Μικρά κριτικά: Όταν ο κόσμος έρχεται κοντά (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

495

της Μαρίζας Ντεκάστρο

Τα «Μικρά κριτικά» γράφουν για βιβλία που ξεχωρίζουν άλλοτε για το θέμα, την πρωτοτυπία της προσέγγισης και την έμπνευση του συγγραφέα, την καλαισθησία, την τυποτεχνική ποιότητα.

Ανάμεσα στα οκτώ από τα σημερινά «Μικρά κριτικά», έχουμε τέσσερα μεταφρασμένα βιβλία γνώσεων και τέσσερα βιβλία Ελλήνων συγγραφέων- ποίηση, περιβάλλον, Ιστορία. Όσον αφορά τα δικά μας, ευτυχώς που κάποιοι λίγοι συγγραφείς σώζουν τη λατρεμένη και ταλαιπωρημένη Ιστορία, την ποίηση, όταν είναι ποίηση και δεν περιορίζεται σε στιχάκια, την ψάχνουμε με το κιάλι. Τέλος, ό,τι σχετικό με το φυσικό περιβάλλον που ενδιαφέρει στο μέτρο των προσπαθειών εκπαίδευσης των νέων για να γίνουν συνειδητοί πολίτες.

*****

Η Ιστορία

Αν με ρωτούσαν τι είναι Ιστορία, θα έλεγα ότι Ιστορία είναι πολλές ιστορίες. Συστατικό της, άνθρωποι και στιγμές μέσα στη μεγάλη διάρκεια που ανασύρονται και έρχονται στο προσκήνιο. Η Ιστορία είναι πολυσυλλεκτική: Μαρία Αγγελίδου, Ένα παιχνίδι με κανόνες.

Αυτός είναι ο άξονας περιδιάβασης στους αιώνες (αρχαιότητα, Βυζάντιο, νεότερη εποχή), που ορίζει τα γραπτά της Μαρίας Αγγελίδου, καθώς δίνει υπόσταση σε στιγμές από τη ζωή ανδρών, γυναικών, παιδιών κάθε θρησκείας και καταγωγής, λιθαράκια που πάνω τους ακουμπούν ιδέες, συναισθήματα, πράξεις γνωστών μας ή άσημων που αλληλοεπέδρασαν με την εποχή τους, οι οποίοι παρέπεσαν στη ροή του χρόνου. Οι ιστορίες τους πανανθρώπινες, παρότι ατομικές, έγιναν κανόνες και μέτρο όσων ξέρουμε.

Διαλέγω μέτρα: η αφρικάνα σκλάβα της Φατιμά Χατούν έντυσε την έννοια της σιωπηλής σκλαβιάς. Ο μεσανατολίτης Φαζίλ Μπεγκ, όρισε την ομορφιά στην Εγκυκλοπαίδεια που συνέγραψε. Η δουλειά έδειξε στον ζακυνθινό Στέφανο Στεφανόπουλο, τον Ρολογά, την ώρα για ελευθερία. Κάποιος Πανάγος μέτρησε με βήματα τον κόσμο. Η μορφωμένη Αικατερίνη Κωνσταντίνου Ραστή μετέφρασε και διέδωσε τη γνώση… Πραγματικές ιστορίες που αποδόθηκαν μυθιστορηματικά, ωστότο τεκμηριωμένες, όπως μας το γράφει η συγγραφέας κλείνοντας την αφήγηση των πεπραγμένων καθενός και καθεμιάς, γιατί- πώς αλλιώς- η Ιστορία βασίζεται στην τεκμηρίωση!

Η ζωγράφος Κατερίνα Βερούτσου δεν εικονογράφησε. Έκανε κάτι δυσκολότερο. Συνέθεσε πίνακες, τους οποίους, αν τους κοιτάξουμε προσεκτικά, θα διακρίνουμε καθαρά την εποχή, τον άνθρωπο και κομμάτια της ιστορίας του.

Περισσότερες Ιστορίες

Bill Bryson, Μικρή Ιστορία περί των πάντων (σχεδόν), Μεταίχμιο, 2020.

Philip Parker, Τι συνέβαινε στον κόσμο ταυτόχρονα, Διόπτρα, 2021.

Πέιτερ Χους, Χρονολόγιο- Ένα ταξίδι στην Ιστορία, Πατάκης, 2018.

