της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Ποιος έκανε πιπί στο Μισισιπή; Tο πιο αγαπημένο βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά, που πρωτοκυκλοφόρησε από τα Ελληνικά Γράμματα το 1997 . Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορούν τα βιβλία του Ευγ. Τριβιζά που είχαν εκδοθεί από τα Ελληνικά Γράμματα που διέκοψαν τη λειτουργία τους. Διαβάζουμε Τριβιζά στις εκδ. Κέδρος, Μίνωας, Ψυχογιός, Καστανιώτης, Παπαδόπουλος, Πατάκης, Καλέντης…
Και το παπί έγινε 16 ετών… κι ακόμα το ευχαριστιόμαστε.
Ας θυμηθούμε την ιστορία: Τυχαία ένα βράδυ στο Αλγέρι… έμαθα κι εγώ το εφτασφράγιστο του Μισισιπή το μυστικό… Ένα πλοίο ταξίδευε στο ποτάμι το φαρδύ με παπιά που πηγαίναν εκδρομή. Μια στιγμή το ποτάμι το φαρδύ κιτρίνισε… γιατί κάποιο άταχτο παπί έκανε πιπί στη μέση του Μισισιπή, και προσθέτουμε à la maniere de ότι μπορεί να έφερνε και την καταστροφή. Κι από κει αρχίζει η τρελή αναζήτηση του ενόχου που ταξίδευε στο πλοίο…
Πανέξυπνο! Με καινούριο κείμενο- εισαγωγή και κλείσιμο- σ’ ένα καπηλειό στο Αλγέρι και πλήθος αναφορές σε χίλια δυο θέματα, από τους καλούς τρόπους μέχρι την κοινωνική συνύπαρξη και το περιβάλλον, αλλά και τους κουρσάρους και τους θησαυρούς τους, τα λιμάνια και τους τόπους, τα επαγγέλματα, τα μουσικά όργανα, τις θάλασσες και τα ψάρια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι ευφάνταστος, χιουμορίστας , αντικονφορμιστής κι αναρχικός σε ένα βαθμό, ένας συγγραφέας αναμφισβήτητα κλασικός που τα βιβλία του υπάρχουν σε κάθε παιδική βιβλιοθήκη.
Εκείνο που μας ξάφνιασε δυσάρεστα στο υπέροχο Παπί που έκανε πιπί στο Μισισιπή, αλλά και σε όλες οι επανεκδόσεις των έργων του Ευγένιου Τριβιζά, είναι οι ασκήσεις που προστέθηκαν στο τέλος κάθε βιβλίου.
Δεν μπορούμε παρά να υποστηρίξουμε μαζί με τον Τριβιζά και άλλους συγγραφείς παιδικών βιβλίων, ότι στα παιδιά αρέσει να παίζουν, ότι οι αναγνώστες με τα παιχνίδια επιστρέφουν στο κείμενο, παρατηρούν, επεμβαίνουν και οικειοποιούνται το βιβλίο τους. Ναι λοιπόν στην παιδαγωγική άποψη που υποστηρίζει ότι τα βιβλία με τη ζωντάνια τους κρατούν πραγματική συντροφιά στον αναγνώστη!
Αλλά τι είναι αυτές οι συγκεκριμένες ασκήσεις; Έχουν ποικιλία; Είναι δημιουργικές; Έχουν βαθύτερο στόχο; Επεκτείνουν την ανάγνωση;
Όλα αυτά τα διαθέτουν, σ’ ένα βαθμό. Αλλά…
Πρώτον, οι ασκήσεις είναι πολλές, πάρα πολλές, 39 σελ. στις 112 του συνόλου- κυρίως κείμενο και εικονογράφηση 50 σελ.
Δεύτερον, αν προσέξεις τις ασκήσεις θα διαπιστώσεις ότι είναι οργανωμένες σε τρεις πανομοιότυπες ενότητες, δηλαδή καθεμιά επαναλαμβάνεται Χ3 και περιλαμβάνει ως επί το πλείστον απλές ερωτήσεις του τύπου multiple choice: Θυμήσου (κάτι σαν ασκήσεις κατανόησης), Παρατήρησε (παιχνίδι), Μέτρησε (στοιχειώδης αριθμητική), Χρωμάτισε (ας πούμε καλλιτεχνική έκφραση), κα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, καλό είναι να υπάρχουν. Πόσες όμως; Και επιπλέον τι προσφέρουν; Είναι κατ’ επίφαση ή επί της ουσίας δημιουργικές; Οπωσδήποτε δημιουργικές είναι οι τρεις ‘ανοικτές’ ασκήσεις ελεύθερης έκφρασης με τις ανάλογες ενδιαφέρουσες και πάντοτε σουρεαλιστικές θεματικές προτάσεις του Τριβιζά.
Τρίτον, το παπί προτείνεται σε αναγνώστες ηλικίας 4+. Θα σκεφτόμασταν λοιπόν ότι οι ασκήσεις θα έπρεπε να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας εφόσον παιδιά 7,8, ίσως και 9 χρονών πιάσουν το βιβλίο. Πράγματι σε κάθε κύκλο, στους τίτλους Μάντεψε και Το ξέρεις μήπως (ασκήσεις γνώσεων), Βρες το αν μπορείς (έρευνα), υπάρχουν δυσκολότερες ασκήσεις που φαίνεται να απευθύνονται σε μεγαλύτερα παιδιά. Είναι αυτές που προϋποθέτουν είτε τη συνεργασία μεταξύ παιδιών κι ενηλίκων είτε στέλνουν τον αναγνώστη σε αναζήτηση άλλων πηγών για να πάρει πληροφορίες- θετικά και τα δυο.
