Ο Μηνάς Δημάκης (Ηράκλειο 1913-Αθήνα 1980) υπήρξε ποιητής που ανήκει φιλολογικά στη λεγόμενη «πρώτη μεταπολεμική γενιά» και συγκεκριμένα στην τάση της υπαρξιακής ποίησης. Έχει βραβευθεί για την ποίησή του τρεις φορές (Κρατικό Βραβείο 1957, 1961· Βραβείο Ακαδημίας 1974) και για το δοκιμιακό του έργο δύο (Βραβείο Ουράνη 1974· Κρατικό Βραβείο 1975). Το πιο διακριτό ίσως χαρακτηριστικό του ήταν η αξιοθαύμαστη αφοσίωσή του στην ποίηση όχι απλώς με την ιδιότητα του δημιουργού, αλλά και του αναγνώστη, του μεταφραστή, του θεωρητικού-δοκιμιογράφου, του μέλους κριτικών επιτροπών και του επιμελούς επιστολογράφου με πολύ σημαντικούς συγγραφείς, όπως οι Ν. Καζαντζάκης, Ν. Καββαδίας, Μελισσάνθη, Ζ. Καρέλλη, Γ. Σαράντη, Ν. Βρεττάκος, Έ. Αλεξίου, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Μ. Vitti, Γ. Σκαρίμπας, Ά. Θρύλος, Α. Καραντώνης, Δ. Παπαδίτσας, Κ. Τσάτσος, Χ. Γιανναράς, Τ. Άγρας, Ν. Λαπαθιώτης, Ν. Δετζώρτζης.
Υλικό από την πνευματική δράση υπάρχει –πέρα από τα εκδοθέντα και δυστυχώς εξαντλημένα βιβλία του–, διαθέσιμο στο κοινό, χάρη στη δωρεά κληρονόμων ή μη συγγενικών προσώπων, που έσπευσαν να διασώσουν την πνευματική περιουσία του Δημάκη. Στα τρία αρχεία του: το Αρχείο Δημάκη στο Ελληνικό Ιστορικό και Λογοτεχνικό Αρχείο (Δωρεά της Janet και του Μιχάλη Μιχαηλίδη το 2012), στο Μουσείο «Λυχνοστάτης» (Δωρεά Αντώνη Σανουδάκη-Σανούδου) και στο Μουσείο Καζαντζάκη (Δωρεά Ελεονώρας Φανουράκη).
Το στίγμα αυτής της πολύπλευρης ενασχόλησης του Δημάκη με την ποίηση, όπως προκύπτει από το ποιητικό, μεταφραστικό και δοκιμιακό του έργο, αλλά και από έρευνα που έγινε στα τρία διαθέσιμα αρχεία του στην Αθήνα και την Κρήτη, αντανακλάται στο αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού της Τράπεζας της Ελλάδος Ο Κύκλος. Ο τόμος αυτός εντάσσεται στη σειρά αφιερωματικών τόμων της Τράπεζας της Ελλάδος σε πρόσωπα των γραμμάτων, όπως ο Η. Βενέζης, ο Ν. Δετζώρτζης, η Κ. Δημουλά, τα οποία υπήρξαν και υπάλληλοί της. Ο συγκεκριμένος τόμος προς τιμήν του Μ. Δημάκη αποσκοπεί και στο να ξαναθυμίσει τον εν λόγω ποιητή και να ενθαρρύνει για περαιτέρω ενασχόληση με το έργο του πέρα από τη συνήθη πρακτική της ανθολόγησής του.
