Μας λείπει το ΕΚΕΒΙ;

Της Βενετίας Αποστολίδου.

΄Εχω συχνές αφορμές να θυμάμαι το ΕΚΕΒΙ. Αξιοποιώ στα μαθήματά μου έντυπα που εξέδωσε κατά καιρούς για την προώθηση της ανάγνωσης, επισκέπτομαι την παγωμένη ιστοσελίδα του και τον Μικρό αναγνώστη για να δείξω κάτι στους φοιτητές μου και βέβαια  χρησιμοποιώ σχεδόν καθημερινά τη biblionet η οποία ευτυχώς λειτουργεί αν και δεν εγγράφονται σε αυτήν τα καινούρια βιβλία με το ρυθμό που ενημερωνόταν κάποτε. Διάβασα πριν από λίγο καιρό στον τύπο ότι η παρουσία της Ελλάδας στη Διεθνή ΄Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης ήταν ιδιαιτέρως πετυχημένη και χάρηκα. Σκέφτηκα ότι δεν χάθηκαν όλα, έχει συσσωρευτεί η σχετική εμπειρία, κάποιοι άνθρωποι συνεχίζουν.

Οι βιβλιοθήκες ανά τη χώρα, παιδικές ή για ενήλικες, παρόλη την οικονομική δυσπραγία τους και την μη επαρκή ανανέωση των βιβλίων τους,  διοργανώνουν έναν τεράστιο αριθμό εκδηλώσεων οι οποίες βασίζονται κυρίως σε εθελοντές. Στα σχολεία, όχι τόσο συχνά όσο άλλοτε, πραγματοποιούνται κάποιες επισκέψεις συγγραφέων, κάποιες εκθέσεις βιβλίων. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί (λίγοι ή πολλοί κανείς δεν ξέρει) οι οποίοι έχουν ενστερνιστεί και αφομοιώσει τους σκοπούς και τις μεθόδους διαδοχικών προγραμμάτων φιλαναγνωσίας  που σχεδίασε το ΕΚΕΒΙ και πραγματοποιούν σχετικές δράσεις.

Το πρώτο συμπέρασμα από τις παραπάνω διαπιστώσεις είναι ότι τα είκοσι σχεδόν χρόνια ύπαρξης του ΕΚΕΒΙ έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους σε ανθρώπους και σε θεσμούς, έχουν ρίξει γερούς σπόρους. Επομένως, μπορεί να αναρωτηθεί καλόπιστα κάποιος, μήπως το ΕΚΕΒΙ έκλεισε τον κύκλο του και δεν χρειαζόταν πια; Ενάμισι χρόνο από την αναστολή της λειτουργίας του μπορούμε να θέσουμε με ψυχραιμία το ερώτημα: Μας λείπει; Και αν ναι γιατί;

Νομίζω πως ο τομέας εκείνος των δράσεων του ΕΚΕΒΙ που δεν αναπληρώνεται από κανέναν διότι κανένας θεσμός ή ίδρυμα δεν τον έχει ψηλά στις προτεραιότητές του είναι οι έρευνες για την ανάγνωση και το παρατηρητήριο του βιβλίου. Οι έρευνες αναγνωστικής συμπεριφοράς που εκπόνησε το ΕΚΕΒΙ αποτέλεσαν ορόσημο στην πολιτισμική ζωή της χώρας μας για όσα μας αποκάλυψαν. Μπορούσαμε πια να μιλάμε με στοιχεία και μας έδωσαν πλήθος ιδέες για νέες έρευνες, τροφή για προβληματισμό. Ανάλογα και το παρατηρητήριο του βιβλίου μας έδειχνε τις διακυμάνσεις και τις νέες τάσεις της βιβλιοπαραγωγής, στοιχεία απαραίτητα για τη διαμόρφωση πολιτικής για την ανάγνωση και το βιβλίο. Αλήθεια υπάρχει άραγε στο κυβερνητικό επίπεδο κάποιος που να ενδιαφέρεται για την πολιτική βιβλίου ή ξέπεσε και αυτός ο όρος μαζί με το ΕΚΕΒΙ; Πάντως από προσωπική εμπειρία καταθέτω ότι όσες φορές προσπαθήσαμε τα τελευταία χρόνια, μαζί με συναδέλφους πανεπιστημιακούς και ερευνητές, να βρούμε χρηματοδότηση για μικρής κλίμακας έρευνες για την ανάγνωση, συναντήσαμε άρνηση και απόρριψη.

Και εδώ ακριβώς είναι που το ΕΚΕΒΙ άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Στο ότι αποτελούσε την εστία γύρω από την οποία κινούνταν μια συζήτηση για την ανάγνωση και το βιβλίο (ακόμη και όταν το έκρινε κανείς για αστοχίες). Αποτελούσε το κέντρο από το οποίο εκπορευόταν η πεποίθηση ότι η ανάγνωση είναι σημαντική, ότι το αναγνωστικό κοινό μπορεί να διευρυνθεί, ότι αξίζει κανείς να προσπαθήσει. Οι δράσεις του ΕΚΕΒΙ, περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένες, αναδείκνυαν όψεις της σύνθετης κοινωνικής πράξης που είναι η ανάγνωση, δημιουργούσαν κοινότητες ανθρώπων που ενδιαφέρονταν. Η μελέτη της ανάγνωσης χρειάζεται συνεχή έρευνα, εμβάθυνση και δοκιμές. Ποτέ δεν γνωρίζουμε αρκετά γι αυτήν. Θα αναφέρω ένα παράδειγμα: όλες οι δράσεις που γίνονται από ανθρώπους (βιβλιοθηκονόμους, εκπαιδευτικούς και εμψυχωτές) που πραγματικά κοπιάζουν έχουν αποτελέσματα; Εχουν αξιολογηθεί; Πώς μπορούν να βελτιωθούν;

Ναι το ΕΚΕΒΙ μου λείπει πολύ. Ήταν σχολείο, ήταν το σπίτι της ανάγνωσης. ΄Ενας μόνο δρόμος υπάρχει για να καλυφθεί το κενό που άφησε: να κινητοποιηθούν οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται, συγγενικοί θεσμοί, σύλλογοι πολιτών, ενώσεις επιστημόνων και να αναλάβουν κομμάτια από τη δράση του. Ευτυχώς ήδη υπάρχουν τέτοιες πρωτοβουλίες χρειάζεται όμως και συντονισμός και σ΄αυτή τη χώρα δεν είμαστε καλοί στη συνεργασία και το συντονισμό.