της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη
H Αμερικανίδα ποιήτρια Λουίζ Γκλικ (1943-2023) κατά την μακρά πορεία της στα γράμματα (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2020) ξεχώρισε και ως κατεξοχήν σύγχρονη αναφορά στην μετεγγραφή κλασσικών και βιβλικών αφηγημάτων. Έχοντας υπηρετήσει τον μύθο με αφοσίωση, για πολλούς η καλύτερη στιγμή της στο πεδίο αυτό ήταν η έβδομη ποιητική της συλλογή υπό τον τίτλο Meadowlands.
Η συλλογή κυκλοφόρησε στην Αμερική το 1996 και μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά σε μία δίγλωσση έκδοση, όπου την μετάφραση υπογράφει με συνέπεια ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός, ο οποίος έχει μεταφράσει το σύνολο των συλλογών της Γκλικ από τις εκδόσεις Στερέωμα. Θυμίζουμε πως έχουν προηγηθεί οι ποιητικές συλλογές Πιστή και ενάρετη νύχτα (2021), Η άγρια ίρις (2021), Χειμωνιάτικες συνταγές από την κοινότητα (2022), Ο θρίαμβος του Αχιλλέα (2022).
Αν και η αναθεώρηση του μύθου δεν αποτελεί σπάνια επιλογή μεταξύ των σύγχρονων ποιητών και ποιητριών, η διαχείριση του μυθικού υλικού από την Γκλικ διακρίνεται για το έντονο ψυχολογικό υπόβαθρο της βραδυφλεγούς προσέγγισής της.
Ένα μεγάλο μέρος του έργου της Γκλικ – πέρα από την συλλογή Meadowlands που θα μας απασχολήσει σ’ αυτό το HerStory – καταπιάνεται με την αναθεωρητική μυθοπλασία (ενδεικτικά O Θρίαμβος του Αχιλλέα, Vita Nova και Averno), όπως την έχει ορίσει η Έντριεν Ριτς. Δηλαδή ως μια νέα κριτική κατεύθυνση, κάτι περισσότερο από ένα κεφάλαιο στην πολιτιστική ιστορία. Ως «μια πράξη επιβίωσης».
Η επιβίωση ως συναισθηματική κατάσταση ταιριάζει στην ανάγνωση των Meadowlands. Στην καρδιά αυτού του βιβλίου βρίσκεται ο γάμος, καθώς η συλλογή χτίζεται γύρω από την Οδύσσεια του Ομήρου και συγκεκριμένα γύρω από το γάμο της Πηνελόπης με τον Οδυσσέα.
Ως αναγνώστες βιώνουμε σκηνές από έναν γάμο στα πρόθυρα της διάλυσής του με κυρίαρχη τη φωνή της Πηνελόπης, όπου η απογοήτευση μιας γυναίκας μεταπλάθεται από μυθική σε σύγχρονη ακολουθώντας την τροχιά κάθε γάμου σε κρίση. Φτάνοντας, δηλαδή, στο σημείο εκείνο όπου συναντιούνται και αναφλέγονται το προσωπικό όνειρο και το επικό παραμύθι.
Η προσοχή της Γκλικ θα στραφεί και στον Οδυσσέα και στην Κίρκη, αλλά και στον Τηλέμαχο, μάλιστα τα ποιήματα στα οποία μιλά ο Τηλέμαχος είναι από τα ωραιότερα της συλλογής (ενδεικτικά «Η αποστασιοποίηση του Τηλέμαχου» , «Η ενοχή του Τηλέμαχου». Το πολύ ενδιαφέρον σ’ αυτό το βιβλίο είναι πως μεταξύ των ποιημάτων με την άμεση αναφορά στο ομηρικό σχήμα, παρεμβάλλονται ποιήματα που άλλες φορές με πικρία και άλλες με απολαυστικότατο πνεύμα, μιλούν για τη συζυγική συνθήκη ενός σύγχρονου ζευγαριού.
