της Μαρίζας Ντεκάστρο
Βομβαρδιζόμαστε από δεκάδες βιβλία με ιστορίες για παιδιά – κάποιοι τα ονομάζουν σύγχρονα παραμύθια-, μας λείπουν όμως τα παραμυθένια παραμύθια. Το ανέλαβε ευτυχώς η Ξένια Καλογεροπούλου διασκευάζοντας το λαϊκό παραμύθι από τη Φινλανδία, Τα δώρα του θεού της θάλασσας, [εικ. Ρένια Μεταλλινού, Μάρτης, 2024]. Η χώρα του Βορρά είναι μακριά μας, όμως η έντεχνη μεταγραφή της Ξένιας Καλογεροπούλου διατηρεί όπως τα ξέρουμε γνωστά ακούσματα και πολλά από τα μοτίβα των παραδοσιακών παραμυθιών: να ζεις απλά, να μην είσαι άπληστος, να χαίρεσαι αυτά που έχεις… Παραμυθού και η Ξένια Καλογεροπούλου στην παρέα των Λίλης Λαμπρέλλη, Σάσας Βούλγαρη, Αγνής Στρουμπούλη, Στέλιου Πελασγού, Εύης Γεροκώστα και άλλων νεότερων που με τις αφηγήσεις τους αναβιώνουν τα παραδοσιακά παραμύθια.
Την αφήγηση ακολούθησε η εικονογράφος και μας βάζει στο κλίμα της χώρας με τα επίσης παραδοσιακά μοτίβα που ζωγράφησε.
*****
Όταν διάβασα το Με το σημειωματάριό μου στο δάσος, της Φινλανδής Γιοχάννα Βένχο [εικ. Sanna Pelliccioni, μτφρ. Riikka Pulkinnen, Αφοι Βλάσση, 2023] μου ήρθε αυτόματα στο νου ένα παλαιότερο βιβλίο της Βάσως Ψαράκη το Μικρό λεύκωμα της φύσης, [Πατακης, 2003] ένα τρυφερό βιβλίο για τις χαρές που παίρνουμε από την επαφή μας με τη φύση.
Η Κάαρνα μένει δίπλα στο δάσος, γνωρίζει και την παραμικρή γωνιά, τους φτερωτούς και τετράποδους κατοίκους του. Το αγαπάει το δάσος και το νοιάζεται, όπως το μαρτυρούν τα μηνύματα σε χαρτάκια που δένει πάνω στα δέντρα. Μέχρι που μια μέρα εμφανίστηκαν τεράστια μηχανήματα που έριχναν τους ψηλούς κορμούς. Η συγγραφέας και η εικονογράφος ποτίζουν με την αγάπη της για τα δάση την ηρωίδα που στοχάζεται, παρατηρεί, σημειώνει, σχεδιάζει, αναρωτιέται για το παρόν και το μέλλον του αγαπημένου καταφυγίου.
Έχω γράψει και ξαναγράψει ότι ‘γνωστά θέματα’ [όπως αυτό] αναζωογονούνται χάρη στην τέχνη των δημιουργών, τη χρωματική παλέτα, τις γραμμές και φυσικά την αισθαντικότητα που αποπνέει η ίδια η ιστορία που αφηγούνται!
*****
Οι φράχτες, είτε από μπετόν σαν εκείνους στα σύνορα μεταξύ χωρών, είτε από θάμνους ανάμεσα στα σπίτια των γειτόνων, φτιάχνονται για να χωρίζουν. Ο φράχτης, του Ουρουγουανού Αλφρέντο Σοντεργκίτ [μτφρ. Δέσποινα Δρακάκη, Μεταίχμιο, 2024] χώριζε μεν αλλά και ένωνε τα σπίτια, της Αντωνίας που ζούσε πάντοτε εκεί και της Φραγκίσκης, του πλουσιοκόριτσου από την πόλη που ερχόταν για τις διακοπές. Τα κορίτσια γνωρίστηκαν, μεγάλωσαν, ακολούθησαν διαφορετικές διαδρομές, δεν ξέχασαν την παιδική φιλία και οι κόρες τους, όταν γεννήθηκαν, πάτησαν στα βήματά τους… Θαυμάσια η εικονογράφηση του λιτού κειμένου που θυμίζει ότι οι φιλίες είναι κάτι παραπάνω από κοινωνικές τάξεις.
