του Φίλιππου Φιλίππου
Ο Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) είναι μια μεγάλη μορφή της Εθνικής Αντίστασης και της Κομμουνιστικής Αριστεράς, με φανατικούς θαυμαστές στην Αριστερά και παθιασμένους εχθρούς στο αντίπαλο στρατόπεδο, τόσο την εποχή που έζησε όσο και σήμερα. Πάνω από είκοσι βιβλία, στην πλειονότητά τους θετικά, έχουν γραφτεί για τη δράση του την περίοδο της γερμανικής Κατοχής εναντίον των κατακτητών, με πρώτο και σημαντικότερο το Άρης, ο πρώτος του αγώνα του Πάνου Λαγδά (εξαιρετικό είναι και το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων). Επίσης, αρκετοί ποιητές έχουν συνθέσει ποιήματα γι’ αυτόν, λ.χ. Γιάννης Ρίτσος, Ρίτα Μπούμη-Παπά, Φώντας Λάδης. Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία για των πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ είναι το Καπετάν Άρης του Κωστή Παπακόγκου με τον υπότιτλο Ο Ανταρτοπόλεμος στην Ελλάδα 1941-1945 που κυκλοφόρησε το 1976. Ο συγγραφέας του γεννήθηκε στο Παχτούρι της Πίνδου το 1936 και ζει στη Σουηδία. Στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών έλαβε μέρος στον αντιστασιακό αγώνα και έγραψε πολλά σχετικά άρθρα στον σκανδιναβικό Τύπο.
Την παρούσα δεύτερη έκδοση έχει επιμεληθεί ο Μιχάλης Λυμπεράτος, διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ο οποίος έχει γράψει βιβλία ιστορικού περιεχομένου, όπως το Στα πρόθυρα του Εμφυλίου Πολέμου, από τα Δεκεμβριανά στις εκλογές του 1946 και Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και το ΕΑΜ. Ο Λυμπεράτος χάρη στην εκτεταμένη έρευνά του εμπλούτισε και αξιοποίησε περαιτέρω το βιβλίο του Παπακόγκου, προσφέροντας στον αναγνώστη καινούργια στοιχεία για τα πρόσωπα και τα γεγονότα που υπάρχουν σε αυτό.
Το βιβλίο, το οποίο έχει ως μότο τους στίχους του Ανδρέα Κάλβου «Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία», αρχίζει με τη φωτογραφία του επικηρυγμένου Άρη Βελουχιώτη ή Αθανάσιου Κλάρα που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες τον Ιανουάριο του 1943από το ελληνικό Υπουργείο Δημόσιας Ασφαλείας και τις γερμανοϊταλικές αρχές Κατοχής. Μετά υπάρχει ένα σημείωμα όπου ο συγγραφέας μας εξηγεί ότι το βιβλίο του «ανιστοράει την ανταρτοζωή του Άρη Βελουχιώτη, όπως βγαίνει απ’ τα γραφτά, απ’ τις προσωπικές ξομολογήσεις ή κι απ’ το θρύλο ακόμα».
Αφού μιλήσει περιληπτικά για το κλίμα που επικρατούσε στην Ελλάδα μετά την κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία στις 28 Οκτωβρίου 1940, τον Ιωάννη Μεταξά, τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι και το Νίκο Ζαχαριάδη, ηγέτη του ΚΚΕ, κάνει λόγο για τον Θανάση Κλάρα, στέλεχος του κόμματος. Ήταν αρχοντοπαίδι απ’ τη Λαμία, μαθαίνουμε, κι είχε σπουδάσει γεωπόνος. Ήταν κομμουνιστής με εννιά χρόνια φυλάκισης στην πλάτη του και δύο εξορισμούς για την πολιτική του δράση. Είχε παρατήσει την τάξη του και το επάγγελμά του και δούλεψε με τους εργάτες σαν μπογιατζής, σαν μάστορας και σαν τυπογράφος. Μετά έγινε συνδικαλιστής, έγινε συντάκτης της κομματικής εφημερίδας Ριζοσπάστης και ένα φεγγάρι διετέλεσε αρχισυντάκτης της.
Το 1929 ανέλαβε πιο δύσκολους ρόλους στο εργατικό κίνημα. Τέθηκε επικεφαλής μιας ομάδας μελών του κόμματος που μάχονταν να βγάλουν από τις φυλακές τους κομμουνιστές και την ίδια χρονιά κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές της Παλιάς Στρατώνας ο Νίκος Ζαχαριάδης, τότε ηγετικό στέλεχος της ΟΚΝΕ, και αργότερα να αποδράσουν από τις φυλακές της Αίγινας οχτώ στελέχη του ΚΚΕ.
Στις 16 Φεβρουαρίου του 1942 ιδρύθηκε ο ΕΛΑΣ, η στρατιωτική οργάνωση του ΕΑΜ, και η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, του στυλοβάτη του ΕΑΜ, έδωσε την εντολή στον Θανάση Κλάρα να δημιουργήσει αντάρτικο στη Ρούμελη. Τον Ιούνιο ο Κλάρας μπήκε με τους άντρες του στο χωριό Δομνίστα λέγοντας στους χωρικούς «Άρης Βελουχιώτης, ταγματάρχης πυροβολικού. Είμαστε αντάρτες». Ο αγώνας κατά των κατακτητών είχε αρχίσει με τους καλύτερους οιωνούς.
Στη συνέχεια, διαβάζουμε για την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου, το άνοιγμα των ανταρτών προς την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, τον στρατηγό Σαράφη, το κομματικό στέλεχος Σαμαρινιώτη, τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Γκαζέρτας, την αποχώρηση των Γερμανών, την απελευθέρωση, το λόγο του Άρη στη Λαμία, τον Γιώργη Σιάντο, τα Δεκεμβριανά, τη διάλυση του αντάρτικου στρατού του Ναπολέοντα Ζέρβα από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, υπό τον Άρη και τον Σαράφη, τη Συμφωνία της Βάρκιζας, την παράδοση των όπλων των ανταρτών του ΕΛΑΣ.
Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου τιτλοφορείται «Η τραγωδία» και αφορά τη διαφωνία του Άρη με το ΚΚΕ, την ίδρυση από τον ίδιο καινούργιας αντάρτικης οργάνωσης, την επάνοδο του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα από τη Γερμανία, την αποκήρυξη του Άρη από τον αρχηγό του –σε αυτόν χρωστούσε ο Ζαχαριάδης τη ζωή του– την καταδίωξή του από άντρες της Εθνοφυλακής, την αυτοκτονία του σε μια χαράδρα, το κόψιμο του κεφαλιού του και την έκθεσή του σε φανοστάτη των Τρικάλων. Κι ύστερα ο Άρης έγινε λαϊκός θρύλος –μέχρι σήμερα.
Κλείνοντας τούτο το σημείωμα, οφείλουμε να σημειώσουμε τα λόγια που έγραψε ο Λυμπεράτος στον Πρόλογό του: «Ο Άρης εξελίχτηκε […] στον αυθεντικό ηγέτη που αναδείκνυε σε πολλές περιπτώσεις ο λαϊκός πολιτισμός […] Θύμιζε τον ήρωα της Επανάστασης του 1821, ήταν ο ακατάβλητος δημεγέρτης, το παλικάρι κι ο λεβέντης της τοπικής κοινωνίας […]»
Κωστής Παπακόγκος, Καπετάν Άρης,Σχόλια-Επεξηγήσεις-Βιβλιογραφική ενημέρωση Μιχάλης Λυμπεράτος, Εκδόσεις Παπαζήση, 2023, σελ. 594, τιμή 26,50 ευρώ
