της Μαρίζας Ντεκάστρο
Ιππόκαμπος, Αντώνης Μυλωνάκης, Καστανιώτης, 2023.
Στο εξώφυλλο, η εικόνα ενός ιππόκαμπου. Δεν υπάρχει αμφιβολία, είναι το αλογάκι της θάλασσας. Αν όμως τον ξαπλώσουμε, θυμίζει τον ιππόκαμπο του εγκεφάλου ο οποίος συμμετέχει στη μεταφορά, από τη βραχυπρόθεσμη μνήμη στη μακροπρόθεσμη, αναμνήσεων από περιστατικά για τα οποία έχουμε προσωπική εμπειρία και συναισθήματα. Συντελεί μ’ άλλα λόγια στη δημιουργία της Ιστορίας. Για αυτόν τον ιππόκαμπο μιλάει το δυστοπικό μυθιστόρημα για νέους ενηλίκους, του Αντώνη Μυλωνάκη.
Πολύ συνοπτικά: Η Νέα Εποχή που προέκυψε από την Ακτινοβολία π που έπεσε στη γη μετάλλαξε τους ανθρώπους και «κοίμισε» τον ιππόκαμπο. Οι ανθρώπινες προσωπικότητες και οι χαρακτήρες σβήστηκαν. Μόνη παρηγοριά οι «κατασκευές» που υποκατέστησαν αγαπημένους ανθρώπους. Η Άλις Γουόντερ, έγινε δεκτή στα δεκάξι της στη «Φυλακή», ένα περίκλειστο φρουρούμενο συγκρότημα, ώστε να ενηλικιωθεί σύμφωνα με τα πρότυπα της Νέας Εποχής. Ωστόσο, προτού μπει, πρόφτασε να αποκτήσει μνήμες, αντέδρασε, δεν έπαιρνε το υποχρεωτικό ροζ χάπι, έκανε σχέσεις και μέσα στη Φυλακή, και τέλος αποκαλύφθηκε και οδηγήθηκε στο θάνατο. Πολλά θέματα προς συζήτηση: ο Θεός και οι πράξεις του, ο θάνατος, το συναισθηματικό δέσιμο, ο παραλογισμός της εξουσίας και η αντίδραση, η ομογενοποίηση. Ο συγγραφέας δίνει κλειδιά για την ανάγνωση του έργου, προσωπικά τα παράκαμψα και στάθηκα στην κουβέντα του Ταρκόφσκι, που αναφέρει ο συγγραφέας, ότι «Ένα βιβλίο διαβασμένο από χίλιους ανθρώπους, είναι χίλια διαφορετικά βιβλία». (Θυμίζω τα δυστοπικά μυθιστορήματα Χνώτα στο τζάμι και Οι άρχοντες των σκουπιδιών του Βασίλη Παπαθεοδώρου- ελπίζω να συνεχίσουν να διαβάζονται).
Στα παλάτια της Κνωσού, Νίκος Καζαντζάκης, εικ. Σάντρα Ελευθερίου, Διόπτρα, 2023.
Κανένας δεν αμφιβάλλει ότι ο Καζαντζάκης ήταν μεγάλος τεχνίτης της αφήγησης, αφού μετέτρεψε ένα μύθο, το πολύ δύο σελίδων, σε μυθιστόρημα μεγάλης έκτασης (359 σελίδες) ζωντανό και παλλόμενο με τη δράση άλλοτε να συμβαίνει στην Κνωσό και άλλοτε πίσω στην Αθήνα και με πλήθος δευτερεύοντες χαρακτήρες οι οποίοι παρουσιάζουν ολόκληρη τη γκάμα συναισθημάτων και απόψεων για την εξουσία, την ελευθερία, την ελπίδα, τη φιλία. Αρκεί να διαβάσει ο αναγνώστης το σύντομο απόσπασμα της πάλης του Θησέα με το τέρας για να διαπιστώσει ότι συναισθήματα έχει και ο Μινώταυρος!
Οι εκδ. Διόπτρα επένδυσαν πολλά στην νέα εμφάνιση της ενήλικης καζαντζακικής βιβλιογραφίας -εισαγωγές, επίμετρα, ιδιαίτερα μινιμαλιστικά εξώφυλλα και ειδικά σχεδιασμένη γραμματοσειρά. Στα νεανικά έργα του συγγραφέα (Στα παλάτια της Κνωσού και Μέγας Αλέξανδρος) έφτιαξε δύο συντηρητικά και συνηθισμένα βιβλία Πιάνουμε δυο χοντρούς τόμους με αρχαιοπρεπή πορτρέτα των πρωταγωνιστών, βλέπουμε εικόνες ανάλογου ύφους ,οι οποίες αντικατέστησαν τα πρωτότυπα ασπρόμαυρα χαρακτικά του Τάσσου. Προσωπικά, θα ήθελα να υπάρχει η παλιά λιγοστή εικονογράφηση για να πάρουν τα σημερινά παιδιά μια ιδέα για το πώς έμοιαζαν τα βιβλία παλιά, και ανεξάρτητα από τη θέση του Τάσσου στη νεοελληνική τέχνη.
