τελική στιγμή της έκφρασης της πολιτικής βρίσκεται στην αναρχία» υπογραμμίζει ο συγγραφέας και υπενθυμίζει πως «μεγάλες προσωπικότητες του μαρξισμού ονομάζονταν μονίμως αναρχικοί: και ο Λένιν και η μεταγενέστερη Νέα Αριστερά, που ξεσηκώθηκε ενάντια στον επίσημο μαρξισμό, αποκαλούνταν αναρχικοί».

Διαβάζουμε παραπέρα πως σήμερα, είναι αρκετά προφανές ότι ο μαρξισμός είτε παρακμάζει είτε αναβαθμίζεται στην ανώτερη μορφή της αναρχίας, όπως φαίνεται στην περίπτωση των Ζαπατίστας και των κοινωνικών πειραμάτων του ΡΚΚ στο Συριακό Κουρδιστάν. Όταν επιστρέφουν οι ανεξάρτητες περιοχές και οι λαϊκές συνελεύσεις, δεν αποτελεί έκπληξη που κατά την παρούσα κατάρρευση της τροχιάς της παγκόσμιας ιστορίας, επιστρέφουμε ακριβώς στο πιο απλό, το πιο ατομικό και καθολικό. Εξάλλου ο μικρόκοσμος της υπαίθρου και της υλικής απλότητας, υπήρξε ο οικουμενικός τρόπος ζωής για ολόκληρη την Ανθρωπότητα. Μπορεί να συλληφθεί ως το αφτιασίδωτο Απόλυτο, εμπεριέχεται στην κουλτούρα μας, στην ανάμνηση του Χρυσού Αιώνα.

Τελικά, ουκ ολίγοι θα συνοφρυωθούν με το βιβλίο του Alexander Hufford. Όλα όσα προτείνει και οι συνθέσεις στις οποίες προχωράει είναι αμφισβητήσιμες, σηκώνουν συζήτηση, ο λόγος του γίνεται «ποιητικός» με ιδιαίτερες αποχρώσεις και ωστόσο γι’ αυτό ασκεί γοητεία, ο ίδιος φαίνεται να γνωρίζει καλά ότι το εγχείρημά του είναι «σκανδαλώδες» και υποστηρίζει τις θέσεις του θαρρετά. O Hufford, ευφυέστατος και ιδεαλιστής στοχαστής, μπορεί να διαβαστεί και να προκαλέσει ενδιαφέρον, ακόμη και εάν δεν συμφωνεί κάποιος μαζί του πουθενά. Η λογική του μένει πιστή στον εαυτό της.  

 

 

ΙΝΦΟ: Alexander R. Hufford, Φιλοσοφία αναζωογονημένη. Εισαγωγή στον εγελιανό αναρχισμό, Μετάφραση: Γιάννης Βογιατζής, Αθήνα: Futura, 2016

 

 

 

Προηγούμενο άρθρο Στη Μάργκαρετ Άτγουντ το βραβείο PEN Pinter2016
Επόμενο άρθροΤζαζ ιστορίες (Πάτρικ Νάιτ, Καζούο Ισιγκούρο, Σαίξπηρ)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