του Γιάννη Πανούση
Τα ποιήματα δεν τα επινοούν οι ποιητές
Το ποίημα είναι κάπου εκεί πίσω
Είναι εκεί από πολύ πολύν καιρό
Ο ποιητής απλώς το ανακαλύπτει
Γιαν Σκάτσελ,Κάπου εκεί πίσω
1.Οι ρωγμές της Ζωής και της πραγματικότητας γεννούν την Ποίηση.Μία Ποίηση άλλοτε τρυφερή κι άλλοτε σκληρή,των ιδεών και των αληθειών[1] ή της διάψευσης και του θανάτου[2], με έργα ποιητών συνήθως μοναχικών[3] ,σπάνια όμως ΄χρησιμοθήρων’[4].Τις περισσότερες φορές η Ποίηση ‘σκοτώνει’ τους ποιητές ,καθώς ο διαρκής διάλογος του Ανθρώπου με το Σύμπαν[5] τους καθιστά αγνωστικιστές,ενώ η συνεχής αντίσταση στη Λήθη[6]τους κόβει τα νήματα με το Μέλλον.
2.Για μένα το θεμελιώδες ερώτημα είναι αν η Ποίηση[μπορεί να] μας κάνει να νοιώθουμε ‘ίσοι ενώπιον του Θανάτου’[7],δεδομένου ότι δεν έχει τη δύναμη να μας κάνει ‘όλους ίσους εν ζωή’.Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι η Ποίηση θα υπερβεί τη φιλοδοξία της λεγόμενης ‘ηλεκτρονικής αθανασίας της λογοτεχνίας’[8],η οποία πολλάκις καταλήγει σε υπεράσπιση ‘ψηφιακών απολιθωμάτων’[9],και θα αναλάβει την ύψιστη αποστολή ‘ν’αντιμιλήσει στο Θάνατο’[10],θέτοντάς του το θέμα του τελικού προορισμού του Ανθρώπου[11].Με άλλα λόγια αναρωτιέμαι αν η Ποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία Υπαρξιακή Αθανασία[12],να υπερβεί δηλαδή τη σωματική θνητότητα,η οποία ακυρώνει κάθε νόημα Ζωής και να διαλεχτεί απευθείας με τον [όποιον]Δημιοργό του Ανθρώπου.Η υπέρβαση του ‘θανατισμού’[deathism] δεν επιτυγχάνεται με τη μηρυκάζουσα νοσταλγία ή το ρομαντικό παλαιοκαρισμό,αλλά με την προστασία/προβολή της Ανθρωπότητας κατά του Θανάτου και υπέρ της Ζωής
Σε μία εποχή όπου οι Η/Υ αντικαθιστούν σταδιακά το ρόλο του Νου και αμφισβητείται η ύπαρξη της Ψυχής,η Ποιητόσφαιρα,ως απαραβίαστο πεδίο έκφρασης,θα προσδώσει στη Νέα Εντελέχεια ένα ανθρωπιστικό κι αξιοπρεπές τελεολογικό περιεχόμενο.
3.Ο ποιητής,για πολλούς άλλοτε αφανής[Μ.Κολοβού-Ρουμελιώτη] κι άλλοτε λιπόψυχος[Έφη C.Νικολούδη], δεν παύει να έχει συνείδηση των αδιεξόδων της Ποίησης[13],ακόμα κι όταν παρασύρεται από προσωπικούς φόβους και φαντάσματα[14].Σήμερα που η αυθεντική ερμηνεία από τους ποιητές του ψυχισμού του σύγχρονου ανθρώπου αμφισβητείται[15] ο κίνδυνος να χαρακτηριστεί εκφραστής μιάς ‘κατοικίδιας ζωής’[16] είναι μεγάλος.Αν στο παρελθόν ήταν αποδεκτό ο ποιητής να κινείται άναρχα ανάμεσα στο Μηδέν και το Άπειρο[17] πιστεύω ότι στις μέρες μας ούτε η συνομιλία μόνο με τους ομότεχνους[18],ούτε η υπεραπασχόληση με τη σκοτεινή,οιονεί-καφκική πλευρά της ζωής,δηλαδή με σκιές και προσομοιώσεις ,με αλληγορίες [19] και μοιρολατρίες[20],βρίσκουν αντίκτυπο στα ενδιαφέροντα των αναγνωστών[παρακαλώ να μην ακούσω στο σημείο αυτο το κλισέ ‘σε όποιον αρέσουμε’].Το ίδιο ισχύει για την ανατρεπτική εκδοχή της Ποίησης,της ετοιμοπόλεμης απελευθερωτικής διαδικασίας[21],που συνήθως ‘δολοφονεί’ τον ίδιο τον ποιητή.
