Της Έλενας Χατζηγιωργάκη.
Ο Σάιμον Σίνγκ στο τελευταίο του βιβλίο «Tα Μυστικά Μαθηματικά των Simpsons» αντλεί τη θεματολογία του από μια τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων, την γνωστή σε όλους μας The Simpsons. Οι Simpsons ξεκίνησαν να προβάλλονται στην Αμερική το 1989, απαριθμούν πάνω από 500 επεισόδια στους 26 μέχρι τώρα κύκλους προβολής, έχουν τιμηθεί με πάνω από 24 βραβεία Emmy και είναι η μακροβιότερη σειρά στην κατηγορία της (φαρσοκωμωδία κινουμένων σχεδίων στη ζώνη υψηλής θεαματικότητας, που στοχεύει σε όλες τις ηλικίες). Ποιο ήταν όμως το έναυσμα για να γράψει βιβλίο αφιερωμένο στα μαθηματικά αυτής της σειράς;
Παρακολουθώντας το επεισόδιο «The Wizard of Evergreen Terrace» (10ος κύκλος, 2ο επειδόδιο) προς μεγάλη του έκπληξη βλέπει μία «λύση» στο τελευταίο Θεώρημα του Φερμά. Σε αυτό το επεισόδιο ο Homer θέλει να γίνει εφευρέτης και στη διάρκεια του επεισοδίου εμφανίζεται μπροστά σε έναν μαυροπίνακα με τέσσερις εξισώσεις μία εξ αυτών μία «λύση» του τελευταίου Θεωρήματος του Φερμά- με το οποίο ο ίδιος ο Σινγκ έχει ασχοληθεί σε άλλο του βιβλίο. Ο μαυροπίνακας εμφανίζεται μόλις για 1-2 δευτερόλεπτα και αποτελεί ένα αστείο παγωμένου καρέ δηλαδή αστείο που περνάει απαρατήρητο στη φυσιολογική πορεία της προβολής, γι’ αυτό πρέπει κανείς να παγώσει την εικόνα για να τα δει (σύμφωνα με τον συγγραφέα Πάτρικ Βερόνε τα αστεία παγωμένου καρέ μπορεί ίσως να μην εφευρέθηκαν στους Simpsons, αλλά σίγουρα τελειοποιήθηκαν εκεί). Παρότι η εξίσωση εμφανίζεται για μόλις 1-2 δευτερόλεπτα ο Σίμον Σινγκ ο οποίος είχε ήδη γράψει ολόκληρο βιβλίο γι’ αυτό το πρόβλημα, αναρωτήθηκε ποιος έβαλε αυτή την εξίσωση εκεί, ήρθε σε επαφή με τον Ντέιβιντ Κοέν (σεναριογράφος της σειράς, ο οποίος έβαλε τη «λύση» στον μαυροπίνακα) και έτσι άρχισε να ψάχνει τα κρυμμένα μαθηματικά της σειράς.
Κατά τη διάρκεια της προβολής της η σειρά απαριθμεί πάνω από 100 σεναριογράφους, αλλά κάποιοι από αυτούς ξεχωρίζουν για τις διακρίσεις τους στις επιστήμες και ειδικότερα στα μαθηματικά. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ΤΖ. Στιούαρτ Μπερνς (J. Steward Burns, πτυχίο Μαθηματικών-Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Μεταπτυχιακό στα Μαθηματικά-Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας-Μπέρκλεϊ), Ντέιβιντ Σ. Κοέν (David S. Cohen, Πτυχίο Φυσικής Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Μεταπτυχιακό στην Επιστήμη των Υπολογιστών-Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας- Μπέρκλεϋ), Αλ Τζιν (Al Jean, Πτυχίο Μαθηματικών Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ), Κεν Κίλερ (Ken Keeler, Πτυχίο Εφαρμοσμένων Μαθηματικών-Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Διδακτορικό στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά-Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ – από όπου αποφοίτησε με την υψηλότερη διάκριση summa cum laude, γεγονός που αποδεικνύει πως ήταν ένας από τους πιο λαμπρούς φοιτητές των εφαρμοσμένων μαθηματικών που πήραν πτυχίο από την τάξη του 1983) και Τζεφ Γουέστμπρουκ (Jeff Westbrook, Πτυχίο Φυσικής Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Διδακτορικό στην Επιστήμη των Υπολογιστών-Πανεπιστήμιο Πρίνστον).