Το γεγονός ότι οι ασκήσεις δεν είναι χωρισμένες κατά ηλικία, και κάποιες που αφορούν νήπια (π.χ. Μέτρησε, Χρωμάτισε) ακολουθούνται από πολύ διαφορετικές και υψηλότερου επιπέδου (Μάντεψε, Βρες το αν μπορείς), έχει ως αποτέλεσμα ένα ανακάτεμα χωρίς ειρμό.
Η σελίδα με τα Λειψοκόλλητα, Αυτοκόλλητα, Ρομβοκόλλητα επίσης ακυρώνεται. Είναι τόσο μικρές αυτές οι εικονίτσες που ακόμα και τα παιδικά χέρια- το δοκιμάσαμε- δυσκολεύονται να τις ξεκολλήσουν και να τις βάλουν στη θέση τους. Κι εν πάση περιπτώσει το να κολλήσεις το κομμάτι που λείπει δεν είναι τρομερά ενδιαφέρον. Αντίθετα πολλές εικόνες από το βιβλίο θα μπορούσαν ωραιότατα να γίνουν μεγάλα αυτοκόλλητα και να στολίσουν παιδικά δωμάτια, τετράδια, άλμπουμ.
Στο σύνολό τους οι ασκήσεις είναι συμβατικές, χωρίς φαντασία.
Μοιραία σκεφτόμαστε ότι προστέθηκαν όχι για να στηρίξουν μια παιδαγωγική άποψη αλλά κάτι άλλο, καταλήγοντας να ακυρώνουν τελικά με το πλήθος τους το περιεχόμενο. Ο αναγνώστης ενδέχεται να καθηλωθεί στα παιχνίδια και η καθαυτή ανάγνωση της ιστορίας να περάσει σε δεύτερο πλάνο.
Τέλος, το εξώφυλλο. Σχεδιάστηκε για να ανήκει σε μια σειρά με καθορισμένη φυσιογνωμία. Όμως το μάτι δεν έχει πού να σταθεί. Ζαλίζει. Ο τίτλος και το κεντρικό θέμα χάνονται ανάμεσα σε σχήματα και εικόνες, υπότιτλους και χρώματα.
Κι όμως το παπί στην καινούρια του έκδοση αστράφτει!
Και δεν το οφείλει μόνο στον συγγραφέα που πρόσθεσε νέα κείμενα. Το χρωστάει αποκλειστικά στην εικονογράφηση! Η εικονογράφος Κέλλυ Ματαθία Κόβο ξαναδούλεψε την εικονογράφηση από την αρχή επεμβαίνοντας στα έργα της: Επεξεργάστηκε τις παλιές εικόνες δίνοντάς τους μια πιο σύγχρονη αισθητική, γιατί και η ίδια έχει προχωρήσει, τις καθάρισε από τις σκιές, έφτιαξε νέα φόντα, τους πρόσθεσε πολλά εικονογραφικά στοιχεία και λεπτομέρειες για να πλουτίσει το περιεχόμενό τους και να εξάψει την περιέργεια των παιδιών, ζωγράφισε καινούριες.
Για του λόγου το αληθές, τρεις από τις νέες εικόνες…
Τυχαία ένα βράδυ στο Αλγέρι
γνώρισα έναν λοστρόμο
μ’ ένα τατουάζ στο χέρι
……………………………………
και μου είπε τι και πώς συνέβη.
Ζωηρή και κεφάτη η παρέα παρακολουθεί την ιστορία του λοστρόμου…
Αυτή ήταν η ιστορία που έμαθα απ’ τον λοστρόμο
στου λιμανιού τον ξεχασμένο δρόμο
…………………………………………………
Πάντως χρειάζεται λίγη προσοχή,
φίλοι μου πού κάνουμε
και πού δεν κάνουμε πιπί…
Η ώρα πέρασε, τα κεριά έλιωσαν και τα ποτήρια άδειασαν, τα βλέφαρα βάρυναν, τα ποντίκια αποκοιμήθηκαν…
εικ.3
Ο ένοχος πρέπει να ομολογήσει
προτού το πιπί μας πλημμυρίσει
και τον κόσμο κατακλύσει
και το σύμπαν σκεπαστεί
σ’ ένα κύμα από πιπί!…
Κατακλυσμός από πιπί που παρέσυρε ορόσημα του παγκόσμιου πολιτισμού: το Άγαλμα της Παπελευθερίας, τους τρούλους του Κρεμλίνου, τη γέφυρα Golden Gate, το Yellow Submarine των Beatles, το μουσείο Γκούγκενχαϊμ, ουρανοξύστες… Σώθηκαν τα ελληνικά νησιά και το παπί πετώντας με το χαλί της Χαλιμάς…
Η Κέλλυ Ματαθία Κόβο έδωσε υπόσταση στην πληθωρικότητα του Ευγένιου Τριβιζά σχολιάζοντας την ιστορία του και απέδειξε ότι η εικονογράφηση είναι εξίσου σημαντική με το κείμενο. Γιατί κανένα παιδικό βιβλίο δεν στέκεται χωρίς αυτήν.
INFO
Ευγένιος Τριβιζάς
Ποιος έκανε πιπί στο Μισισιπή;
Εικ. Κέλλυ Ματαθία Κόβο
Εκδ. Μεταίχμιο, 2013
ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ. ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΙΑΣ ΚΑΚΩΣ ΕΝΝΟΟΥΜΕΝΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΛΑΙΣΙΩΝΟΝΥΑΙ ΑΠΟ ΑΝΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΑΓΟΝΑ ΠΕΡΙΚΕΙΜΕΝΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΞΙΑ(ΟΤΑΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ)ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ.