Κρυσταλλία Μακατού.
Στο ανά χείρας βιβλίο, ο συγγραφέας επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα ποιος είναι καλός δάσκαλος και τι είναι αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει. Αξιοποιώντας τόσο τα αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών όσο και την προσωπική του εμπειρία ως δάσκαλος αλλά και σχολικός σύμβουλος, στοχεύει να δώσει έναν προσανατολισμό, ώστε κάθε επαγγελματίας της εκπαίδευσης να είναι σε θέση διαρκώς να αυτοβελτιώνεται. Θεωρώντας ως προαπαιτούμενο του καλού δασκάλου τις διαπροσωπικές δεξιότητες και το γεγονός ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δεν είναι ούτε εντελώς καλοί ούτε εντελώς κακοί, ο Whitaker διερευνά μέσα από πλήθος παραδειγμάτων τις δυνατότητες βελτίωσης του έργου που παράγεται στη σχολική τάξη και στο σχολείο. Δεν επιδιώκει να δώσει ένα μηχανιστικό υπόδειγμα ούτε ετοιμοπαράδοτες συνταγές, αλλά περισσότερο να θέσει έναν προβληματισμό.
Σε στρωτή μετάφραση του Κώστα Σίμου, πρόκειται για βιβλίο γραμμένο με τρόπο ανάλαφρο και απλό, βιβλίο που διαβάζεται μονομιάς και ταυτόχρονα διεκδικεί από τον αναγνώστη να επιστρέφει σε αυτό. Σε δεκαεννιά κεφάλαια, προσεκτικά ζυγισμένα, αναπτύσσεται κάθε φορά η συλλογιστική του συγγραφέα με τρόπο χρηστικό. Τα σημαντικά σημεία τονίζονται σε πλαίσια ή δίνονται με πλάγια γράμματα. Επίσης, στο τέλος κάθε κεφαλαίου διατυπώνεται συνοπτικά σε λίγες γραμμές το ρεζουμέ. Ο Whitaker αναπτύσσει την επιχειρηματολογία του με βάση αυτά που κάθε φορά μετρούν περισσότερο για τον δάσκαλο και την τάξη.
Ειδικότερα:
Επισημαίνει ότι οι κορυφαίοι δάσκαλοι δεν ξεχνούν ποτέ ότι την ποιότητα ενός σχολείου την καθορίζουν οι άνθρωποι (ο ίδιος ο δάσκαλος, ο μαθητής, ο διευθυντής, ο γονιός, οι υπόλοιποι συνάδελφοι). Ως εκ τούτου, δεν είναι τα μοντέλα (ντιρεκτίβες, μοντέλα διαχείρισης της τάξης ή τακτικών διδασκαλίας) που οδηγούν στη βελτίωση, μα ο άνθρωπος που τα εφαρμόζει. Αυτό που μετράει δεν είναι τόσο οι γνώσεις, αλλά το πώς στέκεται ο εκπαιδευτικός: να μπαίνει στο πετσί του μαθητή, να βλέπει των κόσμο μέσα από τα μάτια κάθε μαθητή, να εστιάζει στις ανάγκες του, και την ίδια στιγμή να έχει τέτοια ευρύτητα οπτικής, ώστε να αγκαλιάζει οτιδήποτε έχει να κάνει με τη δουλειά του. Ο άνθρωπος που εφαρμόζει τα μοντέλα οφείλει, αφετέρου, να χειρίζεται τους μαθητές με περίσκεψη και όταν λέει κάτι να το εννοεί. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι αν κάτι δεν πάει καλά, αυτό που χρειάζεται αλλαγή δεν είναι η μέθοδος, αλλά ο άνθρωπος πίσω από την μέθοδο.
Σημαντικό είναι, επίσης, το θέμα των κανόνων και της πειθαρχίας. Οι κανόνες είναι αναγκαίοι, γιατί ορίζουν το απαραίτητο πλαίσιο της σχολικής ζωής. Όταν ένας μαθητής παρεκτρέπεται, ο δάσκαλος έχει στο μυαλό του να αποτραπεί στο μέλλον η κακή συμπεριφορά. Βασικό είναι, ακόμη, ο εκπαιδευτικός να εστιάζει στην πρόληψη και όχι μόνο στην τιμωρία. Σύμφωνα με τον Whitaker «δεν μπορούμε να σβήσουμε αυτό που έγινε, μπορούμε όμως να αποτρέψουμε να ξανασυμβεί στο μέλλον». Η πειθαρχία και η πρόληψη εξασφαλίζεται με την συνέπεια στις στάσεις και στις προσδοκίες.
Χρειάζεται οι προσδοκίες να διακηρυχτούν από τον δάσκαλο με σαφήνεια στην αρχή της χρονιάς και να τηρηθούν με ευλάβεια καθ’ όλη την πορεία του έτους. Οι προσδοκίες δεν είναι μόνο για τους μαθητές αλλά και για τον εαυτό του. Η διατύπωση των προσδοκιών στην αρχή της χρονιάς είναι ουσιώδης, διότι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται «είμαστε ακόμη άσπιλοι». Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται ένα σωστό ξεκίνημα.
