Της Νίκης Κώτσιου.
Ιδιαίτερο μ’ έναν δικό του τρόπο, το «Ένας χωρισμός» της Κέιτι Κιταμούρα(μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κέδρος) διηγείται την αποξένωση μέσα στο γάμο. Το θέμα φαντάζει τετριμμένο αλλά η συγγραφέας μετέρχεται μια σειρά από καινοφανείς τρόπους, που δίνουν μιαν άλλη διάσταση σε κάτι μάλλον χιλιοειπωμένο και πολυφορεμένο. Και πρώτα απ΄όλα το σκηνικό, που εντελώς απροσδόκητα τοποθετείται στη δική μας Μάνη, ιδωμένη όμως κάτω από ένα άλλο ,σχεδόν παραμορφωτικό φως, ικανό να αλλάζει τις συναισθηματικές συντεταγμένες του τόπου και να τον μετατρέπει σε μιαν ανοίκεια, δυσοίωνη οντότητα. Στο «Ένας Χωρισμός», η Μάνη γίνεται καθοριστικό στοιχείο της πλοκής και συμμετέχει σα ζωντανός χαρακτήρας στα τεκταινόμενα παράγοντας δράση και σασπένς, υποβάλλοντας ψυχικές διαθέσεις, ατμόσφαιρες, ριπές και ρεύματα απροσδιόριστων ενίοτε συναισθημάτων, που φέρουν μέσα τους έναν καταθλιπτικό πυρήνα απελπισίας. Τραχύς τόπος παρακμής και εγκατάλειψης με έντονα τα σημάδια της εσωτερικής κατάρρευσης, η Μάνη γίνεται ιδανικό σκηνικό για να πέσουν οι τίτλοι τέλους μιας επώδυνης ιστορίας χωρισμού.Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Αφηγήτρια της ιστορίας είναι μια νέα γυναίκα που δεν κατονομάζεται ποτέ. Φθάνει στο Γερολιμένα της Μάνης αναζητώντας τον εν διαστάσει σύζυγό της Κρίστοφερ, που διεξάγει μια έρευνα για το υπό έκδοση βιβλίο του με θέμα τις τελετουργίες του πένθους ανά τον κόσμο. Το ζευγάρι έχει χωρίσει αλλά τυπικά ο γάμος εξακολουθεί να ισχύει, δεδομένου ότι έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους, κατόπιν παράκλησης του Κρίστοφερ, να μην γνωστοποιήσουν το χωρισμό τους στο περιβάλλον τους. Η γυναίκα ήδη συζεί με άλλον άντρα. Ο Κρίστοφερ, που ως σύζυγος υπήρξε κατ’ εξακολούθηση μοιχός, συνεχίζει να έχει μια άστατη ερωτική ζωή με εφήμερες σχέσεις, ακόμη και στο Γερολιμένα της Μάνης. Όμως ο Κρίστοφερ δεν έχει δώσει σημεία ζωής τον τελευταίο καιρό και η εν διαστάσει σύζυγος, που δεν έχει προλάβει να γίνει ακόμη πρώην, έρχεται να τον ψάξει στον τελευταίο σταθμό της περιοδείας του, τη Μάνη.
Η ανώνυμη αφηγήτρια επισκέπτεται τη Μάνη μετά από μια περίοδο εκτεταμένων πυρκαγιών και βρίσκει μόνο καμένη γη, έναν απέραντο κρανίου τόπο, με σκόρπιες εστίες φωτιάς ακόμη να σιγοκαίνε και καψαλισμένα δάση να βγάζουν καπνούς. Το τοπίο φαντάζει σαν μια επίγεια κόλαση, που έρχεται να πλαισιώσει σαν ιδανικό κάδρο τους προβληματισμούς και τις καταθλιπτικές σκέψεις της αφηγήτριας πάνω στο διαλυμένο γάμο της. Ο Κρίστοφερ παραμένει άφαντος. Φημολογείται ότι εθεάθη με γυναίκες στο Ταίναρο. Η σύζυγος τον αναζητά μάταια και κάνει αλλεπάλληλες αναδρομές σε κρίσιμες φάσεις του γάμου της και σε χαρακτηριστικά ενσταντανέ, με πρωταγωνιστή τον εξαφανισμένο άντρα.
Στο Ένας Χωρισμός, ο Κρίστοφερ παραμένει τραγικά απών. Τον γνωρίζουμε μόνο μέσα από όσα καταθέτει η αφηγήτρια και τον αναπλάθουμε μέσ’ από το δικό της βλέμμα και τη δική της οπτική. Αυτή η διαρκής απουσία, πραγματική, συναισθηματική και συμβολική, είναι και το κλειδί του μυθιστορήματος. Ο άλλος -κατ’ επίφαση «οικείος»-παραμένει πάντα «απών» και ξένος, μέχρι το τέλος. Παρά ταύτα, η ταυτότητα και το ψυχολογικό του προφίλ διευκρινίζονται ξεκάθαρα και με κάθε λεπτομέρεια, ο βίος και η πολιτεία του φωτίζονται σφαιρικά και πολύπλευρα έτσι ώστε να μην έχουμε καμιά αμφιβολία για το ποιόν του. Αντίθετα, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της συζύγου παραπαίουν διαρκώς σε μια γκρίζα ζώνη και τα διακρίνει μια γενική αμφιθυμία που τα καθιστά στο τέλος απροσδιόριστα.