Νομίζω ότι η Ποίηση αρκετά ασχολήθηκε με τα μοτίβα της Αγάπης[22] ή της Τραγωδίας των Ονείρων[23].Προκειμένου να ‘βγουν ζωντανοί από το ποίημα΄’[24]οι στίχοι πρέπει ν’αποκτήσουν βάθος Αθανασίας
4.Προφανώς σ’αυτά τα καλοκαιρινά σπαράγματα δεν φιλοδοξώ να θίξω φιλοσοφικές ή λογοτεχνικές πτυχές του Θανάτου[25]
Είμαι όμως πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει χρόνος για περιττές ερωτήσεις στον ποιητή ,ούτε χώρος για ποίηση-ντοκυμαντέρ[26]
Το Υπερούσιον[27] της Ποίησης δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο από το Αφήγημα της Αθανασίας.Ανάμεσα στο Ανθρωπόκαινο της φύσης[28] και το Ανθρωπόκενο του θνητού παρεμβάλλεται η υπαρξιακή ποίηση του μη- Πεπερασμένου,της ελπίδας της ψυχικής/πνευματικής μη-θνητότητας
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1]Κλεονίκη Δρούγκα,Περι-ποίησης ο λόγος ‘’..έπλυνα στίχους,ύστερα τους κρέμασα σε μία ταράτσα…μύρισε περι-ποίηση ο αέρας μαλακτικών ιδεών’’-πρβλ.Γιάννης Τσούτσιας,Ένα ποίημα ,’’..ταξίδι αλήθειας πάνοπλων στίχων..’’-Β.Λαμπρόπουλος,’’Η ποίηση ως κορυφαίο καθεστώς αληθείας’’,Η ελληνική ποίηση τον 21ο αιώνα-από την εξουσία στην παρρησία,oanagnostis.gr 7/3/23
[2]Ελένη Φουντέα-Σκλαβούνου,Ποιητικό αίτιο,’’..ένα ποίημα πεθαίνει χωρίς περιστροφές,χωρίς νεκρολογίες περιττές…’’
[3]Θ.Σ.Σπαντιδέας,Ωδή προς το μοναχικό ποιητή,’’…ο μοναχικός ποιητής μένει και πάλι μόνος..’’
[4]Ιωσήφ Σ.Ιωαννίδης,Εντός των τειχών,’’..το χρήμα χρήσιμο δεν είναι στους εντός των τειχών ποιητές…’’
[5]Νίκος Παυλίδης,Μέσα από την ποίηση,’’..μόνο μέσα από την ποίηση το Σύμπαν και τους Γαλαξίες μπορείς καλά ν’αντιληφθείς…’’
[6]Κ.Θ.Ριζάκης-Διώνη Δημητριάδου,Δημίου ή Δημιουργού;,diastixo.gr 9/3/23 ‘’ποιές μνήμες διασώζει ο ποιητής;;’’-πρβλ.Ελένη Χωρεάνθη,Η ηλικία της Λήθης,Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος 2021
[7]συνέντευξη Πάνος Λουρίδας σε Ιωάννα Σουφλέρη ‘Ανισότητα (και) στο θάνατο;,Βήμα Κυριακής 25/6/23
[8]πρβλ.Βαγγ.Χατζηβασιλείου,Ηλεκτρονική αθανασία,Βήμα Κυριακής 19/2/23
[9]βλ.γνώμη Ευάγγ.Πρωτοπαπαδάκη,σε Π.Λουρίδας,οπ.π.