Βαρύνουσας σημασίας είναι το ζήτημα της ανάληψης ευθύνης. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο μεγάλος δάσκαλος γνωρίζει ότι ο ίδιος και μόνο αποτελεί την παράμετρο της τάξης του για την πυροδότηση οποιασδήποτε αλλαγής, για αυτό στοχεύει πάντα στην αυτοβελτίωσή του και επικεντρώνεται στο μόνο πράγμα που μπορεί να ελέγξει: τις επιδόσεις του. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι οι καλοί εκπαιδευτικοί αναζητούν στον ίδιο τους τον εαυτό τις απαντήσεις, ενώ οι κακοί συνάδελφοί τους οπουδήποτε αλλού. Η ανάληψη ή μη ευθυνών είναι αυτό που διαφοροποιεί ουσιωδώς τον καλό από τον κακό δάσκαλο. Όπως και σε κάθε δουλειά, είναι ζητούμενο ο επαγγελματίας να θέτει στον εαυτό του το επίκεντρο των ευθυνών.
Για τον Whitaker, οι κορυφαίοι δάσκαλοι καλλιεργούν θετική ατμόσφαιρα στην τάξη και στο σχολείο τους, επιδιώκουν να χαμογελούν και να μην γκρινιάζουν, αντιμετωπίζουν κάθε άνθρωπο με σεβασμό και δεν υποτιμούν ποτέ την αξία του επαίνου. Ο εκπαιδευτικός είναι το φίλτρο της σχολικής καθημερινότητας και η συμπεριφορά του δίνει γραμμή και για τους υπόλοιπους. Για αυτό οφείλει να είναι σταθερός, αξιόπιστος και πρότυπο αυτοελέγχου. Από την πρώτη κιόλας μέρα του σχολείου οι μαθητές έρχονται και περιβάλλουν τους δασκάλους αυτοβούλως με τον σεβασμό τους. Το τι θα απογίνει το δώρο τους αυτό στην πορεία του χρόνου είναι κάτι που εξαρτάται αποκλειστικά από τον εκπαιδευτικό. Δεν είναι απαραίτητο να ο δάσκαλος να συμπαθεί τους μαθητές του, αλλά έχει σημασία να μην αφήνει ποτέ να φανεί αυτό. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι οι σωστοί δάσκαλοι προσπαθούν να φέρονται καθημερινά με σεβασμό όχι μόνο στους μαθητές αλλά σε όλους τους εμπλεκόμενους στη σχολική πραγματικότητα, γνωρίζοντας ότι αν μια σχέση υποστεί ζημιά, ίσως να μην αποκατασταθεί ποτέ ξανά.
Ακόμη, για τον Whitaker ο καλός δάσκαλος έχει πάντα σχέδιο και σκοπό σε οτιδήποτε κάνει. Ελάχιστα πράγματα αφήνονται στην τύχη. Όταν τα πράγματα δεν ακολουθούν την πορεία που είχε προδιαγράψει, σκέφτεται τι θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά και προσαρμόζει το πλάνο του αναλόγως. Συνειδητά διατάσσει, αναδιατάσσει, μεταβάλλει και προσαρμόζει αναλόγως τις εργαλειακές υποδομές που πλαισιώνουν τη διδασκαλία του. Επιλέγει με προσοχή πώς θα μπουν τα θρανία και τα καθίσματα, τις διδακτικές τεχνικές και τη διαχείριση του χρόνου, ώστε να προάγει ένα παραγωγικό περιβάλλον μάθησης.
Ο συγγραφέας πιστεύει ότι οι κορυφαίοι εκπαιδευτικοί έχουν κατανόηση για τους μαθητές και διαυγέστατη επίγνωση της εικόνας που εκπέμπουν στους άλλους (το σύνολο των προτερημάτων και των ελαττωμάτων τους). Για να καλλιεργηθούν οι διαπροσωπικές δεξιότητες, ο δάσκαλος οφείλει να ενσαρκώσει την συμπεριφορά που περιμένει, να προσπαθήσει να γίνει ο δάσκαλος που θα ήθελε να έχουν τα παιδιά του. Εν κατακλείδι, για τον Whitaker καλός δεν είναι ο δάσκαλος που προετοιμάζει τους μαθητές μόνο για τα διαγωνίσματα, αλλά για την ίδια τη ζωή.
Ο Todd Whitaker διδάσκει σχολική ηγεσία στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα στις Η.Π.Α. Ασχολείται με θέματα εκπαίδευσης και ιδιαίτερα μελετά τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει τους επιτυχημένους και αποτελεσματικούς δασκάλους και διευθυντές σχολείων. Έχει γράψει περισσότερα από 20 βιβλία.
INFO: Todd Whitaker, Ο καλός δάσκαλος: σε τι ξεχωρίζει;, μετάφραση Κώστας Σίμος, εκδόσεις Πατάκη, Σεπτέμβριος 2013
