Του Γιάννη Ν. Μπασκόζου.
Κάτι “μοναδικό και εξωτικό” χαρακτήρισαν το ποιητικό έργο του Καβάφη οι συγκαιρινοί του εν Ελλάδι ομότεχνοι, κι αυτό το δημοφιλές σε όλο τον κόσμο έργο παρουσιάζει ο Δημήτρης Δημηρούλης σε έναν τόμο με τίτλο « Κ.Π.Καβάφης, Τα ποιήματα, Δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, εκδόσεις Gutenberg» με ενδελεχή επιμέλεια. Πρόκειται για μια προσπάθεια να παρουσιαστεί το «μικρό σύμπαν με τα πολλά μυστικά» του ποιητή.
Σε ένα εισαγωγικό κείμενο 155 σελίδων ο Δ.Δημηρούλης παρουσιάζει τις πιο φανερές αλλά και άλλες λιγότερο ορατές πτυχές της ζωής του ποιητή. Παρατηρώντας ότι η ζωή του Καβάφη είναι μια παράμετρος μέσα στο έργο του δίνει τα βιογραφικά και οικογενειακά στοιχεία για τον βίο του ποιητή. Θα σταθεί ιδιαίτερα στην πρόσληψη των σύγχρονων ομοτέχνων του αλλά και στην ίδια την «σκηνοθεσία» της ζωής του ποιητή από τον ίδιο. Παρατηρεί ότι ο Καβάφης σκηνοθετούσε τη ζωή στην οποία έπαιζε ως ηθοποιός και αναφέρει πλείστα όσα στιγμιότυπα από προσωπικές εντυπώσεις που σχημάτισαν όσοι τον γνώρισαν και τον συναναστράφηκαν στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα.
Ο Δημηρούλης διακηρύσσει την πρόθεσή του να αποφύγει να βυθιστεί στο σύμπαν των έτοιμων ερμηνειών ή και αποθεώσεων του ποιητή. Εκτιμά ότι ο πραγματικός Καβάφης πρέπει να αναγιγνώσκεται κάθε φορά μπροστά στο «σήμερα» και να ανασύρεται από ένα όγκο σχολίων και ερμηνειών που μοιάζει θαμμένος για να κερδηθεί ξανά. Ένα από τα στοιχεία που τονίζει ο συγγραφέας είναι Η βιοτεχνία του Καβάφη, δηλαδή η «Μέριμνα βίου, η επιμέλεια εαυτού και η μελέτη θανάτου», σημειώνοντας πώς η ποίηση του Καβάφη, όσο κι αν μας γοητεύει με τον υπαινικτικό λυρισμό της, μας φέρνει αντιμέτωπους με ερωτήματα που απευθύνονται σε αυτά τα τρία κρίσιμα ζητήματα. Βιοτεχνία, δηλαδή, είναι η τέχνη του βίου (για τον τρόπο και το νόημα της ύπαρξης) και συνεπώς η ποίηση του Καβάφη εκπαιδεύει τον αναγνώστη στη βιοτή. Ο Δημηρούλης πιστεύει ότι η τέχνη της ποίησης μπορεί κάλλιστα να απαντήσει στο «τι χρειάζεται η ποίηση και οι ποιητές» αν την αντιμετωπίσουμε στο δυναμικό της πεδίο (κατά τον Χαίλντερλιν), δηλαδή τι μπορεί να προσφέρει από εδώ και πέρα. Προχωρώντας σε επί μέρους παρατηρήσεις που κατά τον συγγραφέα αποτελούν κλειδιά κατανόησης της μοναδικότητας του ποιητή αναφέρει τις διάφορες οπτικές που έχουν δημιουργηθεί πάνω στο όνομα Καβάφης (τη μαγνητική επίδραση, τα διάφορα προσωπεία, την ασυνήθιστη παρουσία στην ελληνική γραμματεία κ.λπ) και καλεί τον αναγνώστη να επιλέξει από το απέραντο πεδίο των καβαφικών σπουδών τι είναι χρήσιμο να κρατήσει και τι όχι.
