της Όλγας Σελλά
Έναρξη των ελληνικών παραγωγών στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών, έναρξη και του κύκλου «Η σκηνή των βιβλίων» με μια παράσταση που σκηνοθέτησε η Ιώ Βουλγαράκη, εμπνεόμενη από ένα περίεργο όσο και γοητευτικό βιβλίο, του Αργεντίνου Ρόκε Λαρράκι, «Μητροφάγος». Τι είναι ο μητροφάγος; Μας το εξηγεί ο συγγραφέας στο τέλος της ιστορίας του: είναι ένα φυτό, στη Γη του Πυρός, το οποίο καθώς μεγαλώνει παράγει σκουλήκια, τα οποία το καταβροχθίζουν ολόκληρο.
Με αφορμή αυτό το φυτό, ο Λαρράκι μας αφηγείται μια περίεργη ιστορία σ’ ένα περίεργο σανατόριο, το Τιμπερλέι, στο Μπουένος Άιρες του 1907. Εκεί υπάρχει μια ομάδα γιατρών, ανδρών, ψυχρών, κυνικών, φιλόδοξων, που σκέφτονται να αποδείξουν ένα μυστικό για την ανθρώπινη συνείδηση, που γνωρίζουν μόνο οι δήμιοι: ότι το κεφάλι, για 9 δευτερόλεπτα μετά τον αποκεφαλισμό ενός ανθρώπου, έχει συνείδηση. Τα μέλη της ομάδας των γιατρών, -ο διευθυντής Λεδέσμα (Νικόλας Χανακούλας), ο δόκτωρ Κιντάνα (Αινείας Τσαμάτης), ο δόκτωρ Παπίνι (Δημήτρης Δρόσος), ο δόκτωρ Σίσμαν (Διονύσης Πιφέας) και ο ιδιοκτήτης του σανατόριου, ο Μίστερ Αλλόμπι (Νικόλας Παπαδομιχελάκης), ένας περίεργος άνθρωπος, που μιλάει σπαστά τη γλώσσα- αποφασίζουν να επιβεβαιώσουν μέσω πειραμάτων, αν ισχύει αυτό το μυστικό για την ανθρώπινη συνείδηση. Σ’ αυτό το σανατόριο υπάρχει η προϊσταμένη Μενέντες (Χριστίνα Χριστοδούλου), με την οποία είναι ερωτευμένοι οι περισσότεροι από τους γιατρούς και ο ιδιοκτήτης του σανατορίου. Και υπάρχει και μια ασθενής, η Σύλβια (Μαργαρίτα Κλάγκου), που χάνεται μέσα στις ψευδαισθήσεις της, που παλεύει διαρκώς με ανύπαρκτες μύγες και είναι το μόνο ανθρώπινο πλάσμα σ’ αυτό το περιβάλλον που εκφράζει συναισθήματα.
Η μηχανή, -τρομακτική, αλλόκοτη, απειλητική-, στήνεται στο χώρο. Ποιος θα είναι ο πρώτος που θα πάρει μέρος στο πείραμα; Αυτός που δεν δεν υπολογίζεται, ο πιο αδύναμος, αυτός που θεωρείται φύρα για τους υγιείς: η Σύλβια. Γιατί «το ανθρώπινο σώμα μπορεί να μετρηθεί ανάλογα με τις ικανότητές του: οι χρήσιμοι, οι υγιείς, οι άρρωστοι», λένε ικανοποιημένοι με τη διαπίστωσή τους. Και από αυτό το σημείο αρχίζει να ξεδιπλώνεται το εφιαλτικό και γκροτέσκο σκηνικό αυτού του περίεργου σύμπαντος, που είναι μια προσομοίωση του ευρύτερου κόσμου. Στον οποίο επίσης επικρατούν οι διαχωρισμοί, ο κυνισμός, η τυπολατρία, η ανειλικρίνεια, η ψυχρότητα. Κι έτσι ο Λαρράκι θίγει –μέσα από τις συζητήσεις των γιατρών- την εξόντωση των ιθαγενών της Αργεντινής, την κυριαρχία των ανθρώπων που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν από τη Δύση, όπως ο ιδιοκτήτης του σανατορίου, τον τρόπο που οι άντρες βλέπουν τις γυναίκες, τον πώς επιδιώκουν να τις προσεγγίζουν, πώς τις μειώνουν μέσα από αυτή τη διαδικασία, την εξουσιαστική αντίληψή τους για τη ζωή των ασθενών, για το μέλλον όσων θεωρούν ότι εξουσιάζουν. Πάντα με λογική και πρακτική ωφελιμιστική και κυνική.
Η Σύλβια είναι το πρώτο άτομο που παίρνει μέρος στο πείραμα, ο θάνατός της, όμως, φέρνει και το δεύτερο άτομο στην καρέκλα του πειράματος. Είναι ο δόκτωρ Σίσμαν, που είχε αναπτύξει μια τρυφερή σχέση με τη Σύλβια, ο μόνος που απείχε από την ψηφοφορία για την επιλογή της Σύλβια –αλλά δεν τόλμησε να εναντιωθεί περισσότερο- και σα να συνειδητοποιεί όσα γίνονται. Προσφέρεται να είναι ο δεύτερος που θα πάρει μέρος στο πείραμα. Μόνο που κάθε τόσο η ατμόσφαιρα γίνεται κόκκινη, από μια φωτιά που ξεκινάει πάντα από το σπίτι του κηπουρού. Ξανά… Ο συμβολισμός του Λαρράκι είναι σαφής.
