της Θεοδώρας Δ. Πατρώνα
Ψέματα δεν είναι. Αυτό που κάνει περισσότερη εντύπωση στο εξώφυλλο του μυθιστορήματος της Ντέλια Όουενς Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες από τις Εκδόσεις Δώμα δεν είναι ο τίτλος με τη λυρική διάθεση και την παραπομπή σε υδροβιότοπο. Δεν είναι η σχετικά άγνωστη συγγραφέας στο πρώτο της λογοτεχνικό εγχείρημα. Είναι το πρόσθετο καρτελάκι Νο 1 New York Times Best Seller με την επισήμανση «περισσότερες εβδομάδες από κάθε άλλο βιβλίο τα τελευταία 10 χρόνια». Πρόκειται για μοναδική εμπορική επιτυχία όπως σημειώνει η New York Times σε σχετικό της δημοσίευμα καθώς μέσα σε ενάμιση χρόνο το μυθιστόρημα με τον ασυνήθιστο τίτλο πούλησε 4,5 εκατομμύρια αντίτυπα με πρωτιά στη λίστα ευπωλήτων της ίδιας εφημερίδας για 30 εβδομάδες.
Το εκδοτικό επίτευγμα της συνταξιούχου ζωολόγου συγγραφέως πραγματεύεται τη ζωή μίας μοναχικής κοπέλας της Κάια (Κάθριν Ντανιέλ) Κλαρκ που από τα έξι της χρόνια προσπαθεί να επιβιώσει μόνη της στη βαλτώδη περιοχή έξω από το ψαροχώρι Μπάρκλι Κόουβ στη Βόρεια Καρολίνα στις αρχές της δεκαετίας του ’50. Με νωπά τα τραύματα της ενδοοικογενειακής βίας που για χρόνια πήγαζε από τον μέθυσο και τζογαδόρο πατέρα της, βετεράνο και ανάπηρο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το κορίτσι στοιχειώνεται και από τη μητρική εγκατάλειψη στην προσπάθεια της μητέρας της να λυτρωθεί. Την πρωταγωνίστρια εγκαταλείπουν στη σειρά και τα άλλα τέσσερα αδέρφια της. Τα ακολουθεί και ο ίδιος ο πατέρας μετά από ένα πολύ σύντομο διάστημα συνύπαρξης, ειρηνικής και μη, με τη μικρότερή του κόρη. Σε ένα ονειρικό τοπίο οργιώδους βλάστησης και βιοποικιλότητας η Κάια με όπλο το μυαλό και τη φαντασία της μαθαίνει να ζει με μοναδικούς διακριτικούς συμπαραστάτες της ένα ζευγάρι έγχρωμων της περιοχής, τον Σάλτα και την γυναίκα του Μέιμπελ. Ο ρατσισμός και η χλεύη των ντόπιων κατοίκων και των παιδιών τους αναγκάζουν το κορίτσι να φύγει από σχολείο από την πρώτη κιόλας μέρα ενώ για ένα διάστημα κρύβεται και από την πρόνοια, αναλφάβητη αλλά πιο ήρεμη. Τα χρόνια περνούν και η Κάια που μεγαλώνει γνωρίζει τον πλατωνικό έρωτα στο πρόσωπο το νεαρού Τέιτ που γίνεται για λίγο ο δάσκαλος και καθοδηγητής της. Η σχέση της όμως με τον πρώην αστέρα του ποδοσφαίρου Τσέις και η στυγερή δολοφονία του θα τη στιγματίσουν για πάντα και θα δώσουν μία άλλη τροπή στο έργο της Όουενς.