Οι φράχτες λοιπόν είναι για να τους υπερπηδάμε ώστε να γνωρίζουμε το διαφορετικό και να το αποδεχόμαστε!
*****
Γιατί στα χαρτονομίσματα του ευρώ έχουν πάνω τους ζωγραφισμένες γέφυρες; Είναι επειδή οι γέφυρες ενώνουν και βοηθούν στην επικοινωνία. Μεταφορικά γέφυρες είναι τα βιβλία και οι ιστορίες όπως η τελευταία του Tom Percival με τίτλο Οι γέφυρες [μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς, Ίκαρος, 2024]. Παιδαγωγική ευφυΐα, μηδέν διδακτισμός και έντονα συναισθήματα που δημιουργούνται από τα χρώματα: γκριζάδα για τη μοναξιά και πολυχρωμία όταν αντιλαμβάνονται οι ήρωες τους κόσμους που ανοίγουν τα βιβλία!
*****
Εσύ κι εγώ, το πιο ωραίο παραμύθι του κόσμου, της Elisenda Roca Guridi [απόδ. Αντώνης Παπαθεοδούλου, Δεσύλλας, 2023]. Εγώ, είμαι εγώ που διαβάζω. Αλλά το εσύ, ποιο είναι; Το εσύ βγήκε μέσα από… Ήρθε και θα μείνει, το αγαπάνε όλοι, είναι ενοχλητικό, το ζηλεύω κάπως, αλλά και πάλι με τον καιρό γίνεται σύντροφος για μια ζωή. Μαντεύετε τι είναι; Δεν είναι βεβαίως παραμύθι! Είναι μια ιστορία που δεν κρύβει και δεν ωραιοποιεί τις νέες αφίξεις στην οικογένεια.
*****
Το ποδήλατό του της Χριστίνας Φραγκεσκάκη [εικ. Πέτρος Μπουλούμπασης, Καλειδοσκόπιο, 2024].
Όταν ήμασταν μικροί το ποδήλατο ήταν η ζωή μας. Κορίτσια κι αγόρια με το ποδήλατο ξεφεύγαμε ευτυχισμένοι από το στενό πλαίσιο του σπιτιού για να νιώσουμε την πολύτιμη ανεξαρτησία, ανακαλύψεις, παιχνίδια. Κολλημένος στο ποδήλατό του ήταν ο Χασμ, ένα παιδί του πολέμου. Το φρόντισε στο φευγιό, το προστάτεψε από τις κακοτοπιές της διαδρομής, το ονειρεύτηκε μαζί του για πάντα. Μπήκε σε μια βάρκα για μακριά και… Η αισθαντική γραφή της Χριστίνας Φραγκεσκάκη υπονοεί πολλά περισσότερα από τη συνηθισμένη σχολική δραστηριότητα: Πες μου, παιδί μου, τι θα πάρεις στο ταξίδι και τι θ’ αφήσεις; Η πραγματικότητα των μικρών πραγμάτων με τα οποία δενόμαστε είναι συχνά πολύ σκληρή!