Ένα εκτεταμένο κεφάλαιο ο συγγραφέας θα αφιερώσει στη σχέση της ιστορίας με την ποίηση αναδεικνύοντας το κεφαλαιώδες κατά τη γνώμη του θέμα: «τι περνάει από την ανάγνωση της ιστορίας στο ουσιώδες της ποίησης». Όσον αφορά το δίλλημα «ελληνικός ή οικουμενικός» πιστεύει ότι ο ποιητής προτείνει μια επανεξέταση του «ελληνικού», έναν καινούργιο τρόπο να το εντάξει στο ποιητικό υλικό ως ερώτημα και όχι μόνον ως δεδομένο. Εξετάζοντας μάλιστα την στάση του Σεφέρη απέναντι στον Καβάφη θα διακρίνει την διαφορά: Το «ελληνικό» του Καβάφη αφορά κυρίως τον χρόνο και όχι τον τόπο όπως τον αναπαριστά ποιητικά ο Σεφέρης και παλιότερα ο Παλαμάς ή ο Σικελιανός.
Όσον αφορά το ερωτικό ζήτημα στην καβαφική ποίηση ο Δημηρούλης θα πει ότι «η σημασία του ερωτικού είναι ένα βαθύτατο ηθικό και αισθητικό ζήτημα εντελώς ξένο από την σκανδαλοθηρική περιέργεια ή την επιπόλαιη διαφήμιση». Όσο προστατευμένη κράτησε την ερωτική του ζωή ο ποιητής τόσο μαχητικά την υπερασπίστηκε στην ποίησή του, σημειώνοντας ότι «καμιά εμπειρία δεν ήταν γι αυτόν σημαντική αν δεν δικαιωνόταν ποιητικά».
Τέλος σε χωριστά κεφάλαια ο Δημηρούλης θα μελετήσει το πώς ο Καβάφης επέλεξε τη γλώσσα του, ποιες ήταν οι τεχνικές του, το ζήτημα της καβαφικής ειρωνείας, τη ρητορική του κ.ά. Στο τέλος της εισαγωγής θα αναφερθεί στη διαχείριση των αρχείων του Καβάφη , στα θετικά που προέκυψαν από την φροντίδα του Σαββίδη αλλά και σε αρνητικές παρενέργειες ενός ορισμένου κύκλου γύρω από αυτόν.
Ο Δημήτρης Δημηρούλης εισάγει κατόπιν τον αναγνώστη στο σύνολο των Ποιημάτων , δημοσιευμένων (154), αποκηρυγμένων (27) και αδημοσίευτων (74+33) του ποιητή, παραθέτοντας χρηστικά σχόλια και σημειώσεις στο υποσέλιδο. Επίσης δημοσιεύει μια εκλογή από τα σημειώματα του Καβάφη για την ποιητική εργασία. Παραθέτει τέλος ενδεικτική βιβλιογραφία, ευρετήριο τίτλων και ευρετήριο κύριων ονομάτων των καβαφικών έργων.
Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται μια προσπάθεια να ξαναϊδωθεί από έλληνες μελετητές το έργο του αλεξανδρινού ποιητή. Και παρά το ότι κάποια από αυτά τα πονήματα έχουν προκαλέσει αντιρρήσεις εντούτοις στο σύνολο τους διακρίνει κανείς την τάση να ξαναϊδωθεί ο ποιητής, να βγει από τις γραμματολογικές αναφορές και να αντιμετωπιστεί στο σήμερα. Ο Δημήτρης Δημηρούλης συμβάλλει με τις προσωπικές του θεωρήσεις στο καβαφικό έργο δίνοντας ταυτόχρονα χρηστικά το πλήρες corpus του ποιητή.