Ακροβατώντας ανάμεσα σε διάφορα είδη, ιστορία ενηλικίωσης, ιστορία αγάπης και μυστηρίου, το κείμενο αγκαλιάζει έξυπνα ένα πλατύ κοινό με την δυσκολία του να κατηγοριοποιηθεί αλλά και με την πληθώρα των θεμάτων που αγγίζει έντεχνα: οι μνήμες του πολέμου, το παιδικό τραύμα, η ενδοοικογενειακή βία, ο αλκοολισμός, η εγκατάλειψη, η περιθωριοποίηση, ο ρατσισμός χρώματος και τάξης, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, η οικολογική καταστροφή. Ένας κόσμος που χάνεται. Ως μυθιστόρημα του Αμερικάνικου Νότου μοιράζεται το ίδιο τοπικό χρώμα με κλασσικά έργα της Αμερικανικής και Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, μαγικά έργα όπως οι Περιπέτειες του Χακ Φιν του Μαρκ Τουέιν αλλά και το Όταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια της Χάρπερ Λι. Κάποιες έννοιες κλειδιά της Αμερικανικής κουλτούρας όπως η αγάπη για την άγρια φύση, ο αγώνας για επιβίωση μέσα από την επιμονή, το ψυχικό σθένος και την ολιγάρκεια, η αυτοβελτίωση και η μοναχικότητα αποθεώνονται μέσα από την πορεία ζωής της Κάια. Αυτά μαγνητίζουν το αμερικανικό κοινό και μιλούν στην ψυχή του. Η επαγγελματική ιδιότητα της Όουενς με τις επιστημονικές της γνώσεις καθώς και η προσωπική της εμπειρία στη μοναξιά της Αφρικάνικής Ηπείρου για πολυετή έρευνα σε συνδυασμό με τα παιδικά βιώματά της (μεγάλωσε στην εξοχή της Τζώρτζια σε παρόμοιο τοπίο) εντυπώνονται στις μακροσκελείς και υπέροχες περιγραφές των τοπίων. Η απίστευτη χλωρίδα και πανίδα του βάλτου γίνεται μάνα (και μάννα) για να θρέψει το σώμα, το μυαλό και την ψυχή της πρωταγωνίστριας. Το αναγνωστικό κοινό συχνά αισθάνεται ότι η φύση που περιβάλλει την Κάια πάλλεται όλο ζωή, χρώμα και ήχους μπροστά του.
Μέχρι το μέσο της αφήγησης η ιστορία διατηρεί το ενδιαφέρον αλλά η πλοκή από εκεί και μετά αναλίσκεται στα τετριμμένα μοτίβα με τις ερωτικές ιστορίες που διανθίζουν το δεύτερο μισό. Το ερωτικό τρίγωνο-η ημιάγρια κορασίδα, ο ευγενής νέος και ο ακαλλιέργητος αθλητής- θυμίζουν δυστυχώς εφηβική σειρά. Η βία που υφίσταται η ηρωίδα και κορυφώνεται με το μυστηριώδες έγκλημα θα την οδηγήσει, όπως αναμενόταν, στη συγχώρεση της μητέρας της. Το δικαστικό δράμα και οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας ακόμα και έκπληξη που υπάρχει στο τέλος όλα φέρνουν στη μνήμη εύπεπτα σενάρια που όλους μας καθήλωσαν στο νεανικό παρελθόν μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε που η Ρις Γουίδερσπουν αποθέωσε το βιβλίο στη Λέσχη Ανάγνωσής της και ετοιμάζει την παραγωγή της ταινίας μαζί με την Fox 2000.
Αξιόλογη η μετάφραση της έμπειρης και διακεκριμένης Μαργαρίτας Ζαχαριάδου με τις προκλήσεις των περιγραφών και των εμβόλιμων ποιημάτων.
Παρά τις όποιες αστοχίες το έργο της Όουενς διαβάζεται ευχάριστα απορροφώντας τον αναγνώστη σε μέρες και νύχτες δύσκολες, μέρες καραντίνας. Η ιστορία επιβίωσης και ανθεκτικότητας της νεαρής γυναίκας στα καθαρά αλλά και στα λιμνάζοντα νερά του βάλτου, στα εύκολα και στα δύσκολα, κατορθώνει να σβήσει τα ζοφερά νούμερα των ημερών και την κατάθλιψη που ελλοχεύει στον εγκλεισμό με την ευκολία και μοναδικότητα ενός best seller. Και ψέματα δεν είναι, ούτε και αυτό!
info: Ντέλια Όουενς. Εκεί που τραγουδούν οι Καραβίδες. Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου. Αθήνα: Εκδόσεις Δώμα.
