Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.
Με τη συλλογή διηγημάτων του Κάτι θα γίνει, θα δεις (2010), ο Χρήστος Οικονόμου κατάφερε να αποκαλύψει έναν χορό προδομένων και ακυρωμένων, οδηγημένο στο χείλος του γκρεμού από τις απολύσεις, τη φτώχια και την ανεργία. Πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο εκείνο του Οικονόμου ανέλαβε ο Πειραιάς, ως ένα είδος προπομπού για τα δεινά που γνώρισε η Αθήνα όταν η κρίση άρχισε να δείχνει τα δόντια της. Πέντε χρόνια μετά, και ενώ η κρίση εξακολουθεί να μας ταλανίζει ανυποχώρητα, ο συγγραφέας επανέρχεται με μιαν ακόμα συλλογή διηγημάτων υπό τον τίτλο Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα.
Η σκηνή της δράσης έχει τώρα μεταφερθεί σε ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί που θα πρέπει να τοποθετήσουμε κάπου μεταξύ Σαντορίνης και Κρήτης. Το νησί έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κερδοφόρου τουριστικού τόπου, μοιάζει, όμως, από την άλλη μεριά, αρκετά δυσοίωνο: από επιστημονικές έρευνες έχει διαπιστωθεί πως μετατοπίζεται οριζοντίως και κατακορύφως και πως οι σεισμοί που το ταλαιπωρούν οφείλονται σε τέσσερα υποθαλάσσια ηφαίστεια. Λέγεται ακόμα πως είναι κούφιο σε ένα μεγάλο μέρος του ενώ οι θρύλοι μιλούν και για ανθρωποβόρες σπηλιές εντός ή εκτός των οποίων αργοσαλεύουν τα φαντάσματα των αδικοχαμένων. Επιπλέον, η κρίση έχει φέρει εδώ πολλούς ξενομερίτες με μια γραμμή αβυσσαλέου μίσους να τους χωρίζει από τους ντόπιους.
Σε ένα τέτοιο σκηνικό η τύχη των ηρώων του Οικονόμου είναι σχεδόν προδιαγεγραμμένη. Ξενομερίτες και εκ των προτέρων απόβλητοι οι περισσότεροι, θα ζήσουν στο νησί τις χειρότερες ώρες τους. Το καταφύγιο στο οποίο αναζήτησαν τη λύτρωση θα αποδειχθεί λάκκος των λεόντων, αφανίζοντας κάθε τους προσδοκία: άλλος θα αυτοκτονήσει ύστερα από τις βαριές προσβολές τις οποίες θα του επιφυλάξουν οι ντόπιοι, γιατί προσπάθησε να σπάσει τα στενά τους κυκλώματα, άλλος θα βουτήξει στο κενό με το αναπηρικό του καροτσάκι, γιατί κατρακύλησε στον πάτο του πηγαδιού από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα της κρίσης, αλλά και γιατί κακοποιούν μπροστά στα ανήμπορα μάτια του ένα ανυπεράσπιστο κορίτσι, άλλος θα παραδώσει τον γιο του στα πανίσχυρα τοπικά συμφέροντα και εν συνεχεία θα τον κλάψει πικρά, γιατί το ζεστό χρήμα που λαχταρούσε θα έχει ως μοναδικό αποτέλεσμα τον θάνατο, κι άλλοι θα θρηνήσουν με ένα μπουκάλι κρασί απέναντι στη θάλασσα την αποτυχία τους να δουλέψουν ένα καινούργιο μαγαζί, γιατί ουδείς είναι πρόθυμος να τους ανεχθεί. Το καλό θα έρθει από τη θάλασσα μόνο ως ψευδαίσθηση και ματαιωμένη ελπίδα, γιατί κανένα καλό δεν μπορεί να προκύψει από πουθενά όταν η οικονομική καχεξία και ο κοινωνικός εκμηδενισμός έχουν απορφανίσει το άτομο και έχουν μετατρέψει σε πουκάμισο αδειανό τον συλλογικό του περίγυρο.
Εκείνα τα οποία κυριαρχούν στο τρίτο βιβλίο του Οικονόμου δεν είναι τόσο ο εγκλωβισμός και η βουβή περιδίνηση της ύπαρξης, όπως στα διηγήματα του Κάτι θα γίνει, θα δεις, που παραπέμπουν σε μια μονιμότερη, εδραιωμένη από τον χρόνο ταξική παθολογία, όσο η οργή και ο απεγνωσμένος θυμός για τις άμεσες επιπτώσεις της κρίσης. Έτσι, όμως, η κρίση τείνει να επιβαρύνει προγραμματικά την αφήγηση. Κάτι τέτοιο θα προσδώσει και έναν κάπως μελοδραματικό τόνο στον λόγο των πρωταγωνιστών, των οποίων το δράμα στο Κάτι θα γίνει, θα δεις δείχνει πολύ πιο εξισορροπημένο. Επιπροσθέτως, η δράση στο Καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα καθυστερεί υπέρμετρα την ανάπτυξή της: όχι από κάποια ανάγκη μετατονισμού ή εμβάθυνσης των καταστάσεων τις οποίες υπομένουν οι ήρωες, αλλά εξαιτίας της δυσκολίας του συγγραφέα να τις πολλαπλασιάσει και να τις κλιμακώσει εσωτερικά. Το βιβλίο διατηρεί, παρόλα αυτά, σε υψηλό επίπεδο την κλειστοφοβική του ατμόσφαιρα (το καλύτερο στοιχείο της είναι η σύγκρουση ντόπιων και ξενομεριτών), χωρίς να χάνει εκ παραλλήλου τη γλωσσική του πυκνότητα, ακόμα κι αν η γλώσσα του εκτρέπεται συχνά σε έναν διδακτικό λογιοτατισμό.
INFO: Χρήστος Οικονόμου: Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα. Διηγήματα. Εκδόσεις Πόλις. Σελ. 217.