*****

Η φύση και η επιστήμη

Δεν μπορώ να μη θαυμάσω τη δημιουργικότητα των συγγραφέων η οποία μετατρέπει την επιστήμη σε συναρπαστικό ανάγνωσμα: Colin Stuart, Η αστερόσκονη που μας δημιούργησε. Πρώτη έκπληξη τα περιεχόμενα. Στην αριστερή σελίδα, γνωστά και άγνωστα χημικά στοιχεία, όπως το περίμενα. Διαβάζοντας την ιστορία και το ποιόν τους κατάλαβα ότι έχουν προσωπικότητα και χαρακτήρα. Στη διπλανή, τρεις μεγάλες ενότητες: Άνθρωποι και Μέρη (νομπελίστες, πόλεις που έδωσαν το όνομά τους! σε κάποιο στοιχείο, πού και πώς, πότε ανακαλύφθηκαν), Καθημερινή Ζωή (τα στοιχεία του Περιοδικού Πίνακα στο σώμα, στο σπίτι, στα ταξίδια, στις γιορτές), Το Μέλλον, με τα καινούρια που εξακολουθούν να ανακαλύπτονται! Φέτος, το 2022, ο Περιοδικός Πίνακας γίνεται 153 χρονών!

*****

Για να μη σηκώνουμε τα χέρια όταν χρειάζεται να μιλήσουμε και να λύσουμε παιδικές επιστημονικές απορίες, ιδού ένα σπάνιο στην απλότητά του βιβλίο εικονογραφημένο από τη βραβευμένη Melissa Castrillόn: Dr Jess Wade, Νάνο, η καταπληκτική επιστήμη του πολύ (πολύ) μικρού.

Η έννοια του πολύ μικρού, εκείνου που δεν βλέπεται με το μάτι και με τα συνηθισμένα μικροσκόπια, το ασύλληπτα ελάχιστο, διεγείρει πάντοτε την περιέργεια των παιδιών. Η επιστήμονας και συγγραφέας, αντί να ξεκινήσει από τους νάνους των παραμυθιών που όλοι τους γνωρίζουν (και το οποίο θα ήταν μια συνηθισμένη αρχή για να αναπτύξει το θέμα της) επιλέγει να παρουσιάσει κομματάκια πληροφοριών που αποκαλύπτουν επιδέξια την ύπαρξη των αόρατων στοιχείων από τα οποία φτιαγμένοι εμείς τα πράγματα. Από τα εργαστήρια στα υλικά, στα πειράματα και την τεχνολογία, στην ασφάλεια για τον άνθρωπο και τον πλανήτη, και με πολύ σκληρή δουλειά και λάθη, οι επιστήμονες συνεργάζονται για το καλύτερο. Ας μην αποκλείουμε λοιπόν τα μικρά παιδιά από πεδία που δεν φανταζόμαστε ότι τα ενδιαφέρουν!

*****

Αν σκοτώσω ένα κουνούπι, αν ψοφήσει ένας ουρακοτάγκος, αν εξαφανιστεί ένα βακτήριο, η ζωή μου δεν θα αλλάξει! δηλώνει με έμφαση ένας από τους συνομιλητές του βιβλίου: Ελένη Σβορώνου, Το δίχτυ της ζωής- Ιστορίες βιοποικιλότητας. Χαριτωμένο όταν το λέει ένα μικρό παιδί, άντε όμως να το βγάλεις από το μυαλό του. Η συζήτηση είναι ένας από τους τρόπους! Η Ελένη Σβορώνου έγραψε ένα βιβλίο-διάλογο, και σκέφτομαι ότι διαβάζοντας είναι σαν να παρευρίσκομαι σ’ ένα νεανικό debate όπου ανταλλάσσονται επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα για το δίκτυο που συνδέει τα πάντα στον πλανήτη. Από το ένα θέμα στο άλλο δια της μαιευτικής μεθόδου, με παιχνίδια δράσης και παρατήρησης τα παιδιά συνειδητοποιούν γιατί αφορά όλους η προστασία της βιοποικιλότητας.