Ο Εδουάρδος και η μεγάλη διάσωση, Ευλαμπία Τσιρέλη, εικ. Τριανταφυλλιά Βάσσου, Ίκαρος, 2023.
Η δεύτερη ιστορία του Εδουάρδου, του ποντικού που είχε φτερά, που τελικά κατάλαβε πως ήταν νυχτερίδα και είχε δυο οικογένειες, τη βιολογική και την ανάδοχη. Η δράση τοποθετείται σ’ ένα δάσος, με πολλά μικρά ζωάκια, την ημέρα της μεγάλης γιορτής της Ασημένιας Ακρίδας. Όμως συμβαίνει μια καταστροφή, σεισμός, η σπηλιά των νυχτερίδων φράζει από βράχια και οι κάτοικοί της παγιδεύονται. Από κει και ύστερα ξεκινούν συζητήσεις για το εάν τα υπόλοιπα ζώα θα επέμβουν για σώσουν τις εχθρικές νυχτερίδες, πώς θα οργανωθούν, κλπ. Αν κάποιος ήθελε να διαβάσει ένα εγχειρίδιο για την εθελοντική προσφορά, τη συλλογικότητα, την κοινή προσπάθεια και τους τρόπους οργάνωσης επιχειρήσεων διάσωσης δεν θα εύρισκε καλύτερο βιβλίο για παιδιά. Ο θετικός διδακτισμός περνάει χωρίς υπερβολές καθώς όσα προτείνονται για την επιχείρηση είναι αναπόσπαστα δεμένα με την καθαυτή δράση των ηρώων. Εξαιρετικό!
Ο σωστός διδακτισμός του Εδουάρδουμου θύμισε έντονα τις μικρές ιστορίες της Κλάρας του κλασικού Βούλγαρου συγγραφέα Ντιμίτερ Ινκιοφ ( Η αδελφή μου η Κλάρα, 7 τομίδια, διαφ. μεταφραστές, Πατάκης). Τις ξαναδιάβασα μετά από τριάντα και βάλε χρόνια και δεν έχουν παλιώσει καθόλου επειδή αφενός τα περισσότερα από τα μικρά καθημερινά των παιδιών δεν έχουν αλλάξει, και αφετέρου το χιούμορ με το οποίο τα αντιμετωπίζει ο Ινκιόφ σβήνει τα όποια αδέξια διδακτικά γράφουν ακόμα πολλοί συγγραφείς!
Οι δραπέτες, Ούλοφ Σταρκ, εικ. Κίτι Κράουθερ, μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης-Μαρία Αγγελίδου, Αφοί Βλάσση, 2022.
Χάρη στις εκδ. Βλάσση γνωρίζουμε τους Δραπέτες, του βραβευμένου Σουηδού συγγραφέα Ούλοφ Σταρκ (1944-2017). Το λέω γιατί διάβασα μια απίστευτα τρυφερή παιδική ιστορία ανάμεσα στον παππού και τον εγγονό του. Συνήθως, όλες οι ιστορίες για τη σχέση παππούδων και παιδιών είναι γλυκές και ξεχειλίζουν αγάπη. Ο Σταρκ κάνει ένα βήμα παραπέρα καθώς, εκτός από την αναμενόμενη απώλεια του παππού και τα συναισθήματα που εκδηλώνουν οι πρωταγωνιστές, υπόγεια και ήπια θίγονται τα δικαιώματα της τρίτης ηλικίας, η φροντίδα που απαιτείται και το βάρος της για τους νεότερους. Και κάτι ακόμα εξαιρετικά σημαντικό: η αξία των αναμνήσεων, η ζωντανή τροφή για να αντιμετωπίσουν τον επερχόμενο θάνατο οι ηλικιωμένοι, η οποία συνήθως δεν πολυσυζητιέται. Στην ουσία: ο εγγονός καταστρώνει ένα σχέδιο για να βγάλει τον παππού από το νοσοκομείο και να τον συνοδεύσει στο παλιό του σπίτι, σ’ ένα κοντινό νησί, εκεί που τον περιμένει η αγαπημένη του. Θα τη συναντήσει, θα γευτεί την αγάπη της με το τελευταίο βάζο μαρμελάδα βατόμουρο και θα πετάξει μακριά…
Μακριά έφυγε και ο παππούς του Νόλαν –Ο Νόλαν μετράει τ’ αστέρια, της Τζένης Κουτσοδημητροπούλου, εικ. Γιάννης Σκουλούδης, Διόπτρα, 2022), ένα πολύ λιτό εικονογραφημένο βιβλίο για μικρά παιδιά. Η συγγραφέας με θαυμαστή οικονομία λόγου! και επίσης απέραντη τρυφερότητα, καταπραΰνει τα συναισθήματα απώλειας του παιδιού αλλά και της γιαγιάς που μένει πίσω. Και αποδεικνύει ότι το ζήτημα δεν είναι τόσο η τεχνική διαχείρισης τέτοιων συναισθημάτων όσο η γλυκιά ανάμνηση που διατηρείται στην καρδιά!
INFO
Με αφορμή την Κλάρα προσθέτω λίγες επανακυκλοφορίες κλασικών παιδικών βιβλίων:
Μαίρη Πόπινς, Π.Λ. Τράβερες, μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, Ψυχογιός.
