της Τασούλας Τσιλιμένη (*).
Το θέμα της επίδρασης των βιβλίων για παιδιά και εφήβους στη διαμόρφωση άποψης, ενίοτε και συμπεριφοράς, αλλά και η πρόθεσή του για ενημέρωση γύρω από θέματα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά κ.α. είναι πολυσυζητημένο. Όλοι οι περί του παιδιού συμφωνούν για τη θετική επίδραση της λογοτεχνίας. Ακόμη και όσοι στέκονται με προβληματισμό στο θέμα της εκπαίδευσης δια της λογοτεχνίας, αποδέχονται ότι ο αναγνώστης μόνο θετικά μπορεί να κερδίσει από το παιχνίδι της ανάγνωσης. Αιτία που επανέρχομαι στο θέμα είναι η σειρά βιβλίων που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους(λογοτεχνικά ή εμμέσως λογοτεχνικά, δηλαδή αφηγηματικά βιβλία γνώσεων όπως έχουν χαρακτηριστεί) και κυκλοφορούν από τη Νομική Παιδική Βιβλιοθήκη. Στην κεντρική σελίδα της Νομικής Βιβλιοθήκης και συγκεκριμένα στην Παιδική Νομική σελίδα, διαγράφεται ξεκάθαρα ο στόχος των βιβλίων αυτών : «… να τα εισάγει στο χώρο της επιστήμης του δικαίου με τρόπο απλό, δημιουργικό και κυρίως ευχάριστο, μέσα από ιστορίες και εικόνες».
Στα δικαιώματα αλλά και στις υποχρεώσεις του πολίτη επιχειρεί να εισάγει τους αναγνώστες η σειρά, η οποία σήμερα μετρά περίπου στους 13 τίτλους βιβλίων, που απευθύνονται σε μικρά παιδιά αλλά και σε εφήβους. Πιο συγκεκριμένα τα θέματα αφορούν στην αναγκαιότητα των νόμων, στους φορείς από τους οποίους θεσπίζονται, στις επιπτώσεις της παράβασής τους, όπως στην περίπτωση της ληστείας, στα δικαιώματα του καταναλωτή, στο δικαίωμα και στην υποχρέωση συμμετοχής στα κοινά κ.α. Εν ολίγοις είναι μια αγωγή του «πολίτη» μέσω λογοτεχνικών κειμένων με πολύ προσεκτικά επιλεγμένη θεματολογία.
Δυο πρόσφατες εκδόσεις της Νομικής Παιδικής Βιβλιοθήκης είναι και τα βιβλία:
Ήταν το ίνδαλμά μου, του Βασίλη Παπαθεοδώρου, σε εικονογράφηση Θανάση Πέτρου.
Το βιβλίο φέρνει τον υπότιτλο/ σημείωση «Μια ιστορία για τη βία στα γήπεδα», και σε συνδυασμό με την εικόνα του εξωφύλλου κάνει καταφανή τη θεματική του.
Πρωταγωνιστές δυο αδέλφια. Ο 19χρονος Μάνθος και ο 13χρονος Ηλίας. Ο Μάνθος είναι παίκτης στην τοπική ομάδα και ο Ηλίας, μαθητής Γυμνασίου, τον έχει ίνδαλμά του. Σε πρώτο αφηγηματικό πρόσωπο, επιλογή του συγγραφέα με πρόθεση να κεντρίσει περισσότερο το ενδιαφέρον του αναγνώστη στον οποίο απευθύνεται, η ιστορία ξετυλίγεται με ειλικρινή απεικόνιση, αποφεύγοντας κατασκευασμένες υπερβολές. Φωτογραφίζει όχι μόνο τη βία στα γήπεδα, αλλά κυρίως το πώς οδηγείται ένας κοινός τύπος έφηβου να αλλάξει δρόμο και πορεία και να βρεθεί να υιοθετεί ακραίες συμπεριφορές. Ο Παπαθεοδώρου, γνωστός για τον πετυχημένο πάντα τρόπο να ψυχογραφεί τους έφηβους ήρωές του και μάλιστα τους «παραβατικούς», στήνει ένα μυθιστόρημα που καθρεφτίζει την υπόθεση απ΄ όλες τις πλευρές. Το ρόλο της οικογένειας, του σχολείου, των φίλων και κυρίως το πώς σκέφτεται ένας έφηβος. Έτσι μέσα από την αφήγηση του Ηλία σκιαγραφείται το ζήτημα του ποδοσφαίρου, της απόλαυσης και του δικαιώματος σε αυτή, αλλά και η πίσω σκοτεινή πλευρά των αναβολικών, τα στημένα παιχνίδια, η απομάκρυνση, η μοναξιά και η απογοήτευση, αποτελέσματα μιας επιλογής ενός έφηβου που αφήνει στην άκρη κάθε άλλο ενδιαφέρον της ηλικίας του και εστιάζει αποκλειστικά στο ποδόσφαιρο. Στη γλώσσα του Ηλία, εφηβική γλώσσα και ύφος, ο αναγνώστης θα αναγνωρίσει κοινά σημεία ενθουσιασμού και απογοήτευσης και θα ξαναδεί το θέμα από άλλη οπτική.
Τα βιβλία της σειράς συνοδεύονται και από «εκπαιδευτικές δραστηριότητες», με ερωτήσεις και απαντήσεις, προκειμένου να προεκτείνουν το θέμα ή να το συνδέσουν βιωματικά με τον αναγνώστη. Ίσως αυτό αφορά τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, στους οποίους προσφέρονται οι τρόποι προσέγγισης του θέματος. Αναμφίβολα βοηθά. Όμως η προσωπική μου άποψη είναι ότι ειδικά σε ό,τι αφορά τα βιβλία που απευθύνονται σε εφήβους, όπως το Ήταν το ίνδαλμά μου, καμιά φορά μπορεί κάποιες δραστηριότητες να λειτουργήσουν αρνητικά, καθώς δείχνουν στον αναγνώστη τα θετικά και τα αρνητικά επιλογών. Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά πόσο αντιδρούν οι έφηβοι όταν τους υποδεικνύει κανείς κάτι. Το κείμενο είναι τόσο δυνατό και εύληπτο που μιλά απευθείας και άμεσα στον αναγνώστη, κι αυτό αρκεί.
Η εικονογράφηση του Πέτρου σε στυλ κόμικς, ενισχύει ακόμη περισσότερο το «εφηβικό» και έντονο αφηγηματικό πνεύμα του βιβλίου.
Ζητείται δικηγόρος με ουρά! Της Ελένης Σβορώνου και σε εικονογράφηση Mark Weinstein.
Ονειρεύονται τα σκυλιά; Στο βιβλίο αυτό πάντως όχι μόνο ονειρεύονται αλλά βλέπουν και εφιάλτες….που ευτυχώς όμως έχουν καλό τέλος. Ο Μπαρμπαρόσα, σκύλος από σπίτι ονειρεύεται ότι εγκαταλείπεται…και έτσι αρχίζει η ανάπτυξη των θεμάτων για τα δικαιώματα των ζώων. Μακριά απ΄ τον αγαπημένο του Λεμονανθό, το κοριτσάκι της οικογένειας στην οποία ήταν οικόσιτος και το οποίο του λείπει όσο τίποτα άλλο, ζει μια οδύσσεια. Στην περιπλάνησή του αυτή θα συναντήσει και άλλα ζώα και πετούμενα που όλα είναι θύματα της απάνθρωπης και άδικης συμπεριφοράς των ανθρώπων που τα εκμεταλλεύονται. Ο Μπαρμπαρόσα θα μάθει τη γλώσσα των αδικημένων και θα συνομιλεί μαζί τους. Θα σχηματίσει μια μεγάλη παρέα κατατρεγμένων με μια κεραμιδόγατα, ένα Μπαρμπούνι, τη λεοπάρδαλη, τον παπαγάλο, έναν γάιδαρο κλπ. Η αφήγηση ακολουθώντας το μοτίβο του λαϊκού παραμυθιού, που ο ήρωας συναντά τον επόμενο και τον παίρνει μαζί του, και μετά τον επόμενο και τον επόμενο και έτσι σχηματίζεται μια μεγάλη παρέα, εξελίσσει το θέμα με χιουμοριστικό και καυστικό τρόπο. Καθένας της παρέας λέει τον πόνο του και μέσα από αυτό ο αναγνώστης παίρνει μηνύματα για τις ανάγκες των ζώων, μαθαίνει επί παραδείγματι όταν μιλά το Μπαρμπούνι ότι απαγορεύεται το ψάρεμα με δυναμίτη, η λεοπάρδαλη λέει «παλτό από δέρμα μου; Ποτέ!», το δελφίνι «δε θέλω να κάνω ακροβατικά στο Δελφινάριο», κ.ο.κ. Η συντροφιά των αδικημένων περνάει μπροστά από το «Θέμιδος Μέλαθρον» και τότε αποφασίζουν να τους αποδοθεί δικαιοσύνη. Μα ποιος θα τους εκπροσωπήσει; Χρειάζονται έναν δικηγόρο. Ο Μπαρπαρόσα δείχνει να ξέρει καλά τα δικαιώματα των ζώων. Αρκεί μόνο αυτό; Έτσι θα βρεθούν σε ένα…σχολείο και όταν όλα θα δείχνουν ότι είναι έτοιμα για την τελευταία πράξη, τότε ο Μπαρμπαρόσα…ξυπνάει. Το εύρημα του ονείρου ανακουφίζει τους μικρούς αναγνώστες, αλλά ήδη η ιστορία έχει βάλει τα δυναμιτάκια της για προβληματισμό και κριτική σκέψη. Αυτά τα δυο θα ενισχυθούν από τις δραστηριότητες και πληροφορίες που συνοδεύουν το βιβλίο, το οποίο τελειώνει με την παράθεση στοιχείων επικοινωνίας με κέντρα περίθαλψης ζώων και ιστοσελίδες φορέων σχετικά με την προστασία των ζώων, γενικά χρήσιμοι σύνδεσμοι.
(*) Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Παν. Θεσσαλίας
,
