Συνέντευξη της Ουκρανής ποιήτριας Κατερίνας Μπάμπκινα στην Χριστίνα Σανούδου
Ποιήτρια, πεζογράφος, δημοσιογράφος, συγγραφέας παιδικών βιβλίων και σεναριογράφος, η Κατερίνα Μπάμπκινα καταργεί κάθε στερεότυπο που σχετίζεται με την υποτιθέμενη εσωστρέφεια ή την κοινωνική φοβία των ανθρώπων της λογοτεχνίας. Ιδιαίτερα ενεργή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το 2014 πρωταγωνίστησε στην καμπάνια «Ιστορία ενός φορέματος» του ουκρανικού οίκου μόδας Podolyan. Τα- ως επί το πλείστον άτιτλα- ποιήματα της, ωστόσο, δεν έχουν τίποτα το εύπεπτο ή επιφανειακό. Αντίθετα, μας συγκινούν με την ευαισθησία τους, μας προκαλούν με τις σκληρές διαπιστώσεις τους, μας βάζουν σε σκέψεις μιλώντας μας για το εφήμερο όλων όσων γνωρίζουμε και αγαπάμε, μας ταξιδεύουν σε γαλήνια καλοκαιρινά τοπία όπου η βία και η καταστροφή καραδοκούν.
Γεννημένη το 1985 στο Κίεβο, η Κατερίνα Μπάμπικνα εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο σε ηλικία 17 ετών. Σήμερα, ο κατάλογος έργων της περιλαμβάνει μυθιστορήματα, συλλογές ποίησης και διηγημάτων καθώς και βιβλία για παιδιά, ενώ τρία σενάρια της έχουν γίνει ταινίες. Η καταξιωμένη Ουκρανή συγγραφέας μας παραχώρησε συνέντευξη με αφορμή την κυκλοφορία από τις εκδόσεις Βακχικόν της ποιητικής ανθολογίας της «Μη ζητάς τίποτα άλλο παρά μόνο θαλπωρή». Πρόκειται για το πρώτο της βιβλίο που μεταφράζεται στα ελληνικά και περιλαμβάνει ποιήματα επιλεγμένα κατά κύριο λόγο από την ίδια, με τη συμβολή της μεταφράστριας Ελένης Κατσιώλη.
Πως κατορθώνετε να εκφράζεστε αποτελεσματικά σε τόσα διαφορετικά είδη γραφής;
Πιστεύω ότι όλα είναι μορφές του ίδιου πράγματος: αφήγηση ιστοριών, μετάδοση συγκεκριμένων συναισθηματικών εμπειριών. Για κάθε ιστορία διαλέγεις το πιο κατάλληλο εργαλείο. Αλλά στην ουσία η πράξη είναι η ίδια: να εξιστορήσεις, να εμπνεύσεις τη φαντασία, να κάνεις τον αναγνώστη να συν-βιώσει την ιστορία σου.
Κατά τη γνώμη σας, ποια στοιχεία κάνουν το έργο ορισμένων ποιητών τόσο οικουμενικό ώστε να μπορεί να μεταφραστεί χωρίς να χάσει την ουσία του;
Θεωρώ ότι η ποίηση είναι αδύνατον να είναι οικουμενική. Αλλά αν η μετάφραση της σε διαφορετικές γλώσσες είναι εφικτή… αυτό οφείλεται στη δύναμη που έχουν το μυαλό και η καρδιά του αναγνώστη. Η ποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γλώσσα και το πολιτισμικό υπόβαθρο. Μπορούμε, εντούτοις, να πλάθουμε δικές μας εικόνες με αφετηρία τις λέξεις, τις φράσεις και το ρυθμό ενός ποιήματος, και να τις εντάσσουμε στο δικό μας πλαίσιο ώστε να μας αγγίζουν συναισθηματικά. Κατά τη γνώμη μου έτσι λειτουργεί η μεταφρασμένη ποίηση. Στην πραγματικότητα, είναι νέα ποίηση που δημιουργούν μαζί ο μεταφραστής και ο αναγνώστης, βασισμένοι σε κάτι που έγραψε ο ποιητής στη δική του γλώσσα.
