της Όλγας Σελλά
Θα μπορούσε να πει κανείς, τηλεγραφικά και προκλητικά, ότι αυτή η παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά ήταν Μπομπ Γουίλσον και δεν ήταν Μπομπ Γουίλσον! Δηλαδή, είχε ατόφια τη σκηνική φόρμα του Μπομπ Γουίλσον, (το στυλιζάρισμα των ηθοποιών –στην κίνηση ή στην εκφορά του λόγου τους-, τις εικαστικές σκηνογραφικές όψεις,την πανδαισία των φωτισμών και των ήχων), αλλά, αυτή τη φορά νομίζω, είχε πολύ περισσότερο –και περισσότερες- συναισθηματικές αποχρώσεις. Δεν ξέρω αν οφείλεται μόνο στο σπουδαίο έργο του Έντουαρντ Άλμπι (1928 – 2016) «Τρεις ψηλές γυναίκες», από τα όψιμά του αφού γράφτηκε το 1990, ή αν οφείλεται σ’ αυτό το ξεχωριστό και το πολύτιμο που έφεραν οι τρεις ηθοποιοί της παράστασης.
Το έργο ξεκινάει με φωτισμούς που παραπέμπουν στο χρώμα του ορίζοντα νωρίς το πρωί ή λίγο πριν το σούρουπο και σε ήχους με παφλασμούς κυμάτων. Τρεις γυναίκες στη σκηνή. Τρεις διαφορετικές ηλικίες. Κι ένα λεκτικό μπρα ντε φερ μεταξύ τους, αλλά στην ουσία ένας μονόλογος, σαρκαστικός και σπαρακτικός, της ίδιας γυναίκας που βρίσκεται στην ώριμη ηλικία της (Ρένη Πιττακή), και βλέπει στα πρόσωπα των δύο νοσηλευτριών που έχει πλάι της, δύο φάσεις της ηλικιακής διαδρομής της ζωής της: τη μέση ηλικία της (Καρυοφυλλιά Καραμπέτη) και τη νεανική της (Λουκία Μιχαλοπούλου). Μονολογεί, μερικές φορές συνδιαλέγεται με τις άλλες δύο που τις αναγνωρίζει ως προγενέστερες όψεις του εαυτού της. Και ο τρόπος που επέλεξε να σκηνοθετήσει την εκφορά του λόγου ο Μπομπ Γουίλσον, πραγματικά καρφώνει τις φράσεις στο μυαλό του θεατή: «Φοβερό πράγμα η ματαιοδοξία. Όσο και η απουσία μνήμης». Και βλέπουμε μπροστά μας, με κινήσεις χορογραφημένες, αέρινες, αλαβάστρινες, από την καθεμιά, την κίνηση του σώματος σε κάθε φάση του: την ανάλαφρη της νέας γυναίκας (το φτερό που κουνάει διαρκώς η Λουκία Μιχαλοπούλου δεν είναι μόνο μια υπογράμμιση φινέτσας και λεπτότητας, αλλά συμβολίζει ευθέως το ανάλαφρο και το ελαφρύ της νεότητας), τη συγκρατημένη, σταθερή και κατασταλαγμένη μέση ηλικία, τον κυνισμό και την απαιτητική και δεσποτική συμπεριφορά της μεγαλύτερης, μαζί με την ομολογία της φθοράς της μνήμης, της φθοράς του σώματος… «Από τα 16 αρχίζει η παρακμή» λέει χαιρέκακα σχεδόν. «Έχω συρρικνωθεί, ενώ ήμουν ψηλή» διαπιστώνει αργότερα. «Γιατί δεν μπορώ να θυμηθώ τίποτα;» «Θυμάμαι. Αλλά όλα έρχονται και φεύγουν. Νομίζω ότι ξέρω κάτι, αλλά έρχονται και φεύγουν». «Δεν μπορώ να θυμηθώ, τι δεν μπορώ να θυμηθώ»! Προηγουμένως βέβαια είχε θυμηθεί την ακμή της νεότητάς της, τα φλερτ της, το κυνήγι και τα δώρα των ανδρών, τους δικούς της ακκισμούς στην πολιορκία τους, σ’ έναν σπαρταριστό μονόλογο της Ρένης Πιττακή.
Ο σαρκασμός και το φλεγματικό χιούμορ ξεχειλίζει και στο κείμενο του Έντουαρντ Άλμπι, που εμπνεύστηκε το έργο από το χαρακτήρα της δικής του μητέρας. Ο Μπομπ Γουίλσον προσθέτει τον συγγραφέα στην παράσταση και τον εμφανίζει επί σκηνής (Αλέξης Φουσέκης) να μιλάει με γαλήνη, σταθερότητα και ειλικρίνεια για τη δική του διαδρομή, για τη δική του ζωή, την ομοφυλοφιλία του, και τη μητέρα του: «Τη σεβάστηκα όπως σέβομαι οποιονδήποτε κατάφερε να επιβιώσει», λέει αφοπλιστικά.
