Κλείστε τις οθόνες!

 Λίλα Κονομάρα. 

Η παραβίαση των ελευθεριών και της ιδιωτικότητας, η προσπάθεια ελέγχου, καταστολής και χειραγώγησης συντελείται με πολλούς τρόπους. Στο Παγκόσμιο κράτος του Άλντους Χάξλεϋ, οι άνθρωποι αναπαράγονται τεχνητά σε κρατικά κέντρα επώασης. Πριν από τη γέννησή τους έχει ήδη προκαθοριστεί ο  χαρακτήρας, το επάγγελμα, ο ρόλος τους στην κοινωνία. Στο 1984, το κόμμα, ο Μεγάλος Αδερφός παρακολουθεί όλα του τα μέλη με κάμερες, ακόμα και μέσα στα σπίτια τους. Αν κάποιος προσπαθήσει να το αποφύγει, αυτό θεωρείται πράξη αξιόποινη που μπορεί να επιφέρει ακόμα και το θάνατο. Ταυτόχρονα, το κόμμα περιορίζει τη γλώσσα επιχειρώντας έτσι να περιορίσει τη σκέψη των ανθρώπων γιατί ως γνωστόν, «τα όρια του σύμπαντός μας ορίζονται από τα όρια του λεξιλογίου μας», όπως έχει πει ο Βιτγκενστάιν. Στο σύμπαν του Dave Eggers, ο Κύκλος, μια παγκόσμια διαδικτυακή εταιρία ενοποιεί τα προσωπικά μέιλ των χρηστών του, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις τραπεζικές συναλλαγές και τις αγορές σε ένα δικό του παγκόσμιο σύστημα που καταλήγει να εξουσιάζει το κράτος, να υποκαθιστά το κράτος. Οι οθόνες διαρκώς πολλαπλασιάζονται, γίνεται όλο και δυσκολότερο να αποσυνδεθείς. Διακηρύσσοντας την απόλυτη διαφάνεια, τοποθετεί ένα βραχιόλι στον καρπό των μελών του ώστε οι πάντες να μπορούν να παρακολουθούν τις κινήσεις τους είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο.

Η κατάργηση κάθε μορφής ιδιωτικότητας, δημοκρατίας και ελευθερίας επιτυγχάνεται με την επίφαση της προόδου: η μηχανοργάνωση των προσωπικών μας δεδομένων και η παρακολούθηση μπορεί να αποτρέψει τρομοκρατικές ή εγκληματικές ενέργειες, να εξαλείψει πολιτικές σκευωρίες, να βελτιώσει τις αποδόσεις των μαθητών, να εντοπίσει τυχόν πρόβλημα υγείας και να παράσχει άμεση ιατρική βοήθεια. Τα διάφορα ριάλιτι και οι αντίστοιχες εκπομπές στην τηλεόραση, καθώς και η τεράστια απήχηση των social media και των selfies μας έχουν δείξει ότι η αποδόμηση της ιδιωτικότητας επιτυγχάνεται επίσης χάρη στην ανάγκη του κάθε ανθρώπου να στρέψει την προσοχή επάνω του, να γίνει για λίγο διάσημος και αρεστός. «Στο μέλλον, κάθε άνθρωπος θα μπορεί να γίνεται διάσημος για ένα τέταρτο», προφήτευε ο Άντι Γουόρχολ.

Μήπως όμως όλο αυτό δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση; Μια ψευδαίσθηση επικοινωνίας; Μια ψευδαίσθηση ελευθερίας; Μια απομόνωση που καταλήγει σε αυτισμό; Μήπως ένας κόσμος που χωρίζεται σε ανθρώπους και πράγματα στα οποία κάνουμε like ή όχι είναι ένας πολύ συρρικνωμένος κόσμος; Μήπως το μόνο που αυτός ο κόσμος έχει να προσφέρει είναι κατανάλωση και υλική ευημερία με αντάλλαγμα τον εφησυχασμό των πολιτών, την αδράνεια της συνείδησης, την ελάχιστη ενασχόληση έως και την αποχή από τα κοινά, την απόλυτη μοναξιά;

Μήπως λοιπόν να ξεκινήσουμε την καινούρια χρονιά κλείνοντας για λίγο τις οθόνες; Μήπως η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται πιο κοντά στη σιωπή; Ο Όργουελ φοβόταν πως θα μας έκρυβαν την αλήθεια, ο Χάξλεϋ, πως η αλήθεια θα πνιγόταν σε μια θάλασσα από ασήμαντα πράγματα. Η σιωπή αφήνει τα πράγματα ανοιχτά. «Πληρότητα σημαίνει αδιαπέραστον», όπως λέει η Σούζαν Σόνταγκ. «Η σιωπή κάπου ανοίγει το δρόμο σε πιθανές ερμηνείες, σε γλωσσικές επενδύσεις αυτής της σιωπής».

Μήπως το 2015 να δώσουμε λίγο περισσότερο χρόνο στο βιβλίο; Ο Όργουελ φοβόταν ότι στο μέλλον θα απαγορευόταν η ανάγνωση βιβλίων, ο Χάξλεϋ ότι οι άνθρωποι δεν θα διάβαζαν πια.

Μήπως τον καινούριο χρόνο να ανταλλάξουμε ευχές δια ζώσης και όχι με ένα SMS; Να χαρίσουμε στους άλλους το χαμόγελό μας και όχι ένα χαρούμενο ανθρωπάκι σε μια οθόνη;

INFO:

Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά, η άγνοια είναι δύναμη (Τζορτζ Όργουελ 1984 εκδ. Κάκτος, μτφρ. Ν. Μπάρτη)

60.000 επαναλήψεις κάνουν την αλήθεια (Άλντους Χάξλεϋ Ο Θαυμαστός καινούριος κόσμος εκδ. Μέδουσα, μτφρ. Α.Αποστολίδης)

Η ιδιωτικότητα είναι κλοπή.Μοιράζομαι σημαίνει νοιάζομαι (Dave Eggers Ο Κύκλος, εκδ. Κέδρος, μτφρ. Ι. Διονυσοπούλου)