35 χρόνια «σωματικό θέατρο» δια χειρός Λόυντ Νιούσον
Όταν έχεις δει έστω και ένα πεντάλεπτο κλιπ από το συγκλονιστικό “The Cost of Living”(2004) που φέρει την υπογραφή του, γνωρίζεις ότι δεν έχεις να συνομιλήσεις με έναν ακόμη χορογράφο από τους πολλούς που συνθέτουν το πολύμορφο και ενδιαφέρον τοπίο του σύγχρονου χορού. Ο Λόυντ Νιούσον δεν έχει ανάγκη από συστάσεις . 35 χρόνια μεταφέρει επίμονα, μοναδικά και απροσχημάτιστα υλικό από την ωμότητα των πραγμάτων στη χορευτική σκηνή. Σε διαρκή αναζήτηση της αλήθειας που είναι τόσο επιμελώς κρυμμένη αποπειράται με το έργο του να δώσει απάντηση σε όσα βασανιστικά τον απασχολούν: Τι είναι ο χορός και τι θα μπορούσε να είναι; Διχασμένοι ανάμεσα στο ποιοι νομίζουμε ότι είμαστε και στο ποιοι νομίζουμε ότι θα έπρεπε να είμαστε, γιατί επιλέγουμε να κρυφτούμε πίσω από ένα προσωπείο; Προσχήματα και προφάσεις για τον έρωτα που απέτυχε, για την ζωή που δεν βγήκε, για την ιστορία της βίας. Με το σώμα αφηγείται ιστορίες που συνήθως αφορούν το τραύμα, τη ματαίωση, την αναπηρία. Στα πρώτα του έργα ενέπλεξε απροσχημάτιστα την ομοφυλόφιλη ταυτότητα- απτή απόδειξη το ίδιο το όνομα της ομάδας του, DV8(deviation=παρέκκλιση). Στην επικαιροποιημένη εκδοχή του “Enter Achilles”( 1995)- Στέγη (19 -25.02. 20), σε συμπαραγωγή του Sadler’s Wells και της ομάδας Rambert – συμπυκνώνονται τα χαρακτηριστικά ενός έργου εμβληματικού που δεν έγινε τυχαία μεγάλη επιτυχία, ενώ παραμένει ανθεκτικό στο πέρασμα του χρόνου.
Η ατμόσφαιρα της βρετανικής παμπ, το τζουκμπόξ με ποπ επιτυχίες της δεκαετίας του 1990, η μπύρα να ρέει άφθονη και η συνεύρεση οκτώ νεαρών που συν τώ χρόνω εξελίσσεται σε σύρραξη θυμίζουν σε μια πρώτη ματιά, πίνακα φωτογραφικού ρεαλισμού της εποχής μας: ανάγλυφη αποτύπωση χαρακτήρων, συμπεριφορών, ψυχαναγκασμών και νευρώσεων στην αναμέτρηση του νέου Βρετανού με την κυρίαρχη άποψη για την αρρενωπότητα που πρέπει να εκτοπίσει την τρυφερότητα, να ανεβάσει περαιτέρω την τεστοστερόνη και με τη βοήθεια του αλκοόλ να μεταστρέψει την αρσενική δύναμη σε βία και ανάγκη για κυριαρχία. Ο τελικός σοδομισμός της πλαστικής κούκλας έρχεται στην κορύφωση της βαρβαρότητας να πιστοποιήσει τον αποκλεισμό της θηλυκής(γυναικείας) πλευράς από την πλειοψηφία των αρσενικών- άλλωστε η επιθυμία για το «ωραίο» φύλο δεν θα μπορούσε να εκφραστεί με ασφάλεια παρά για μια γυναίκα- κούκλα- αντικείμενο. Η γλώσσα του σώματος ενεργοποιεί αυθεντικά και χωρίς ίχνος σοβαροφάνειας την έννοια της αρρενωπότητας με μπόλικη δόση χιούμορ που συχνά αγγίζει την παρωδία. «Επιτέλους, ο χορός μίλησε», όπως συνόψισε εύστοχα φίλος που έβλεπε για πρώτη φορά τη δουλειά του. Η σκηνή μετατράπηκε σε πεδίο μάχης από μια μορφή χορού που καταστρατηγεί τις νόρμες του χορευτικού θεάματος περί ωραίου και που με την ποπ αισθητική του θύμιζε μιούζικαλ, ενώ σε πιο σκληρές στιγμές θυμόταν τους Sex Pistols. Με ιδεώδες όχημα για την ενσάρκωση της ιδέας, οκτώ χορευτές – ακροβάτες που κινήθηκαν με απίστευτη εκφραστικότητα και κυρίως στον αντίποδα αυτού που στον χορό αποκαλούμε επίδειξη δεξιοτεχνίας.