Ξεψαχνίζοντας τη συζυγική της σχέση με τον Κρίστοφερ, αναπλάθοντας σκηνές από το γάμο τους, σταθμίζοντας ξανά και ξανά τα γεγονότα, η αφηγήτρια κατακλύζεται από αισθήματα ξενότητας και αμηχανίας. Τα συναισθήματά της μένουν μετέωρα και απροσδιόριστα, χωρίς κορύφωση, είναι θαμπά και άνευρα, ξεθυμασμένα και ξεψυχισμένα. Η αφηγήτρια παραμένει αμήχανη , δίβουλη και αναποφάσιστη , ανέτοιμη να χειριστεί μια κατάσταση που, απ’ ότι φαίνεται, την ξεπερνά. Υπάρχει διάχυτη μια θλίψη επίμονη και βασανιστική, που επιτείνεται από την καμένη γη του τοπίου, υπάρχει μια αίσθηση αδιεξόδου και εγκλωβισμού, που απορρέει από την άβολη συγκυρία(πρέπει να προσποιείται ακόμη τη σύζυγο αναζητώντας τον Κρίστοφερ σε μια ξένη χώρα, ενώ ο γάμος έχει τελειώσει), υπάρχουν διάσπαρτες σπίθες θυμού και οργής για τον ανάξιο σύζυγο καθώς και αβεβαιότητα γι α το τι μέλλει γενέσθαι. Ο γάμος της μοιάζει κι αυτός ένα ακόμη καμένο τοπίο, που σιγοκαίγεται και αχνίζει μέσα σ΄ένα δυσοίωνο σκηνικό ερήμωσης και παρακμής. Ωστόσο, η ίδια φαίνεται να έχει περιέλθει σε μια παράλυση και μια συναισθηματική αμβλύτητα, που μοιάζει με απονέκρωση και δεν παύει να είναι δυσεξήγητη .
Μπροστά στη μανιάτισσα μοιρολογίστρα, που θα θελήσει να θρηνήσει θεαματικά κάνοντας επίδειξη της τεχνικής της στην ξένη επισκέπτρια, η αφηγήτρια θα νιώσει ότι όλο αυτό το πένθος την αφορά με κάποιον τρόπο. Αφορά τον αποτυχημένο γάμο της, τον άπιστο σύζυγο, όλα όσα ματαιώθηκαν, ακυρώθηκαν, ναυάγησαν. Ο τρόπος της μοιρολογίστρας να κλιμακώνει τον πόνο της απώλειας μέσα από μια σκηνοθεσία πόνου, όπου συμμετέχει μαζί με το σπαραγμό της φωνής και η μιμόγλωσσα του σώματος, είναι για την αφηγήτρια μια πρωτόγνωρη εμπειρία, μέσω της οποίας μπορεί και η ίδια να εκτονώσει την αφόρητη λύπη της. Η μοιρολογίστρα εκλύει τον πόνο με τον δέοντα σπαραγμό προσδίδοντας στο θρήνο μια απόκοσμη,τελετουργική μεγαλοπρέπεια. Η απώλεια είναι πλέον τετελεσμένη. «Η φωνή της σηκώθηκε μια-δυο οκτάβες, άρχισε να βγάζει έναν θλιμμένο ήχο και, καθώς άκουγα μεγεμένη, είδα ότι δάκρυα είχαν εμφανιστεί στα μάτια της, τα οποία άνοιξε ελάχιστα, το κεφάλι της ήταν ακόμα γερμένο πίσω, τα δάκρυα στέκονταν στο κάτω βλέφαρο μια στιγμή πριν κυλήσουν προς τα κάτω. Σταμάτησε για να πάρει μια τραχιά ανάσα και συνέχισε, σα να ήταν σε έκσταση, με τα μάτια πλέον ορθάνοιχτα, το θρήνο να βγαίνει από μέσα της, το πρόσωπό της υγρό από τα δάκρυα».
Ενσωματώνοντας στοιχεία αστυνομκής ιστορίας και μυστηρίου, το Ένας Χωρισμός επιχειρεί να ανατάμει το μεγαλύτερο απ’όλα τα μυστήρια που δεν είναι άλλο από τις ανθρώπινες διαφυλικές σχέσεις. Η παταγώδης αποτυχία του ζευγαριού να συνάψει υγιή σχέση διαρκείας και να κατασκευάσει μια κοινή αλήθεια μέσα στο χρόνο, η διαφορετική και εν πολλοίς ασύμβατη ψυχοδομή άντρα και γυναίκας με τις αβυσσαλέα αγεφύρωτες διαφορές είναι το βασικό θέμα του ολοκαυτώματος , που περιγράφει εντέχνως η Katie Kitamura στον ατμοσφαιρικό και πεισιθάνατο Χωρισμό.
info: Katie kitamura: Ένας Χωρισμός, μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, σελ.224, εκδ. Κέδρος,2017