Στο αφιερωματικό αυτό τεύχος για τον Δημάκη αναδημοσιεύονται τα κείμενα που εξέδωσε ο ίδιος στο υπηρεσιακό περιοδικό της Τράπεζας της Ελλάδος το διάστημα 1961-1966. Τα κείμενα του Δημάκη πλαισιώνονται από κείμενα άλλων ανθρώπων που τον γνώρισαν ή που μελέτησαν το έργο του. Οι αναγνώστες και αναγνώστριες θα πάρουν μια γεύση και από το αρχείο του, ερχόμενοι σε επαφή με τεκμήρια όπως ο γραφικός του χαρακτήρας, οι χειρόγραφες διορθώσεις σε ποιήματα, φωτογραφίες και δείγματα επιστολών. Κυρίως όμως θα γνωρίσουν τον ποιητή. Στο σώμα των ποιημάτων του Δημάκη μπορούμε να διακρίνουμε –όχι πάντα γραμμικά– το μεσοπολεμικό ρεύμα του συμβολισμού, το ρεύμα του μοντερνισμού, τη γνώση (και την απόρριψη) του υπερρεαλισμού και κυρίως τη μετάβαση από τον έμμετρο στον ελεύθερο στίχο. Η ποιητική του πορεία διαγράφει, εύγλωττα, ένα πέρασμα από την παραδοσιακή ποίηση στη σύγχρονη, ιδιαίτερα με τη συλλογή Σκοτεινό πέρασμα (1956).
Η συνομιλία του Δημάκη με το λογοτεχνικό πεδίο της εποχής του, με την ποίηση της Ελλάδας και της Ευρώπης, μοιάζει δηλωτική της αγωνίας του για την ποίηση ως εκείνη τη μορφή τέχνης που μπορούσε να ενσαρκώσει, με περισσότερη πληρότητα και συμπύκνωση, την ανθρώπινη ζωή. Συχνά η κριτική της εποχής συζητά για μια εξαιρετικά απαισιόδοξη ποίηση, που ψηλαφεί το ανθρώπινο αδιέξοδο με «αγωνία ψυχής», σύμφωνα με προσφιλή της έκφραση. Η επαγγελματική σχεδόν φροντίδα του Δημάκη για την εκδοτική του πορεία αποτελεί άλλο ένα τεκμήριο για την αφοσίωσή του στην ποίηση. Μετά την εκδοτικά άγονη για εκείνον επταετία, φρόντισε να εκδοθούν τα άπαντά του σε τρεις τόμους (1973, 1974, 1976), μαζί με κριτικά κείμενα για το έργο του, τόμοι που βοηθούν να διαβάσουμε την ιστορική του διαδρομή. Εκτός των τριών τόμων, τον Δεκέμβριο του 1977, ο Δημάκης σφράγισε την εκδοτική του παρουσία δημοσιεύοντας βιβλίο με τον σημαδιακό τίτλο Τελευταία ποιήματα. Ήταν μια εκδοτική πρακτική που εγκαινίαζε την απαρχή του τέλους της ποιητικής του παραγωγής. Με μια δεύτερη σκέψη, κάπως μακάβρια, χειρονομία που προέλεγε το τέλος της βιολογικής του ζωής.
Ο Δημάκης άφησε τα εγκόσμια με δική του επιθυμία το 1980 σε ηλικία 67 ετών, πέφτοντας στο κενό από την πολυκατοικία όπου διέμενε επί είκοσι χρόνια στο Κολωνάκι. Αφήνοντας στην άκρη την απροσπέλαστη επιθυμία της αυτοχειρίας, η χειρονομία της εκδοτικής και συμβολικής οριοθέτησης του ποιητικού βίου εκ μέρους του Δημάκη παραμένει ενδεικτική τής μέριμνας για κάτι που θεωρούσε πολύτιμο ώστε να το αφήσει πίσω του ως κληρονομιά.
Το τεύχος του αναμνηστικού Κύκλου παρουσιάζεται σε εκδήλωση για τον Μηνά Δημάκη που θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο της Τράπεζας της Ελλάδος (Αμερικής 3, Αθήνα) στις 14.12.2023 και ώρα 17.30, με ομιλητές τη μόνιμη διδάσκουσα στην ΑΣΚΤ Βαρβάρα Ρούσσου και τον κριτικό λογοτεχνίας Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, και συντονίστρια την Ευτυχία Παναγιώτου, η οποία επιμελήθηκε και το πλούσιο υλικό του Κύκλου. Στην εκδήλωση θα διανεμηθεί δωρεάν το τεύχος που, επειδή κυκλοφορεί εκτός εμπορίου, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αποκτήσει το κοινό.
