Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.
Στο πρώτο τεύχος του έντυπου Αναγνώστη, το οποίο θα παρουσιαστεί την ερχόμενη Τετάρτη το βράδυ στο Art Polis Cafe, έχω ένα εκτενές σημείωμα για την πεζογραφία της κρίσης, όπου και ποικίλες παρατηρήσεις για τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπισαν αρκετοί από τους συγγραφείς που έσπευσαν να καταπιαστούν πρώτοι με το θέμα. Η κρίση, όμως, μας εξαναγκάζει σε διαρκείς μετατοπίσεις (και όχι μόνο στη λογοτεχνία) αφού τα δεδομένα τείνουν να αλλάξουν ακόμα και μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Διαβάζοντας, λοιπόν, τα καινούργια βιβλία για την κρίση (δεν είναι της ώρας να αναφέρω τίτλους και ονόματα) βλέπω πως όσοι μπαίνουν τώρα στη διακεκαυμένη ζώνη προσπαθούν να αποφύγουν τις παγίδες στις οποίες έπεσαν κάποιοι από τους αμέσως προηγούμενους.
Είτε μετωπικά αντιμετωπιστεί η κρίση από τη λογοτεχνία είτε παραμείνει σε ρόλο διακριτικού φόντου, δεν μπορεί να γίνει ούτε αντικείμενο πεδίο περιπαθούς και οργισμένης καταγγελίας ούτε πεδίο εξαντλητικής καταγραφής νοσηρών κοινωνικοπολιτικών συμπτωμάτων. Το έχω πει πολλές φορές (και δεν είμαι, φυσικά, ο μόνος): εκείνο που προαπαιτεί η προσέγγιση της κρίσης (η οποιαδήποτε προσέγγιση: μείζων ή ελάσσων) είναι το ανθρωπολογικό βάθος. Αν επικρατήσουν η κοινωνιολογία και η πολιτικολογία (ενίοτε και η σκέτη αμπελοφιλοσοφία), το πουλί θα πετάξει αμέσως πολύ μακριά. Και αυτό ακριβώς δείχνει να συνειδητοποιούν σήμερα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οι συγγραφείς.
Ουδείς ισχυρίζεται, βεβαίως, πως αίφνης ανακαλύφθηκε το μαγικό φίλτρο και ότι εφεξής το ελληνικό μυθιστόρημα θα κάνει περίπατο με όσα μας βασανίζουν και μας καταλύουν καθημερινά. Η πορεία τόσο της κρίσης όσο και της λογοτεχνίας είναι πολύ μακρά και το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται ενδεχομένως μπροστά μας. Διαβλέπω, ωστόσο, μιαν έγνοια για περισσότερα φίλτρα, για λιγότερη ατόφια και συντριπτικού βάρους πραγματικότητα. Μολονότι κι αυτό μπορεί σύντομα να αλλάξει, είναι δύσκολο να μη διακρίνει κανείς εδώ την ωρίμανση μιας πεποίθησης: πως η κρίση δεν είναι παίξε-γέλασε και πως έχουμε πολλά ακόμη να κάνουμε μέχρι να αφήσουμε (αν εντέλει αφήσουμε) κάτι στέρεο για τους επόμενους.
[…] Και πάλι για την κρίση […]