Οι «μονομανείς σπασίκλες και οι ιδιοφυείς πωρωμένοι» σεναριογράφοι ευθύνονται κατά κύριο λόγο για τα έξυπνα μαθηματικά αστεία της σειράς. Η λογική βρίσκεται στην καρδιά των μαθηματικών και όσο περισσότερο σκέφτεται κανείς τη λογική, τόσο πιο διασκεδαστική γίνεται η στρέβλωση και παραμόρφωσή της. Ο λογικός νους βρίσκει χιουμοριστικό το μη λογικό. Τα σενάρια της σειράς είναι ουσιαστικά ένας γρίφος και τα πολύπλοκα επεισόδια «πραγματικά καίνε τον εγκέφαλο».
Ο Σάιμον Σινγκ καταγράφει τα μαθηματικά αστεία της σειράς και δίνει τις απαραίτητες εξηγήσεις ώστε αυτά να κατανοηθούν από τον μέσο τηλεθεατή. Όμως πέρα από τους τηλεθεατές της σειράς το βιβλίο αυτό είναι μια διεισδυτική ματιά στον κόσμο των μαθηματικών εφόσον η σειρά γίνεται αφορμή για αναφορά σε πολλούς τομείς των μαθηματικών, όπως η τοπολογία, η ανάλυση, η συνδυαστική, η θεωρία αριθμών, η άλγεβρα, σε μαθηματικούς γρίφους, όπως ο κύβος του Ρούμπικ ή το παιχνίδι «πέτρα-ψαλίδι-χαρτί», καθώς και σε προβλήματα της επιστήμης των υπολογιστών όπως το γνωστό άλυτο μέχρι σήμερα πρόβλημα P vs. NP που έχει να κάνει με την πολυπλοκότητα των προβλημάτων. Απαντώνται ερωτήματα όπως: Τι κρύβεται πίσω από τη «λύση» του τελευταίου Θεωρήματος του Φερμά; Γιατί ο κινηματογράφος της σειράς ονομάζεται googolplex; Γιατί η απομνημόνευση ψηφίων του αριθμού π δεν πείθει τον Homer ότι είναι ένα μνημονικό κατόρθωμα; Γιατί η Lisa γίνεται βασίλισσα της στατιστικής μελετώντας το παιχνίδι του μπέιζμπολ; Τι είναι οι έξι βαθμοί διαχωρισμού και γιατί ο Πολ Έρντος έχει τοποθετηθεί στο κέντρο του μαθηματικού σύμπαντος; Γιατί σε μια λογομαχία του ο Homer επικαλείται το άπειρο; Ποια είναι η ιστορία των αριθμών (κατά κύριο λόγο πρώτοι αριθμοί με κάποιες ιδιότητες) που εμφανίζονται στη σειρά;
Τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένα σε μια άλλη τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων επιστημονικής φαντασίας. Το 1995 ο Ματ Γκρέινινγκ (Matt Groening, δημιουργός των Simpsons) μετά την παγκόσμια επιτυχία των Simpsons άρχιζε να σκέφτεται ένα άλλο project. Σε συνεργασία με τον Ντέιβιντ Χ. Κοέν σχεδίασαν το 1996 μια νέα σειρά με τίτλο Futurama. Όπως και στους Simpsons έτσι και στο Futurama οι σεναριογράφοι «τοποθετούν» στα επεισόδια της σειράς αστεία παγωμένου καρέ που σχετίζονται με τα μαθηματικά καθώς και με άλλες φυσικές επιστήμες.
