Του Σπύρου Κακουριώτη.
Στα «όρια ιστορίας και φιλοσοφίας» κινείται το καινούργιου τεύχος (14.1) του αγγλόφωνου περιοδικού Historein/Ιστορείν, καθώς στις, ηλεκτρονικές πλέον, σελίδες του φιλοξενεί τρία σημαντικά άρθρα για τη μνήμη και τη φιλοσοφία της ιστορίας, ειδικότερα την ανάδυση της μνήμης μέσα από μαρτυρίες τραυματικών εμπειριών, όπως το Ολοκαύτωμα ή η δικτατορία της Αργεντινής, ενώ την υπόλοιπη ύλη του καλύπτει μια συζήτηση με θέμα «Διασχίζοντας τα όρια ιστορίας και φιλοσοφίας», στην οποία συμμετέχουν μερικά από τα πιο διάσημα ονόματα στο χώρο της σύγχρονης θεωρίας της ιστορίας (Hayden White, Chris Lorenz, Aviezer Tucker, Ewa Domanska).
Συγκεκριμένα, η Maria Inés Mudrovcic, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Comahue, στην Αργεντινή, στο «About lost futures or the political heart of history» εξετάζει την «έκρηξη μνήμης» που παρατηρείται στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, που χαρακτηρίζονται από έλλειψη νοηματοδότησης του μέλλοντος. Αφού εξετάσει τις διαφορετικές έννοιες που έλαβε το παρελθόν στη νεωτερικότητα, ιδιαίτερα έπειτα από κομβικές τομές, όπως ήταν η Γαλλική Επανάσταση ή η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η συγγραφέας καταδεικνύει τη διαφορετική αντίληψη του χρόνου που δημιούργησαν. Μέσα από αυτές, ερμηνεύει τη σύγχρονη κυριαρχία της μνήμης ως μορφής ερμηνείας του παρελθόντος, αποδίδοντάς την στην αντίληψη του χρόνου που γεννά η κυριαρχία του σύγχρονου κοσμικού κράτους.
Στη συνέχεια, η Cecilia Macón, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, στο άρθρο της με τίτλο «Illuminating affects: Sexual violence as a crime against humanity. The Argentine case» εξετάζει θύματα σεξουαλικής βίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην Αργεντινή, μέσα από τις «μεταμαρτυρίες» τους (δηλαδή μαρτυρίες όπου οι πληροφορητές εκφράζουν τις απόψεις και τα συναισθήματά τους για την κατάθεσή τους στο δικαστήριο). Μέσα από αυτές καταδεικνύει τη δύναμη των «αρνητικών» συναισθημάτων, όπως η ντροπή, αλλά και την ενδυνάμωση που προκύπτει κατά τη διαδικασία της ενθύμησης. Διακρίνοντας το θύμα από τη θυματοποίηση, η συγγραφέας καταδεικνύει τρόπους με τους οποίους τα αισθήματα μπορούν να αποτελέσουν μέρος ενός εναλλακτικού τρόπου διαμόρφωσης της δημόσιας σφαίρας.
Στο τρίτο άρθρο που σχετίζεται με τη μνήμη, το «The ambiguous victim», ο Marius Turda, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Oxford Brookes, εξετάζει τα απομνημονεύματα του Miklós Nyiszli, ενός εβραίου γιατρού, κρατούμενου στο Άουσβιτς, που εξαναγκάστηκε να πάρει μέρος στα ιατρικά πειράματα που έκανε εκεί ο Μένγκελε. Ο συγγραφέας εστιάζει στη διπλή λειτουργία της μαρτυρίας του, σε ό,τι αφορά τόσο τα ιατρικά πειράματα και την εξόντωση των Εβραίων όσο και την κατανόηση της ναζιστικής επιστήμης, της ρατσιστικής κοσμοθεωρίας του Μένγκελε, αλλά και τον ρόλο του ίδιου του Nyiszli στην «γκρίζα ζώνη» μεταξύ θύτη και θύματος.
Στη συνέχεια, μεγάλο μέρος του παρόντος τεύχους αφιερώνεται στον διάλογο με θέμα «Διασχίζοντας τα όρια ιστορίας και φιλοσοφίας», που διοργανώθηκε στο Πόζναν της Πολωνίας από τον Krzysztof Brzechczyn, καθηγητή του Πανεπιστημίου Adam Mickiewicz, το 2010, γύρω από το έργο του Chris Lorenz Bordercrossings: essays on the philosophy of history and theory of historiography. Εκτός των δύο καθηγητών, συμμετέχουν με επίσης με άρθρα τους οι ιστορικοί Hayden White, Ewa Domańska, Aviezer Tucker και Monika Bobako.
Τέλος, η ύλη του Historein ολοκληρώνεται με μια πλούσια συγκομιδή από βιβλιοκρισίες για ιστορικά βιβλία που εκδόθηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Σημειώνεται πως η ηλεκτρονική πρόσβαση στα περιεχόμενα του τελευταίου τεύχους (όπως και όλων των προηγουμένων) είναι ελεύθερη, μέσα από την ιστοσελίδα http://www.historeinonline.org/index.php/historein/issue/view/15/showToc, ενώ παράλληλα κυκλοφορεί και σε έντυπη μορφή, με τη φροντίδα των εκδόσεων Νεφέλη.
[HISTOREIN/ΙΣΤΟΡΕΙΝ, historeinonline.org, historein@historein.gr]