*****

Χωρίς αμφιβολία, τα φυσικά φαινόμενα ενδιαφέρουν τα μικρά παιδιά που τα παρατηρούν και ψάχνουν εξηγήσεις: Κωνσταντίνα Ντόμπρου, Η ηχώ, ένα φυσικό φαινόμενο που έγινε παραμύθι. Οι μυθολογίες των λαών είναι γεμάτες από προσωποποιημένα φυσικά φαινόμενα που αποδίδουν παραμυθικά τη δύναμη και τις ιδιότητές τους. Οι τρικυμίες, οι αέρηδες του Αιόλου, οι σεισμοί που προξενούσε ο Εγκέλαδος, αν σταθώ σε ελάχιστους από τους ελληνικούς μύθους. Για την Ηχώ υπάρχουν 2-3 παραλλαγές , όλες όμως συγκλίνουν στο ότι ήταν νύμφη, μουσικός και καλλίφωνη, που τη σκότωσε ο Πάνας επειδή τον ανταγωνιζόταν. Η Γαία σκόρπισε τα μέλη της σ’ ολόκληρη τη Γη και τους έδωσε την ιδιότητα να επαναλαμβάνουν ήχους, λέξεις και συλλαβές. Μια εξαιρετικά εικονογραφημένη έκδοση από τον Φίλιππο Αβραμίδη.

Περισσότερο περιβάλλον

Andriy Lesiv, Romana, Η μαγεία της όρασης, Η μαγεία των ήχων, Φουρφούρι, 2021.

Ελένη Σβορώνου, Το αλφαβητάρι της ζωής, (ελληνικά, αραβικά, φαρσί), Καλειδοσκόπιο-Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 2020.

Σάρα Γκίλινχαμ, Κοιτάζοντας τ’ αστέρια, Καπόν, 2019.

*****

Η ποίηση…

Ποιος ξέρει άραγε αν το φεγγάρι του Κιέβου είναι τόσο όμορφο όσο της Ρώμης το φεγγάρι; Είναι τόσο όμορφο, όπως το δικό μας φεγγάρι της ειρήνης; Τι φωτίζει στη χώρα του Κιέβου, και τι εδώ σ’ εμάς; αναρωτιέμαι… Δραματικά επίκαιρο το ποίημα του Gianni Rodari, Το φεγγάρι του Κιέβου, γραμμένο πριν από εβδομήντα περίπου χρόνια.

Το σύμπαν και όσα είμαστε, το εδώ και το παραπέρα έγιναν ένα τραγούδι για μικρά παιδιά, που με τρυφερότητα περιφέρεται ανάμεσα στα τι, στα θέλω, στα είναι, στα μπορώ: Κυριάκος Χαρίτος, Το όλο και το λίγο. Ανορθόδοξο τραγούδι, απρόβλεπτο, σουρεαλιστικό και παράξενο, όπως παράξενες και σουρεαλιστικές είναι οι παρατηρήσεις και οι σκέψεις των παιδιών. Αυτή είναι η χάρη του!

Περισσότερη ποίηση

Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Σαλιγκάρι και φεγγάρι, Καλειδοσκόπιο, 2018.

Ροδούλα Παπά, στη μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα, Τσαλαπετεινός/Νεφέλη, 2018.

*****

Η ομορφιά

Ο Αντόνιο Γκαντές: Ο χορός δεν είναι παρά η αντανάκλαση αυτού που το σώμα μας μεταλλάσσει σε τέχνη.

Ιστορίες μουσικής, κίνησης, πειθαρχίας, έκφρασης, ιστορίες ρομαντικές, κωμικές, μυστηριώδεις, παραμυθένιες που ευφραίνουν τις αισθήσεις: Serenella Quarello- Fabiana Bocchi, Η μαγεία του μπαλέτου, μέσα από τα έργα του κλασικού ρεπερτορίου.

Μπαλαρίνες και λιμπρέτα, τεχνική και positions, θέατρα και χορογράφοι, όλα σ΄ έναν οδηγό για το μπαλέτο που διαβάζεται, ακούγεται και κυρίως βλέπεται!

Περισσότερη ομορφιά

«Παιδική σειρά για την Τέχνη», Μέλισσα

Μέρι Ρίτσαρντς- Ντέιβιντ Σβάιτσερ, Η ιστορία της μουσικής για παιδιά, Καπόν, 2012.

Ντέιβιντ Χόκνεϊ- Μάρτιν Γκέιφορντ, Η ιστορία των εικόνων για παιδιά, Καπόν, 2020.

INFO

Μαρία Αγγελίδου