της Δέσποινας Παπαστάθη
«Αυτή πάντως είναι μια ιστορία για βιβλία…»
«Ο άνθρωπος αυτός (ενν. Ιάσονας Μαυροκορδάτος-Bodin) έζησε για το παιχνίδι, ωστόσο άλλαζε συνεχώς τους κανόνες. Ο μόνος που κατάφερε κάτι τέτοιο με τόση επιτυχία. Ίσως να ήταν βιβλιοσυλλέκτης, αλλά του άρεσε να συστήνεται ως ποιητής. Αυτή η ιστορία από τις απαρχές της τυπογραφίας θα μπορούσε, αν ήταν αληθοφανής, να αποδείξει τη μανιώδη σχέση του με τα βιβλία. […]
Δεν ήθελε, όμως, απλά να αποκτήσει πολλά βιβλία. Ήθελε να μάθει τα μυστικά των ανθρώπων και του κόσμου. Τα μυστικά του ουρανού και της γης. Κάποιοι θα χαρακτήριζαν ύβρη αυτή την επιδίωξη, ενώ άλλοι απλή ματαιότητα και ανούσια τρέλα. Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του χαρισματικό και η φιλοδοξία του υπερέβαινε κατά πολύ τους ηθικούς του περιορισμούς. Δεν του αρκούσε να συλλέγει βιβλία. Ήθελε να αναζητήσει όλα τα χαμένα βιβλία της ιστορίας, να κυνηγήσει την απαγορευμένη γνώση. Λέγεται πως ήθελε να μάθει από τα μυστικά τους και να γίνει ο μόνος άνθρωπος στη γη που θα γνωρίσει το Μεγάλο Έργο». [1]
Ο Ιάσονας Μαυροκορδάτος-Bodin, ο Κορνήλιος Κράνμπερης ο Τραυλός, ο Bartolo Simoni, ο Νικόδημος Μεταξάς-Malherbe, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Nicholas Flamel, ο Νεύτων, ο Ιωάννης Καρτάζηλος είναι κάποιοι από τους ήρωες που πρωταγωνιστούν στις Μυθομανίες του Στράτου Μυρογιάννη και μας ταξιδεύουν στη Μεσαιωνική και Νεότερη Ευρώπη μέσα από επτά ιστορίες μυστηρίου, στις οποίες, κυνηγώντας με κάθε κόστος σπάνια βιβλία και μυθικές βιβλιοθήκες, αναζητούν το νόημα της ζωής, την «ιστορία των ιστοριών». Μια τέτοια αναζήτηση θα μπορούσε «να επιτευχθεί μόνο μέσω παραισθήσεων ή ψευδαισθήσεων» –όπως μας διαβεβαιώνει ο αφηγητής– καθώς «η υπερβατική κατάσταση της διεστραμμένης αντίληψης της πραγματικότητας θα μπορούσε να είναι αυτή που θα επέτρεπε στον άνθρωπο να καταργήσει τα όρια μεταξύ όσων βλέπει και όσων διαισθάνεται ή δεν μπορεί να αποδείξει με τη λογική».[2]
Η υπέρβαση της πραγματικότητας συντελείται στο ιδιότυπο και ξεχωριστό αυτό βιβλίο μέσα από την οπτική του Μυρογιάννη πάνω στα πρόσωπα και τα γεγονότα, υπαρκτά ή φανταστικά, και την ικανότητά του να παράγει μαγικό νόημα, καθώς βλέπει συνηθισμένα αντικείμενα με μη συνηθισμένο τρόπο. Έτσι, τοποθετεί τις ιστορίες του σε ένα φανταστικό και ταυτόχρονα ρεαλιστικό σύμπαν, όπου φαινομενικά αληθοφανή πρόσωπα και γεγονότα αισθητοποιούν αθέατα και μυστικά μηνύματα.[3] Ο συγγραφέας ανιχνεύει τις ποικίλες όψεις της πραγματικότητας, αντλώντας τεχνικές και τρόπους από το οπλοστάσιο του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού, όπως: «πολλαπλοί αφηγηματικοί χρόνοι, συστέγαση διαφορετικών τόπων και εποχών, προεξαγγελίες και αναδρομές, πολυπροσωπία και πολυφωνία, κατακερματισμένος χώρος και χρόνος, αλληλοαναιρούμενες ή υπό συνεχή τροποποίηση πλοκές, ελλειπτική ανάπτυξη της δράσης, […], κατάλογοι ονομάτων και, τέλος, διακειμενικό και ειδολογικό pastiche».[4]