Συζητώντας με τον Λόυντ Νιούσον
–Ξετυλίγουμε το νήμα από την αρχή. Γεννηθήκατε στην Αυστραλία, τι σας ώθησε να φύγετε για το Λονδίνο;
«Γεννήθηκα σε μια λαϊκή οικογένεια. Όταν ολοκλήρωσα τις σπουδές Κοινωνικής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, βρήκα δουλειά σε μια ψυχιατρική κλινική, γρήγορα όμως ένιωσα απογοήτευση από τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος στην ψυχική υγεία-κυρίως για τον λίγο χρόνο που μπορούσες να αφιερώνεις στον κάθε ασθενή. Αναζητώντας διέξοδο, συμμετείχα σε μια ομάδα χορού που λειτουργούσε στο πλαίσιο του πανεπιστημίου, με πολύ ενδιαφέρον ανθρώπινο υλικό, και εμψυχώτρια μια εμπνευσμένη γυναίκα, από τις εισηγήτριες του μοντέρνου χορού στην Αυστραλία, την Μάργκαρετ Λάσικα (Margaret Lasica), από οικογένεια μεταναστών εβραϊκής καταγωγής. Αυτή ήταν η αρχή, για να ακολουθήσει το Μπαλέτο της Ν. Ζηλανδίας (1979) και στη συνέχεια το London Contemporary Dance School ( 1980-81).»
– Οι εικόνες που ζωντανεύουν στο “Enter Achilles”, τα κοστούμια των ανδρών π.χ. θυμίζουν ταινίες του Κεν Λόουτς, τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο έργο σας είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι που ανήκουν στην εργατική τάξη. Διατηρείτε εν τέλει τη μνήμη σας ή το καταγωγικό σας ίχνος;
«Δεν ξέρω αν θα το ονόμαζα «μνήμη»- τα πολιτικά ζητήματα είναι περίπλοκα. Ήδη ωστόσο από την πρώτη μου νεότητα ως χορευτής σε ομάδες ρεπερτορίου, θύμωνα με την προσποίηση στον χορό : να υποδύεσαι ένα ρόλο παρότι γνωρίζεις ότι δεν είσαι πειστικός . Αυτό είναι ανέντιμο.»
-Σας ενδιαφέρει να ανεβάζετε στη χορευτική σκηνή κρυμμένες ή απωθημένες καταστάσεις, κάτι που θυμίζει φροϋδική αρχή.
«Δεν αγαπώ τις γενικεύσεις, μπορεί να γίνουν επικίνδυνες. Προτιμώ να είμαι ακριβής. Μπορεί να είμαι άθεος αφού δεν βρίσκω τη θρησκεία αλληλέγγυα προς τις καταπιεσμένες μειονότητες όπως οι γυναίκες, οι ομοφυλόφιλοι, ή διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα. Ή να είμαι αριστερών πεποιθήσεων – δεν ασπάζομαι το νεοφιλελεύθερο δόγμα. Πόση όμως σημασία μπορούν να έχουν όλοι αυτοί οι διαχωρισμοί στις μέρες μας; Θυμίζουν στερεότυπα, ενώ πιο ουσιαστικό απ’όλα σήμερα μοιάζει να είναι η υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων άσχετα από φύλο, ταυτότητα, εθνότητα, θρησκεία ή ιδεολογία.»