Στο επεισόδιο «The Prisoner of Benda» (6ος κύκλος, 10ο επεισόδιο) ο Εναλλάκτης Μυαλού γίνεται αφορμή για να μελετηθεί ένα ακόμα μαθηματικό πρόβλημα. Ο Εναλλάκτης Μυαλού είναι μια συσκευή που επιτρέπει σε δύο ήρωες της σειράς να αλλάξουν μυαλό με έναν πολύ βασικό περιορισμό: ο Εναλλάκτης δεν μπορεί να λειτουργήσει πάνω στο ίδιο ζεύγος ηρώων. Όταν λοιπόν οι ήρωες αποφασίζουν να επανέλθουν στα αρχικά τους σώματα και εξαιτίας της δυσλειτουργίας του Εναλλάκτη δημιουργείται ένα πλέγμα ανταλλαγής μυαλών. Επομένως το ερώτημα που προκύπτει έχει ως εξής: πόσοι νέοι ήρωες πρέπει να ενταχθούν στην ομάδα των ηρώων που έχουν ήδη χρησιμοποιήσει τον Εναλλάκτη ώστε να ξεμπερδευτεί το πλέγμα; Αυτό όμως που ξεκίνησε σαν ένα αστείο για μια τηλεοπτική σειρά έγινε ένα καινούργιο μαθηματικό Θεώρημα που αποδείχτηκε από τον Κεν Κίλερ αποκλειστικά για τους σκοπούς μιας τηλεοπτικής σειράς.
Πριν από λίγες μέρες συναντήσαμε τον Σάιμον Σινγκ στην παρουσίαση του βιβλίου του στο ελληνικό κοινό. Μετά την έξυπνη και χιουμοριστική παρουσίαση του βιβλίου του ακολούθησαν τοποθετήσεις-ερωτήσεις από το κοινό. Οι τοποθετήσεις είχαν έναν κοινό παρονομαστή: You’ve inspired me to…, δίνοντας έμφαση στην εξαιρετική ικανότητα του συγγραφέα να εμπνέει ανθρώπους να ασχοληθούν με τις θετικές επιστήμες. “Τα Μυστικά Μαθηματικά των SIMPSONS” λοιπόν συντείνουν προς την ίδια αυτή κατεύθυνση!
Ποιος είναι ο Σάιμον Σινγκ
Ο Σάιμον Σινγκ (Simon Singh) γεννήθηκε το 1964 στο Σόμερσετ της Αγγλίας. Σπούδασε Φυσική στο Imperial College του Λονδίνου και πήρε το διδακτορικό του στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Ο Σινγκ έγινε γνωστός στην Ελλάδα (και στο διεθνές αναγνωστικό κοινό) από το best seller του «Το τελευταίο Θεώρημα του Φερμά» (Εκδόσεις Τραυλός, 1998). Στο βιβλίο αυτό καταγράφει την ιστορία της απόδειξης ενός μαθηματικού γρίφου που ξεκινάει από το πυθαγόρειο Θεώρημα (x2+y2=z2). Τον 17ο αιώνα ο Πιερ Ντε Φερμά αναζητεί λύσεις στη γενικευμένη μορφή της εξίσωσης xn+yn=zn. 350 περίπου χρόνια αργότερα ο Άντριου Ουάιλς (Andrew Wiles) αποδεικνύει (σε μια μακροσκελή απόδειξη) ότι αυτή η εξίσωση δεν έχει ακέραιες λύσεις. Ακολουθεί το ευπώλητο βιβλίο «Κώδικες και μυστικά» (Εκδόσεις Τραυλός, 2001) – μια διεισδυτική ματιά στον κόσμο της κρυπτογραφίας-, στο οποίο βασίστηκε η τηλεοπτική σειρά The Science of Secrecy του Βρετανικού Channel 4, και το «Big Bang: η πιο σημαντική επιστημονική ανακάλυψη όλων των εποχών» (Εκδόσεις Τραυλός, 2005) στην κατηγορία φυσική-αστροφυσική. Ο Σάιμον Σινγκ αντλεί τη θεματολογία του από την επιστήμη και είναι από τους πιο διάσημους συγγραφείς στην κατηγορία PopSci (popular science, εκλαϊκευμένη επιστήμη).
Σάιμον Σινγκ, «Tα Μυστικά μαθηματικά των Simpsons»,μετάφραση: Νίκος Αποστολόπουλος, εκδ. Τραυλός