Και η κυρία Μενέντες; Εκείνη δεν μιλάει πολύ, ακόμα και όταν ο δόκτωρ Καρίντα την παρενοχλεί σεξουαλικά. Λέει πάντα όσα χρειάζονται. Δεν ακούμε ούτε αντιλαμβανόμαστε την άποψή της σ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. Μας δηλώνει τη στάση της μόνο όταν παίρνει τη βαλίτσα της και αποχωρεί από το σανατόριο, ανεβαίνοντας σταθερά και αποφασιστικά τη σκάλα της πλατείας του Χώρου Η.
Δεν θα σταθώ στα μικρά τεχνικά προβλήματα της πρεμιέρας, ή στα σκόρπια προβλήματα ρυθμού, ούτε αν κάποιες σκηνές κράτησαν περισσότερο χρόνο από ό,τι χρειαζόταν ίσως. Στις φεστιβαλικές παραστάσεις πάντα συμβαίνουν αυτά, αφού έχουν ελάχιστο χρόνο προβών στο χώρο της παράστασης και η διάρκεια ζωής των παραστάσεων είναι τόσο μικρή που δεν προλαβαίνουν να «στρώσουν». Μας ενδιαφέρει, πρωτίστως, η σκηνοθετική ανάγνωση και προσέγγιση και το συνολικό τελικό αποτέλεσμα. Στην προκειμένη περίπτωση, αυτό το μεταφορικό, ολοκληρωτικό, εφιαλτικό κείμενο του Ρόκε Λαρράκι το προσέγγισε εύστοχα η Ιώ Βουλγαράκη. Ανέδειξε το σαρκασμό, το πικρό χιούμορ, τη σκληρότητα, τη φαιδρότητα, το αδιέξοδο, τους χαρακτήρες, τις αντιλήψεις. Ανέδειξε τη μικρότητα και την κενότητα των ισχυρών, την ανάπηρη σχέση τους με το άλλο φύλο, την απουσία συναισθήματος, την επιβολή των πιο σατανικών και απάνθρωπων σκέψεών τους, προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους. Και η παράσταση με τη συμβολή της μουσικής, των φώτων και της κίνησης και με φυσικά την ερμηνεία των ηθοποιών της (ξεχωρίζω ιδιαιτέρως τον Νικόλα Χανακούλα, τον Αινεία Τσαμάτη και τη Μαργαρίτα Κλάγκου) ανέδειξε το δυστοπικό σύμπαν του Λαρράκι, μια ευθεία αλληγορία στα θέματα επιβολής και ισχύος, ένα εξαιρετικά επίκαιρο σχόλιο για τους ισχυρούς αυτού του καιρού.
Η ταυτότητα της παράστασης
Σκηνοθεσία – Δραματουργία Ιώ Βουλγαράκη, Διασκευή – Συνεργασία στη δραματουργία Σοφία Ευτυχιάδου, Σκηνικό Μαγδαληνή Αυγερινού, Κοστούμια Βασιλική Σύρμα, Μουσική Νίκος Γαλενιανός, Κίνηση Κατερίνα Φώτη, Σχεδιασμός φωτισμού Αλέκος Αναστασίου, Σχεδιασμός βιντεοπροβολών Μαύρα Γίδια / Μάριος Γαμπιεράκης, Χρυσούλα Κοροβέση, Βοηθός σκηνοθέτιδας Μάγια Κυριαζ, Ηχοληψία Brian Coon, Βοηθός σκηνογράφου Μυρτώ Σταματοπούλου, Α΄ βοηθός ενδυματολόγου Νάντα Αμπντράμπο, Β΄ βοηθός ενδυματολόγου Σταύρος Χρονόπουλος, Συνεργάτιδα εκτέλεσης παραγωγής Αγγέλικα Σταυροπούλου, Κατασκευή σκηνικού ergon-ioannou, Μοδίστρα Ευαγγελία Τσιούνη, Ράφτης Γιώργος Παρλιάρος, Γ΄ βοηθός ενδυματολόγου – μαθητευόμενη Στέλλα Σταμούλη
Παίζουν (αλφαβητικά) Δημήτρης Δρόσος, Μαργαρίτα Κλάγκου, Νικόλας Παπαδομιχελάκης, Διονύσης Πιφέας, Αινείας Τσαμάτης, Νικόλας Χανακούλας, Χριστίνα Χριστοδούλου
Οργάνωση – Εκτέλεση παραγωγής LEFOU Productions / Βάσια Ατταριάν, Σεραφείμ Ράδης
Το βιβλίο του Ρόκε Λαρράκι Μητροφάγος (Roque Larraquy, La comemadre, 2010, 2η έκδ. Fulgencio Pimentel, 2022) κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Έφης Γιαννοπούλου από τις εκδόσεις Αντίποδες (2022).
* Δύο ακόμα παραστάσεις, σήμερα και αύριο, 15 και 16 Ιουνίου, στην Πειραιώς 260, στις 9μ.μ.