*****
Χρειάζεται σοβαρή εμπειρία για να ταιριάξεις κείμενο και εικονογράφηση. Από αυτή την άποψη Το ταξίδι της άγριας ρίγανης, της Μαρίας Χρυσικού, μια νοσταλγική ιστορία γεμάτη μυρωδιές, αναμνήσεις, βόλτες στη φύση, ευτύχησε με τις εικόνες της Zafouko Yamamoto [Πατάκης, 2024], ντυμένη με απαλά χρώματα αποδίδει την ηρεμία και την πραότητα που χαρακτηρίζει τους γεροντότερους. Ο ηλικιωμένος κύριος Ιάκωβος τρώει λοιπόν στο εστιατόριο της γειτονιάς μόνο που μια μέρα κάτι έλειπε από το φαγητό του: έλλειπε η ρίγανη από τη φακή. Ψάχνοντας να βρει το αγριοβότανο περιπλανάται και στις μοναχικές βόλτες του αναλογίζεται τα πεπραγμένα της ζωής του, ποια είναι εκείνα που αξίζουν να κρατήσει στην καρδιά…
Μια ιστορία που συνδέει τις γενιές!
*****
Οι κλασικοί
Όταν ο Tomi Ungerer εξέδωσε το 2010 τον Otto, την αυτοβιογραφία ενός λούτρινου αρκούδου, έκανε αίσθηση επειδή παιδικά βιβλία που να μιλούν τόσο καθαρά για το Ολοκαύτωμα δεν είχαν ακόμα εμφανιστεί. Ο Otto [2010] διαβάστηκε και ξαναδιαβάστηκε , μελετήθηκε και μαζί του ξαναβγήκαν στην επιφάνεια τα άλλα έργα του συγγραφέα/ εικονογράφου.
Ο φεγγαράνθρωπος [1966] σε απόδ. των Μαρία Αγγελίδου και Άγγελου Αγγελίδη, είναι ο άλλος, ο ξένος ο οποίος θέλει πολύ να ζήσει στον παράδεισο, όπως φαντάζεται πως είναι η Γη. Φευ, τον κυνηγούν και η διάθεση τού φεύγει… Η ματαίωση του ονείρου του Φεγγαράνθρωπου μας φέρνει στο νου τι άπειρες ιστορίες απογοητεύσεων που βιώνουν οι σημερινοί (κατατρεγμένοι) παλεύοντας για ένα καλύτερο μέλλον στις ευρωπαϊκές χώρες. Ένα πολιτικό βιβλίο για μικρά παιδιά στην ίδια γραμμή με τα ανάλογα του Ουμπέρτο Έκο [Η βόμβα και ο στρατηγός, Οι νανοι του Γκνου, Οι τρεις κοσμοναύτες].
Η Άγρα και προγραμματίζει την έκδοση όλων των έργων του συγγραφέα, ωστόσο μέχρι να εκδοθούν διαβάστε και το Οι τρεις ληστές [ 1961] σε μτφρ. Γιάννη Καλιφατίδη.
*****
Ο Shel Silverstein [1930-1999] πολυπράγμων συγγραφέας και ποιητής, έγραψε και εικονογράφησε τα βιβλία του σε στυλ καρτουνίστικο. Αγαπήθηκε αφενός για το βάθος των νοημάτων και αφετέρου για το εικαστικό και νοητικό παιχνίδι στο οποίο καλεί τους μικρούς αναγνώστες. Αξεπέραστα τα βιβλία του μπήκαν στη μαύρη λίστα των ανόητων πολιτικά ορθών Αμερικανών! Μπήκαν επειδή θέτουν ζητήματα ακόμα κι εκείνα που απευθύνονται σε παιδιά 4-5 ετών με τα όμορφα σαν μονοκοντυλιές σχέδια, το χιουμοριστικό κείμενο και τις σκέψεις που πάνε χέρι χέρι…
Στον κατάλογο της Διόπτρας θα βρούμε πέντε τίτλους σε μτφρ. των Μαρία Αγγελίδου-Άγγελος Αγγελίδη: Το κομμάτι που λείπει, Το κομμάτι που λείπει συναντά το μεγάλο Ο, Το δέντρο που έδινε, Ένας καμηλοπάρδαλος και μισός, Ποιος θέλει ένα φτηνό ρινόκερο;