Αρκετά από τα ποιήματα σας αναφέρονται στη Ρωσο-Ουκρανική σύρραξη. Πως επηρέασε η αιφνίδια έλευση της βίας την ουκρανική κοινωνία και ιδιαίτερα τις νεότερες γενιές;
Αν και δεν ζω κοντά στην περιοχή των συγκρούσεων, πρόκειται για έναν συνεχιζόμενο πόλεμο που αγγίζει βαθιά ολόκληρη την χώρα και την κοινωνία. Το χειρότερο είναι πως συμβαίνει εδώ και τόσο καιρό που κατά κάποιο τρόπο το έχουμε συνηθίσει. Μπορείς πάντως να αισθανθείς κάθε στιγμή ότι αυτό το απαίσιο πράγμα συμβαίνει σε απόσταση αναπνοής. Γεννά ένταση και το συναίσθημα ότι τα πάντα εκτός από τη ζωή και το θάνατο είναι ανούσια.
Το φυσικό τοπίο είναι έντονα παρόν στη δουλειά σας. Καταφεύγετε στη φύση για να βρείτε την εσωτερική γαλήνη και την έμπνευση;
Είμαι κατά βάση άνθρωπος της πόλης, αλλά αγαπώ και απολαμβάνω τη φύση. Έτσι, στο έργο μου τα δέντρα, τα βότανα, τα βουνά, η θάλασσα μετατρέπονται σε σύμβολα διαφορετικών πνευματικών και συναισθηματικών καταστάσεων.
Ένα ποίημα σας σκιαγραφεί το πορτρέτο ενός συγγραφέα που βρίσκει καταφύγιο στη γραφή μια παγωμένη χειμωνιάτικη νύχτα. Πόσο σας περιγράφει αυτή η εικόνα;
Όχι περισσότερο από ότι κάθε συγγραφέα! Παρεμπιπτόντως, απεχθάνομαι τον χειμώνα.
Είστε αισιόδοξη ότι η κανονικότητα θα επανέλθει μετά το τέλος της πανδημίας, ή ο κόσμος που γνωρίζαμε έχει χαθεί για πάντα;
Πιστεύω ότι ο κόσμος που ξέραμε έχει χαθεί οριστικά. Επομένως είναι η στιγμή να καλωσορίσουμε και να εξερευνήσουμε έναν καινούριο!
Μικρό δείγμα της ποίησης της Κ.Μπ
Κοίτα – ο πρώτος πάγος απλώνεται
στους δρόμους μας το πρωί,
και το αίμα έχει γεύση άγριου λευκάγκαθου
ενώ στα χείλη απόμεινε ίχνος
φιλιού, σαν μικρή πληγή·
κοίτα, πόσο φθαρμένες είναι οι τσέπες
από τα χέρια με τα δερμάτινα γάντια,
κοίτα πώς ξεχνιούνται όλες οι δικές σου
επιπόλαιες ενέργειες, και οι κακές συνήθειες·
πόσο κοντά κοιμούνται τα πουλιά στα κλαδιά,
πόσο γκρίζα φαίνεται η αναπνοή στον αέρα,
καθώς ο ήλιος χαϊδεύει τις στέγες της πόλης,
τις κορυφές των μαύρων δέντρων από πάνω,
και τα κοιμισμένα ψάρια στα αργοκίνητα νερά·
πώς ο κόσμος σου προσφέρει δώρα –
κρύα μήλα, όψιμα λουλούδια,
ξαφνικά απάνεμα βραδινά
και άλλες χαρές – φάε, πάρε,
κράτα, φύλαξε τη μνήμη του καλοκαιριού·
καθώς θα ωριμάζει στους πνεύμονες η νέα ζεστασιά,
καθόλου άσχετη, απαλή, αόρατη,
εύθραυστη, σαν ζωντανός μίσχος.
Και όλα όσα σου έχουν συμβεί
ξαφνικά δεν έχουν καμιά σημασία.
Κατερίνα Μπάμπκινα, Μη ζητάς τίποτα άλλο παρά μόνον θαλπωρή, μτφρ. Ελένη Κατσιώλη, Βακχικόν
