της Σταυρούλας Τσούπρου
Στις 8 Οκτωβρίου 1930, και με αύξοντα αριθμό 40 επί συνόλου 90 υποψηφιοτήτων, υποβλήθηκε ανωνύμως στον εν Αθήναις Σταθάτειο Δραματικό Διαγωνισμό ένα θεατρικό έργο με τον τίτλο Κορίνθιες, το οποίο, παρόλο που δεν βραβεύθηκε τότε (ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, πάντως, ως κριτής, είχε αναφέρει, μεταξύ πολλών άλλων επαίνων – χωρίς να λείπουν, όμως, και οι επιφυλάξεις – ότι οι Κορίνθιες δύναντο να διεκδικήσουν και το δεύτερο βραβείο), έτυχε, πάντως, ιδιαίτερης προσοχής και, τελικώς, κατετάγη μεταξύ των δεκαπέντε διαφιλονεικησάντων τα βραβεία. Στην τελική έκθεσή της η Επιτροπή τού Διαγωνισμού σημείωνε, μάλιστα, ότι «λυπείται πολύ διότι δεν έχει το δικαίωμα να ανοίξη τους φακέλλους τούς περιέχοντας τα ονόματα των συγγραφέων» των 12 μη τιμηθέντων με χρηματικό έπαθλο έργων, προκειμένου να τους καταστήσει γνωστούς εις το κοινόν: «Σε μια εποχή που η Ελληνική Δραματική Φιλολογία βρίσκεται σε μαρασμό […] η συγκομιδή από τον Σταθάτειο Δραματικό Διαγωνισμό είναι μία παρήγορος ελπίς ότι γρήγορα θ’ αλλάξουν τα πράγματα […]».
Τον Σεπτέμβριο του 1989, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Η λέξη ένα απόσπασμα «από το ανέκδοτο και άπαιχτο», όπως προσδιοριζόταν εκεί, δράμα Κορίνθιες. Το απόσπασμα δεν συνοδευόταν από κάποια περαιτέρω διαφωτιστική πληροφορία σχετικά με την προέλευσή του, αλλά το όνομα του δημιουργού του ήταν κάθε άλλο παρά κρυφό, καθώς η εν λόγω δημοσίευση γινόταν στο πλαίσιο ενός μικρού Αφιερώματος του περιοδικού στον Κοσμά Πολίτη (ψευδώνυμο του Παρασκευά/ Πάρι Ταβελούδη), κορυφαίο πεζογράφο, μέλος (αν και μάλλον απρόθυμο) τής περίφημης Γενιάς τού ’30. Επιπλέον, του ως άνω θεατρικού αποσπάσματος προηγείτο η «Υπόθεσις» (η ανάγνωση της οποίας, παρεμπιπτόντως, μας οδηγεί άμεσα στην διαπίστωση ότι το εν λόγω έργο τού Κοσμά Πολίτη συνδέεται διακειμενικά με το θεατρικό έργο Μέλισσα του Νίκου Καζαντζάκη, ενώ και τα δύο πιθανότατα αντλούν, μεταξύ άλλων, από την τραγωδία Κυψελίδαι τού Δημητρίου Βερναρδάκη), γραμμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα (με την σαφώς συγκεχυμένη «ορθογραφία» της εποχής):
«Είναι η ιστορία τού Περίανδρου, τού σοφού αλλά σκληρού Τυράννου τής Κορίνθου. Πριν από χρόνια, για μια αιτία που μένει σκοτεινή, έχει σκοτώσει την γυναίκα του Λυσίδα, ίσως από έρωτα, πάντως όχι από ζήλεια όσο από σκοπό να διατηρήσῃ την ανάμνησι τής ομορφιάς της ανέπαφη από τη φθορά τού χρόνου. Ο γιος του Λυκόφρων, σχεδόν βέβαιος για το έγκλημα, αφήνει το πατρικό σπίτι και αποφεύγει κάθε σχέσι με τον πατέρα του, χωρίς όμως να τολμά να τον κατηγορήσῃ φανερά και χωρίς να έχῃ το θάρρος να εκδικήσῃ το φόνο.
»Πλησιάζει το τέλος τού τυράννου. Προχωρημένης ηλικίας, νευρασθενικός, κάτω από το βάρος των εγκλημάτων, κυνηγημένος από τας τύψεις τής συνειδήσεως, της αιμοχαρείς Ερινύες, διατηρεί ακόμη κάποιες αναλαμπές τού πνεύματός του ανακατομένες με παρακρούσεις. Ζητεί να ξεχάσῃ, να εύρῃ κάποια ησυχία τής ψυχής, αλλά η σκληρότης τού αρχαίου κόσμου ορθώνεται φοβερή. Τρελλός από απελπισία, πνίγει της τύψεις του σε νέο αίμα και πέφτει νεκρός από σαϊτιά τού Απόλλωνος.
»Στο τέλος τού δράματος προφητεύεται ο ερχομός ενός νέου Θεού, τού Θεού τής συγγνώμης, αλλά ο χορός καταλήγει ότι ο ανθρώπινος πόνος είναι ανώτερος από κάθε παρηγοριά τής θρησκείας.
»Ο χορός αποτελείται από δύο ημιχόρια, μητέρες και κόρες τής Κορίνθου, από της οποίες έλαβε το όνομά του και το δράμα.
Προλογίζει το φάντασμα τής Λυσίδας».