Η Γκλικ, δεν μένει ,όμως, σε μία απλή αντιπαραβολή ενός ομηρικού και ενός συγκαιρινού γάμου. Στο βιβλίο υπάρχουν και ποιήματα συνδετικοί κρίκοι με στόχο κάθε φορά να φωτίζονται ομοιότητες ή διαφορές ανάμεσα στο γάμο ως ομηρικό έπος και στο γάμο ως σύγχρονη κωμωδία ή δράμα (η επιλογή εδώ θα είναι δική σας).
Το ποιητικό corpus της Γκλικ αρκετές φορές έχει συμβαδίσει χρονικά με γεγονότα και καταστάσεις της προσωπικής της ζωής. Τα Meadowlands και το δεύτερο διαζύγιο της ποιήτριας είναι μία τέτοια περίπτωση και ο κίνδυνος να διολισθήσουμε σε μία συζήτηση βασισμένη στα βιογραφικά στοιχεία της Γκλικ θα ήταν μεγάλος.
Μεγάλος και άσκοπος, γιατί η ουσία της ποίησής της υπήρξε σταθερά η αναγωγή του προσωπικού βιώματος σε ένα αίσθημα αναγνωρίσιμο και πληθυντικό. Άλλωστε, όπως γράφει η Γκλικ στο ποίημα «Νύχτα χωρίς φεγγάρι»: «Μία κυρία κλαίει μπροστά σ’ένα σκοτεινό παράθυρο./ Πρέπει να πούμε τον λόγο; Δεν μπορούμε απλώς να πούμε/ για προσωπικό θέμα;».
Ας κρατήσουμε ότι στα Meadowlands η Γκλικ είναι πράγματι στα καλύτερά της. Διαυγής, πρωτότυπη, στοχαστική, αναλυτική, πνευματώδης, ακόμη και αστεία στην τραγικότητα των καταστάσεων.
Το HerStory κλείνει με ένα ποίημα.
Η Φαντασίωση του Τηλέμαχου
Μερικές φορές αναρωτιέμαι για τα χρόνια
του πατέρα μου σ’εκείνα τα νησιά: γιατί
ήταν τόσο ελκυστικός στις γυναίκες; Ήταν σε δύσκολη θέση τότε, υποθέτω
απελπισμένος. Πιστεύω
ότι στις γυναίκες αρέσει να βλέπουν έναν άνδρα
ακόμη συμπαγή, ακόμη όρθιο στα πόδια του, μα
έτοιμο να διαλυθεί: μία τέτοια
αποσύνθεση τους φέρνει στον νου
το πάθος. Τις φαντάζομαι να ζουν
όλη τους τη ζωή
εντελώς ξεγυμνωμένες. Πρέπει
να τον θάμπωσαν, νομίζω, γυναίκες
τόσο πιο νέες από κείνον
που προφανώς τον ποθούσαν τρελά, έτοιμες
να κάνουν ό,τι ήθελε. Είναι άραγε
σημάδι τύχης να βρεθείς σε συνθήκες
που ανταποκρίνονται στη θέλησή σου, να ζήσεις
τόσα χρόνια
χωρίς να σε αμφισβητήσει, ανεμπόδιστος;
Θα ‘πρεπε
να θεωρείς τον εαυτό σου
απόλυτα καλό ή άξιο.
Υποθέτω ότι με τον καιρό είτε
γίνεσαι τέρας είτε
το αγαπημένο πρόσωπο βλέπει αυτό που είσαι. Ποτέ
δεν θέλησα τη ζωή του πατέρα μου
και δεν έχω ιδέα
τι θυσίασε
για να επιβιώσει εκείνη την εποχή. Είναι πιο ακίνδυνο
να πιστέψω ότι τον σαγήνεψαν
κι έτσι έμεινε
να δει ποιες ήταν. Νομίζω, όμως,
ότι ως ευφάνταστος άνθρωπος
σε κάποιο βαθμό
έγινε αυτό που ήταν εκείνες.
Λουίζ Γκλίκ, Meadowlands, μτφρ.Χάρης Βλαβιανός, Στερέωμα
