Του Στέλιου Μακρή.
Στη μεταβατική εποχή που ζούμε, όπου από τη μία πλευρά το παλιό έχει εξαντλήσει τα όρια του, ενώ, από την άλλη, το νέο δεν έχει ακόμη εμφανιστεί, είναι πολύ λογικό ο νουνεχής άνθρωπος να καταφεύγει στην ιστορία για να αντλήσει ερμηνευτικά εργαλεία, κουράγιο αλλά και για να βρει ελπίδες για το μέλλον.
Απάνεμο απάγκιο η ιστορία με τα θυελλώδη πάθη της, αλλά και τις σοφές προσταγές της, μας βοηθάει να κατανοήσουμε το παρόν, αλλά και να προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε το μέλλον. Υπ’ αυτή την έννοια κάθε βιβλίο που αναφέρεται και αφορά στην ιστορία του τόπου, αποτελεί χρήσιμο εργαλείο αυτογνωσίας. Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για το βιβλίο ενός φιλέλληνα και ελληνιστή ιστορικού, ο οποίος αφιέρωσε πολλά χρόνια από την επιστημονική του ζωή μελετώντας ένα πλούσιο αρχειακό υλικό, άγνωστο μέχρι σήμερα στη χώρα μας.
Ο λόγος για το βιβλίο του Σεργκέι Τσεχμίστρενκο «Ελλάδα – Ρωσία 1875 – 1878, Σελίδες ιστορίας» (μτφ. Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, Εκδόσεις Φίλντισι), το οποίο, όπως φανερώνει ο τίτλος του, είναι αφιερωμένο σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες, αλλά και ταραγμένες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Με πλούσιο αρχειακό υλικό του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας από την αντίστοιχη περίοδο, το βιβλίο αποκαλύπτει για πρώτη φορά το διπλωματικό και πολιτικό παρασκήνιο της περιόδου αυτής, όπου οι τύχες των λαών της βαλκανικής χερσονήσου αποφασίζονταν στα διαβούλια των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής.
Ο Τσεχμίστρενκο από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη με τη γλαφυρότητα της αφήγησης αλλά και την περίτεχνη ένταξη του αρχειακού υλικού στη ροή του κειμένου. Έτσι, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να δει να «ζωντανεύουν» όλοι οι πρωταγωνιστές της Ανατολικής κρίσης, να ζήσει «από κοντά» τις ταραγμένες σκηνές της ιστορίας και να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
Με τη βοήθεια του συγγραφέα, ο αναγνώστης παίρνει ένα γενναίο και χρήσιμο μάθημα εθνικής αυτογνωσίας και διαπιστώνει πως στην πολιτική των μεγάλων, χώρες όπως η Ελλάδα είναι πάντα ένα από τα πολλά πιόνια στη σκακιέρα της γεωπολιτικής. Η παράθεση αυθεντικών εγγράφων από το αρχείο του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, κυρίως η αλληλογραφία του ρώσου πρέσβη στην Αθήνα Π. Σ. Σαμπούροφ με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Α. Μ. Γκορτσακόφ, αποκαλύπτουν τα σχέδια, τις μηχανορραφίες και τα διπλωματικά παιχνίδια της Ρωσίας στη Βαλκανική, αλλά, επίσης, και τις αντίστοιχες κινήσεις των άλλων μεγάλων παικτών της εποχής.
Η πολιτική και γεωπολιτική σημασία της Ανατολικής κρίσης, συντέλεσε, ταυτόχρονα, σε εσωτερικές πολιτικές ανακατατάξεις, αλλά και σε εξεγέρσεις των υπόδουλων Ελλήνων στις τουρκοκρατούμενες περιοχές. Η αποτυχία των εξεγέρσεων αυτών, συνέπεια, μιας αλλοπρόσαλλης ελληνικής πολιτικής, αλλά και των πιέσεων που άσκησαν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, συνέβαλε στην αναδίπλωση της Ελλάδας και στα αισθήματα πίκρας και απογοήτευσης των ελλήνων.
Το βιβλίο του Τσεχμίστρενκο είναι για τον έλληνα αναγνώστη ένα πολλαπλώς χρήσιμο κείμενο, αφού πέραν των ιστορικών στοιχείων που παραθέτει, είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα του πως μας βλέπουν οι άλλοι. Εν προκειμένω, μέσα από τη ματιά του άλλου, παίρνουμε ένα πολύτιμο μάθημα εθνικής αυτογνωσίας, σύμφωνα με το οποίο δεν μπορείς να περιμένεις από κανένα να σε σώσει, στη γεωπολιτική και στη διπλωματία δεν υπάρχουν «ομόδοξα έθνη αλληλέγγυα», παρά μόνο συμφέροντα σκληρά και ανελέητα. Και αυτό είναι που κάνει το βιβλίο του Τσεχμίστρενκο εξαιρετικά χρήσιμο και, κυρίως, επίκαιρο.
Σεργκέι Τσεχμίστρενκο «Ελλάδα – Ρωσία 1875 – 1878, Σελίδες ιστορίας» (μτφ. Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, Εκδόσεις Φίλντισι)