Για να πραγματοποιηθεί, όμως, η σύνδεση και για να θεμελιωθεί η εφεξής κοινή πορεία των δύο προαναφερθέντων συμβεβηκότων, χρειάστηκε να περάσουν είκοσι χρόνια ακόμη, οπότε και φθάνουμε στο 2008, έτος έκδοσης του 6ου κατά σειράν τομιδίου τής Σειράς «Μελετήματα» (ενταγμένης στο Επιστημονικό Δελτίο Παράβασις του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών τού ΕΚΠΑ), όπου καταγράφονταν τα σχετικά με τον Σταθάτειο Δραματικό Διαγωνισμό τής Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Από τις πληροφορίες αυτού του τομιδίου, εξάλλου, αντλήθηκαν και τα στοιχεία που παρετέθησαν στην αρχή τού παρόντος άρθρου. Ωστόσο, ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο απουσίαζε από την συγκεκριμένη καταγραφή και αυτό το στοιχείο δεν ήταν άλλο από το γεγονός ότι το χειρόγραφο/ δακτυλόγραφο του δράματος Κορίνθιες δεν λάνθανε, όπως αφηνόταν να εννοηθεί (καθόσον, βέβαια, δεν είχαν γίνει εγκαίρως γνωστές στούς ερευνητές οι αντίστοιχες πληροφορίες), αλλά συμπεριλαμβανόταν στο «Αρχείο Κοσμά Πολίτη», το οποίο μόλις την προηγούμενη χρονιά είχε δωρηθεί (η σχετική εορταστική εκδήλωση, δε, έγινε την ίδια χρονιά, τον Μάιο του 2008!) στην Βιβλιοθήκη τού Κολλεγίου Αθηνών. Αυτή ακριβώς η ευτυχής συγκυρία σύντομα επέτρεψε στην γράφουσα να προχωρήσει στην προαναφερθείσα εδώ σύνδεση των δύο ανεξάρτητων/ μεμονωμένων μέχρι τότε συμβάντων, σύνδεση η οποία επιβεβαιώθηκε κατά την επίσκεψή της στην Βιβλιοθήκη τού Κολλεγίου το Καλοκαίρι τού 2010 (οπότε και επετράπησαν για ορισμένο χρονικό διάστημα οι επισκέψεις στο Αρχείο) και η οποία σήμανε, βέβαια, την θαυμαστή, τουλάχιστον για την ίδια ως ερευνήτρια, στιγμή τής ανακάλυψης ενώ, σχεδόν ταυτόχρονα, γέννησε και την ελπίδα ότι το δράμα Κορίνθιες (το οποίο, σημειωτέον, ο Κοσμάς Πολίτης, μετά την αποτυχία του στον Σταθάτειο Διαγωνισμό, είχε επιχειρήσει, ματαίως, να προωθήσει στο Εθνικό Θέατρο) θα έβρισκε, εφόσον το κείμενο είχε διασωθεί, έστω και μετά από τόσες δεκαετίες, τον δρόμο του για το «φως της δημοσιότητας», αλλά και την σωστή θέση του στην συνολική συγγραφική πορεία τού επιφανούς πεζογράφου.
Οι σχετικές ανακοινώσεις μου, κατά το μεσολαβήσαν διάστημα, στον ημερήσιο και στον περιοδικό Τύπο, έμπλεες διακαών πόθων, γνωστοποίησαν οπωσδήποτε κάποια επιπρόσθετα ευρήματα, αλλά το δακτυλόγραφο μπόρεσα να το μελετήσω κανονικά ύστερα από την παρέλευση δέκα ακόμη χρόνων. Τότε, τον Χειμώνα τού 2018-2019, η Βιβλιοθήκη τού Κολλεγίου ήρθε σε συμφωνία με τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη τού Περικλή Δουβίτσα, οπότε δόθηκε στον αξιότιμο κύριο Βάλτερ Πούχνερ και σε εμένα η ευκαιρία να ετοιμάσουμε τα συνοδευτικά κείμενα για την (με πολλές προσδοκίες επενδεδυμένη) έκδοση του έργου, η οποία, επιτέλους, … πραγματοποιήθηκε (!!!).
Σκέπτομαι ειλικρινά, με πολύ μεγάλη χαρά, καθώς κρατώ το περιπόθητο βιβλίο, στερνοπούλι ως έκδοση, αλλά μάλλον πρωτότοκο ως περατωμένη συγγραφή, στα χέρια μου, ότι το πνεύμα τού Κοσμά Πολίτη, του αγαπημένου δημιουργού των μυθιστορημάτων Λεμονοδάσος, Εκάτη, Eroïca, Το Γυρί, Στου Χατζηφράγκου, Τέρμα αλλά και του έτερου (κατά πολύ μεταγενέστερου) θεατρικού έργου Κωνσταντίνος ο Μέγας, θα αναγαλλιάζει κρυφά, με την χαρακτηριστική, βαθιά ικανοποίηση του δημιουργού· όμως, φανερά, είναι πολύ πιθανόν να μας περιπαίζει με την γνωστή του ειρωνεία: χαλάλι του!
info: Κοσμάς Πολίτης, Κορίνθιες, Επίμετρο: Βάλτερ Πούχνερ,Εισαγωγή – Επιμέλεια κειμένων: Σταυρούλα Τσούπρου, Εκδόσεις Νεφέλη, 2020