Ο μαγικός αυτός ρεαλισμός επιτυγχάνεται και ενισχύεται μέσα από τον κομβικό ρόλο του «υπομνηματισμού και της οιονεί λεξικογραφικής καταγραφής του εν είδει “καταλόγου” ή πίνακα ονομάτων και λέξεων (Index)»,[5] που συνοδεύουν τις ιστορίες. Η ταλάντευση ανάμεσα στη λογοτεχνία και την πραγματεία, ανάμεσα στη φαντασία και την ιστορία ενισχύει τη μυστηριακή ατμόσφαιρα των ιστοριών και οξύνει τις αισθήσεις του υποψιασμένου αναγνώστη, ο οποίος ωθείται στο δίλημμα να διασταυρώσει την αλήθεια όσων διαβάζει, μιας και «η ανάγνωση ως νοητική διεργασία είναι ισάξια (αν όχι ανώτερη) της συγγραφής»,[6] μολονότι στο «Υστερόγραφο αντί Προλόγου», που προηγείται των ιστοριών, ο Συγγραφέας προειδοποιεί τον φιλοπερίεργο αναγνώστη πως μάλλον θα είναι δύσκολο εγχείρημα να «εξακριβώσει την “πραγματική” ταυτότητα των προσώπων που αναφέρονται»[7] στο έργο αυτό.
Οι επτά απολαυστικές ιστορίες είναι γραμμένες ως διηγήματα και συνδέονται μεταξύ τους συνειρμικά μέσω των ηρώων, των αντικειμένων ή των γεγονότων που εμφανίζονται σε αυτές, καθώς και από το γεγονός πως όλες τους σχετίζονται με ένα έγκλημα, όπως η κλοπή σπάνιων βιβλίων –βιβλίων «που δεν υπήρχαν»– η μυστηριώδης εξαφάνιση ενός σουλτάνου, ο κίνδυνος της δηλητηρίασης του νόθου γιου του αυτοκράτορα του Βυζαντίου, το κρυφό δωμάτιο και η εξαφάνιση του Bartolo Simoni, o οποίος ζούσε «μέσα σε ένα ενυδρείο συναισθημάτων και λογικής, ορατών και αόρατων πραγμάτων»,[8] το μυστήριο γύρω από την παράδοξη μορφή του αλχημιστή Nicholas Flamel και τη σχέση του με τον Νεύτωνα, η δολοφονία με δηλητήριο του γέρου τυπογράφου των έργων του Shakespeare, η εμπλοκή στην αφήγηση του πατέρα του αστυνομικού αφηγήματος Edgar Allan Poe. Τις ιστορίες ολοκληρώνει το Επίμετρο, ένα κείμενο στο οποίο ο μυθομανής αφηγητής συμπεραίνει πως αν και «μερικοί ίσως υποστηρίξουν ότι οι ιστορίες αυτές δεν καταλήγουν κάπου, ότι δεν κρύβουν ούτε σημαίνουν τίποτα», ωστόσο οι αναγνώστες «θα τη βρούμε την άκρη –ίσως μερικοί από μας να την έχουν ήδη βρει, γιατί η Ιθάκη είναι μόνο η αρχή». [9]
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Στράτος Μυρογιάννης, Μυθομανίες, Gutenberg, Αθήνα 2020, σ. 17 & 23.
[2] Στράτος Μυρογιάννης, ό.π., σ. 71.
[3] Lois Parkinson-Zamora, «The visualizing capacity of magical realism: Objects and expression in the work of Jorge Luis Borges», Junus Head 5(2), 2002, σ. 22.
[4] Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Το παραμύθι, το όνειρο και ο μαγικός ρεαλισμός», περ. Χάρτης, τχ. 4, Απρίλιος 2019, στον διαδικτυακό τόπο: https://www.hartismag.gr/hartis-4/afierwma/to-paramyoi-to-oneiro-kai-o-magikos-realismos.
[5] Κώστας Θ. Καλφόπουλος, «Mythomaniac writer», στο: Στράτος Μυρογιάννης, Μυθομανίες, ό.π., σ. 195.
[6] Στράτος Μυρογιάννης, ό.π., σ. 21.
[7] Στράτος Μυρογιάννης, ό.π., σ. 13.
[8] Στράτος Μυρογιάννης, ό.π., σ. 74.
[9] Στράτος Μυρογιάννης, ό.π., σ. 178.