-Όταν η «πραγματική πραγματικότητα» ανεβαίνει στη χορευτική σκηνή με θέματα σχετικά με το φύλο, την ταυτότητα, τις σχέσεις, όπως η σεξουαλικότητα, τα δικαιώματα των γυναικών ή των μειονοτήτων, πώς αντιδρά το κοινό;
«Πάντα προκύπτει μια αντιπαράθεση. Η αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου συχνά αναστατώνει όσους γίνονται θεατές μιας ακραίας, επιθετικής συμπεριφοράς . Πάρτε παράδειγμα την παμπ στο “Enter Achilles” και την ομάδα των οκτώ ανδρών. Το αλκοόλ ενώνει αλλά και χωρίζει την ομάδα αφού διεγείρει βίαιες αντιδράσεις. Έτσι το έργο γίνεται καθρέφτης στερεοτυπικών συμπεριφορών ενός νέου Βρετανού φιλάθλου.»
-Κατά σύμπτωση, βλέποντας την παράσταση μου ήρθε στο μυαλό το βιβλίο «Ιστορία της βίας» του Εντουάρ Λουί, γάλλου ανερχόμενου συγγραφέα που γράφει σχετικά, «[…]οι άντρες γίνονται σαν ζώα όταν είναι πολλοί μαζί. Δεν τους αναγνωρίζεις.»
«Το έργο διερευνά τη νοοτροπία της αγέλης όπως προκύπτει με τον οπαδισμό στο ποδόσφαιρο. Ο χουλιγκανισμός στο ποδόσφαιρο δεν ήταν αποκλειστικά βρετανική ασθένεια. Την εποχή της τραγωδίας του Χέιζελ – το 1985, όταν ίδρυα την δική μου ομάδα- είχαν σκοτωθεί 39 άνθρωποι και 14 οπαδοί της Λίβερπουλ καταδικάστηκαν για ανθρωποκτονία – και οι χούλιγκαν την εποχή εκείνη ήταν Βρετανοί άντρες, όχι γυναίκες. Δεν επιδιώκω φυσικά μια γενικευμένη αποδοκιμασία του ανδρισμού, όσο την ανάδειξη αδιέξοδων στερεότυπων που έχουν βαθιές ρίζες σε μια συγκεκριμένη ομάδα αντρών».
-Μια που αναφερθήκατε στην ομάδα σας, τους DV8, γιατί το αποκαλέσατε «σωματικό θέατρο» και όχι χοροθέατρο;
«Η έννοια χορός για την πλειοψηφία των ανθρώπων παραπέμπει συνειρμικά σε μια συγκεκριμένη αισθητική αντίληψη. Θέλησα να χρησιμοποιήσω έναν όρο με μεγαλύτερο εύρος έτσι ώστε να διευκολύνεται ο μέσος θεατής ως προς ένα εγχείρημα με το οποίο δεν είναι εξοικειωμένος και το οποίο συνδέει ευθέως το λεξιλόγιο της κίνησης με δεδομένες ανθρώπινες συμπεριφορές».
-Μιλήστε μας για τη γλώσσα του σώματος και τη βασική προϋπόθεση που βάζετε, να μην υπερβαίνει η αισθητική το περιεχόμενο.
«Μόνιμη μέριμνα στη δουλειά μου αποτελεί η σύνδεση νοήματος και κίνησης. Ο βασικός κορμός της σύλληψης βασίζεται στη γλώσσα του σώματος και γίνεται άμεσα κατανοητή από τους περισσότερους ανθρώπους. Κάτι τέτοιο δεν μεταφράζεται απαραίτητα και σε ένα αισθητικά ελκυστικό αποτέλεσμα, μπορεί να είναι ανησυχαστικό και ωμό για τις προσλαμβάνουσες του κοινού. Αλλά και οι χορευτές μπορεί να διαθέτουν εξαιρετική τεχνική και δεξιοτεχνικές ικανότητες, χωρίς να μπορούν ωστόσο να αφομοιώσουν βασικές αρχές της γλώσσας του σώματος που συνδέουν το νόημα με την κίνηση».
[Η συνομιλία με τον Λόυντ Νιούσον έγινε στη διάρκεια των παραστάσεων του “Enter Achilles” στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση τον Φεβρουάριο 2020.]