[10]Στ.Σταυρόπουλος,Κατά τον δαίμονα εαυτού,Σμίλη 2015,14
[11] πρβλ.Σπ.Κατσίμης ,Η θέση,σε ‘’Η διαδρομή΄,Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος 2023,31
[12]Απ.Παλιεράκης,Νυχτερινοί,’’..όπου μονάχα,εντέλει,ο θάνατος ενδύεται χλαμύδα αθανασίας…’’
[13]Ν.Παυλίδης,Ψάχνοντας ανάμεσα στις λέξεις,’’..σε λίγο καταφθάνει ο ποιητής,δύο άδειες σακκούλες στα χέρια να κρατεί…’’
[14]Μάρω Παπαδημητρίου,Ο φόβος στην ποίηση,antikleidi.gr 18/2/23
[15]Δημοσθένης Κούρτοβικ,Η ζωή του συγγραφέα ή ο θάνατος της λογοτεχνίας;,oanagnostis.gr 14/2/23 ‘’οι ποιητές δεν πέθαναν αλλά αυξάνουν το κύρος τους χωρίς να γίνονται ξανά αυθεντία’’
[16]πρβλ.Βασιλική Πετρούδη,Κατοικίδιες ζωές,fractal 22/6/23
[17]πρβλ.Απ.Παλιεράκης,Από τότε,’’..θαυμαστικά..αποσιωπητικά μετά,είναι το ωραιότερό μου ποίημα…’’
[18]πρβλ.Σάκης Μουμτζής,Δύο ποιητές συνομιλούν[Ν.Γκάτσος-Μ.Ελευθερίου],Καθημερινή Κυριακής 6/8/23
[19]Μίλαν Κούντερα,Η τέχνη του μυθιστορήματος,μτφ.Γ.Η.Χάρης,Εστία 2023,116
[20]οπ.π.,162
[21]Αιμιλία Καραλή,Η ποίηση ως επανάσταση και η επανάσταση ως ποίηση,euforipediada.blogspot.com 31/7/23
[22]πρβλ.Στ.Σταυρόπουλος,συνέντευξη σε Ελπ.Ιντζέμπελη ‘’Η αγάπη,κινητήριος δύναμη του κόσμου’’,Ελεύθερος Τύπος 24/6/23
[23]Σπ.Κατσίμης,Το Λιμάνι…,οπ.π.
[24]Ανθούλα Δανιήλ,’Αντώνης Φωστιέρης,Από το ποίημα βγαίνεις πάντα ζωντανός’,Κοράλλι 35-36/2022-2023,22επ.
[25]βλ.αντί άλλων Μ.Κούντερα,Η Αθανασία,μτφ.Κατ.Δασκάλου,Εστία 2011[μικρή αθανασία: μνήμη όσων μας αγαπούν…μεγάλη αθανασία: υστεροφημία]- Κ.Μαυρουδής,Η Αθανασία των σκύλων ,Πόλις 2013[το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης]-για περισσότερα ως προς τη σχέση Ποιητών και Θανάτου βλ.Γιάννης Πανούσης,’Ποιητικός’ θάνατος ή αθάνατοι στίχοι;,fractalart 12/10/22[και την εκει βιβλιογραφία]-ως προς τα φιλοσοφικά ζητήματα βλ.Θεοφάνης Τάσης,Φιλοσοφία της ανθρώπινης αναβάθμισης,Αρμός 2021
[26]Παρασκευή Κοψίδα-Βρεττού,’Αν μας λείψει το επιούσιο ποίημα’[Αντ.Φωστιέρης,Άπαντα 1970-2020,εκδ.Καστανιώτης 2021],Κοράλλι,οπ.π.,41
[27]Βάσω Οικονομοπούλου,Το Ύπερούσιο Τίποτα ‘ και το Ανελέητο Κάτι’ στην ποίηση Αντ.Φωστιέρη,Κοράλλι,οπ.π.,94-97
[28]πρβλ.Βαρβάρα Ρούσσου,Η ποιητική εκδοχή τ ης εποχής του Ανθρωπόκαινου,oanagnostis.gr 25/8/23