Αυτό είναι το έργο του Έντουαρντ Άλμπι. Ένα παιχνίδι της μνήμης, ένας καθρέφτης της όψης του καθενός στις διάφορες στάσης της διαδρομής του. Κι ο Μπομπ Γουίλσον έδωσε στην παράσταση την όψη ενός παιχνιδιού. Με κούκλες που παρέπεμπαν ευθέως σε μια αστική αριστοκρατία περασμένων εποχών (την οποία σάρκαζε ταυτοχρόνως). Όλα φροντισμένα, όλα συμβολικά, όλα συμμέτοχα στην τελική σκηνική εικόνα. Τα χρώματα στα φορέματα των τριών γυναικών: απαλό γαλάζιο με λίγο λευκό της νεότητας, αυτοκρατορικό κόκκινο της μέσης ηλικίας, βαθύ σμαραγδί της ωριμότητας. Και λίγο πριν το τέλος της παράστασης, το βιολογικό τέλος κάνει σαφή την παρουσία του με τις νότες στο πιάνο να ηχούν σαν ρόγχος, και με την καρέκλα να κείτεται αναποδογυρισμένη.
Όλα αυτά είναι η όψη της παράστασης, που έχει όλα τα χαρακτηριστικά των παραστάσεων του Μπομπ Γουίλσον, την πανδαισία των φωτισμών, τα κάδρα των εικόνων, την κίνηση των σωμάτων, αλλά αυτή τη φορά έμοιαζε να είχαν όλα απογειωθεί. Αλλά η όψη, αυτή η φόρμα δεν θα αρκούσε αν δεν υπήρχαν στη σκηνή αυτές οι τρεις ηθοποιοί. Που ισορρόπησαν αξιοθαύμαστα και στις χορογραφίες του λόγου και στις χορογραφίες της κίνησης, και ταυτόχρονα απέδωσαν συναισθήματα και διαθέσεις και ψυχικούς κόσμους. Απέδωσαν με ακρίβεια και βάθος τον ψυχισμό και τα χαρακτηριστικά της κάθε φάσης της ζωής, της κάθε ηλικίας. Και δεν ήταν καθόλου εύκολο αυτό που έκαναν, παρ’ όλο που το έκαναν να μοιάζει. Η Ρένη Πιττακή αποστασιοποιημένη, δεσποτική, γκρινιάρα, σοφή, ανήμπορη, παραπονιάρα, απορημένη με τρόπο μαγευτικό (κυριολεκτικά). Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη ήταν θυμωμένη, ήρεμη, ειρωνική, υπομονετική, τρυφερή, σοφή. Και η Λουκία Μιχαλοπούλου περίεργη, ανάλαφρη, βιαστική για ό,τι θα έρθει, για ό,τι πρόκειται να γευτεί.
Ασφαλώς, οπωσδήποτε, αναμφίβολα ήταν η πιο καθηλωτική και συναρπαστική παράσταση της φετινής σεζόν ως τώρα, η πιο σπουδαία δουλειά του Μπομπ Γουίλσον απ’ όσες έχω δει σε ελληνικά θέατρα, που μας χάρισε όχι μόνο τη γεύση του θεάτρου, αλλά και τρεις αξέχαστες ερμηνείες.
Η ταυτότητα της παράστασης
Σκηνοθεσία: Robert Wilson, Συνεργάτης σκηνοθέτης: Charles Chemin, Σκηνικά: Flavio Pezzotti, Κοστούμια: Flavia Ruggeri, Ηχητικός Σχεδιασμός: Thorsten Hoppe, Φωτισμοί: Marcello Lumaca, Πρωτότυπη μουσική: Θοδωρής Οικονόμου, Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές, Βοηθός σκηνοθέτης: Δήμητρα Δερμιτζάκη
Υπεύθυνη παραγωγής: Αιμιλία Σιαφαρίκα, Φωτογραφίες: Julian Mommert.
Ηθοποιοί
Ρένη Πιττακή, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λουκία Μιχαλοπούλου
Αλέξης Φουσέκης
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, (Λεωφ. Ηρώων Πολυτεχνείου 32)
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη και Κυριακή στις 7μ.μ., Πέμπτη και Παρασκευή στις 9μ.μ., Σάββατο στις 6μ.μ. και στις 9μ.μ.
Μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου 2024
